Þjóðviljinn - 13.01.1989, Blaðsíða 21

HELGARMENNINGIN
Lúsíana verst blíðulátum Antifólusar sem hún heldur að sé mágur sinn en er
reyndar bróðir hans... Steinunn H. Knútsdóttir og Halldór Magnússon.
Allt í misgripum
í Hafnaifirði
Litið inn á æfingu hjá Leikfélagi Hafnarfjarðar
Hafnfirðingargeta farið að
hlakkatil því á morgun,
laugardaginn 14.janúar,
verður frumsýndur í Bæjarbíói
einn af gamanleikjum Wil-
liams Shakespeares, Allt í
misgripum, í þýðingu Helga
Hálfdanarsonar. Það’erHá-
var Sigurjónsson sem setur
leikinn á svið með einvalaliði
áhugafólks.
Allt í misgripum er talið vera
meðal þess fyrsta sem Shakespe-
are skrifaði, þá jafnvel á þrítugs-
aldri sjálfur eins og leikararnir
hans margir í Hafnarfirði. Hug-
myndina fékk hann úr tveim
leikritum eftir latneska skáldið
Plautus sem uppi var um 200
f.Kr. Hann samdi vinsæla gaman-
leiki sem Shakespeare hefur
kannski lesið sem skólapiltur, en
líka var algengt að þessi leikrit og
fleiri væru sett upp á heimilum
menntamanna og aðals á tímum
Shakespeares.
„Það er geníalt hvernig Shak-
espeare notar plottin frá
Plautusi,“ sagði Hávar í spjalli í
hléi á æfingunni. „Eins og ævin-
lega vinnur hann sjálfstætt úr
hugmyndunum sem hann tekur
frá öðrum.“ í öðru verkinu eftir
Plautus segir frá því þegar Júpiter
verður hrifinn af konu nokkurri
og tekur á sig gervi manns hennar
til að koma sér í mjúkinn hjá
henni. Petta á sér beina sam-
svörun hjá Shakespeare. Hitt
verkið er um misskilning vegna
tveggja bræðra eins og Allt í mis-
gripum og inn í það kemur atriðið
með gleðikonuna sem Shakespe-
are notar líka. „En Shakespeare
gerir meira en að steypa þessum
tveim leikritum saman, til að ná
meiri dýpt og breidd í verkið bæt-
ir hann við öðrum tvíburum,
Drómíóunum, sem eru þjónar
aðaltvíburanna, Antifólusanna,
og skopleg endurspeglun á
þeim.“
Dagur í Efesus
Eins og undir eins má sjá er
leikritið dálítið flókið og skiptir
miklu - eins og oft er í leikritum
Shakespeares - að forsagan kom-
ist vel til skila. Leikritið gerist á
einum degi í grísku borginni Ef-
esus, og þegar það hefst er furst-
inn í Efesus að dæma kaupmann
frá Sýrakúsu til dauða nema hann
geti samdægurs greitt sekt fyrir
að láta sjá sig á þessum slóðum.
Furstinn er þó mildingur og biður
_ kaupmanninn að skýra hvers
vegna hann hafi verið að koma til
Efesus sem Sýrakúsumönnum er
bannað. Kaupmaðurinn segir þá
furstanum harmsögu lífs síns þeg-
ar hann týndi konu sinni og barn-
ungum tvíburasyni f skipreika.
Sjálfur hélt hann eftir öðrum syni
- hinum tvíburanum. En sá tví-
burinn þráði svo heitt að finna
bróður sinn að átján árum seinna
yfirgaf hann föður sinn og lagði
land undir fót til að leita hans og
móður sinnar. Eða eins og hann
segir:
heiminum er ég eins og dropi af
vatni
sem leitar annars dropa í
hafsins djúpum,
fellur til þess að finna þar sinn
líka,
og glatar sjálfum sér í þeirri leit.
Nú er gamli maðurinn sjálfur
farinn af stað til að leita að syni
sínum og þjóni hans, hina í fjöl-
skyldunni telur hann af, og hefur
hann borið til Sýrakúsu á leið
sinni.
Forsöguna segir faðirinn, Ege-
on, í löngu máli en í sýningunni er
áhorfendum léttur leikurinn með
því að sýna söguna í látbragðsleik
á pöllum bakatil á sviðinu. „Þessi
látbragðsleikur kom ekki til fyrr
en æfingatíminn var langt kom-
inn,“ sagði Hávar, „en hann
gerði allt mun auðveldara fyrir
Hallgrím sem leikur Egeon og
væntanlega áhorfendur líka.“
Misgripin sem leikurinn fjallar
um verða svo þegar tvíburabróð-
urinn frá Sýrakúsu ber til Efesus
ásamt þjóninum Drómíó og fólk
þar kemur fram við hann eins og
hann sé heimamaður. Lengst af
koma bræðurnir til skiptis inn á
sviðið, þekkja ekki í sundur
þjóna sína og þjónamir ekki þá
og svo framvegis. Ekki bætir úr
skák að tvíburarnir ganga undir
sama nafni og veldur það Antífó-
lusi og Drómíó frá Sýrakúsu
endalausri undrun að allir í Efes-
us skuli nefna þá með nafni, að-
komumennina. Aðalfjörið verð-
ur þó þegar eiginkona, mágkona
og hjákona Antífólusar í Efesus
þekkja bræðurna ekki í sundur og
eiginkonan lokar eiginmanninn
úti en tekur hinn með sér á hæga-
loft.
Gróteskl en
ekki harmrænt
Á ensku heitir leikritið The
Comedy of Errors og er vinsælt í
skólum og meðal leikhópa ungs
fólks í heimalandinu vegna þess
að nær allar aðalpersónurnar eru
ungar manneskjur. í eina skiptið
sem leikritið hefur verið sett upp
hér á landi áður var það einmitt í
skóla, þá stjórnaði Ævar R.
Kvaran því hjá Herranótt árið
1967. Engir aukvisar voru í hlut-
verkum þá frekar en nú því Pétur
Gunnarsson lék Antifólusana
báða og Þórarinn Eldjárn báða
þjónana.
„Þetta verk var leikið í skólan-
um mínum úti í Bretlandi þegar
ég var þar, en ég átti engan þátt í
þeirri uppfærslu," sagði Hávar.
„Hins vegar sá ég tvö myndbönd
með því núna á æfingatímanum.
Annað er uppsetning frá BBC
sem sjónvarpið á og þar sem öll
áherslan er lögð á hryllinginn í
verkinu. Auðvitað koma voða-
legir hlutir fyrir fólk í leikritinu,
en ef þeir eru teknir í alvöru og
búið til sálfræðilegt drama úr öllu
saman þá hrynur allt! Þetta er
gróteskt verk, misskilningsfarsi,
ekkert hversdagsraunsæi.
Hin uppfærslan sem ég sá á
bandi var frá Konunglega Shak-
espeareleikhúsinu í Stratford frá
því fyrir tíu árum. Þar var gerður
úr leikritinu viðamikill söng-
leikur, geysilega skemmtileg sýn-
ing. Ég er feginn hvað ég sá hana
seint, annars hefði hún haft of
mikil áhrif á mig.“
Leikritið er dillandi fjörugt,
textinn safaríkur og persónu-
sköpun skemmtileg. Hlutverk
tvíburanna tvennu bjóða upp á
mikil tilþrif, þjónarnir ærslast um
sviðið og nota frábæra málgáfu
sína til að lýsa barsmíðunum sem
þeir fá út úr misskilningnum.
Antifólusarnir sýna margvíslegri
viðbrögð enda fleira sem dynur á
þeim en högg.
Móðirin, skassið
og meyjan
Það sem á þó áreiðanlega eftir
að vekja hvað mesta athygli í
Hafnarfirði í ár eru kvenhlut-
verkin og orðin sem konurnar fá
að segja. Þetta eru vitaskuld
staðlaðar kvengerðir og boð-
skapurinn hjá Shakespeare eins
og í Skassið tamið sá að kona eigi
að vera manni sínum undirgefin.
En ekkert er einfalt hjá skáldinu.
í 2. þætti er bráðgott samtal milli
Aríönu, eiginkonu Antifólusar í
Efesus, og systur hennar, Lúsí-
önu, þar sem Lúsíana er að reyna
að stilla skap systur sinnar og af-
sakafjarvistireiginmannsins. Ar-
íana segir aftur á móti að
taumhlýðni verði ösnum einum
kennd og systir hennar myndi
syngja annan söng ef hún væri gift
sjálf:
Létt er að þreyja, þegar ekkert
bagar,
þolgœði er auðvelt, meðan vel
til hagar...
og þú, sem engan þrjót þig
lœtur kúga,
til þolinmæði í raunum vilt mér
snúa;
en hrepptirþú þá hörmung sem
mig kvelur,
þín heimska þolinmœði stykki
í felur.
Ekki er að efa að Shakespeare
hefur fundist hin ljúfa Lúsíana
betri til eftirbreytni fyrir kven-
fólk, hún sem segir að hlýðnin
komi á undan ástinni og kona eigi
ekki að spyrja neins þótt bóndinn
fari á flakk. En hann leggur Arí-
önu, skassinu, bráðgóð orð í
munn - kannski hafði hann meira
gaman af henni þrátt fyrir allt.
Undir lok verksins þegar fjöl-
skyldan hittist öll aftur eftir
langan aðskilnað heldur móðir
bræðranna snöfurlega ræðu yfir
tengdadótturinni um hversu fara
skuli að karlmönnum. Þar á nú
ekki að brúka járnhendur nema í
silkihanska séu.
Alltgaman hans varheftafþínu
nöldrí,
holl skemmtun læst og lokuð;
hvað hlaust af
annað en dimm og döpur
hugarnauð...
Efmatró, gleði og hvíldin holla
flýr,
þá hljóta að œrast bæði menn
og dýr.
Afbrýðin hefur hug þinn fastan
tekið
og hyggju bónda þíns í sturlun
rekið.
Eiginkonan tekur tilsögninni
vel þó að auðvitað sé sturlunin
bara í misgripum, og í lokin fellur
allt í ljúfa löð eins og vera ber í
gamanleik. Hamingjusamur
endir er áréttaður í sýningunni
með fagnaðarlátum og lófataki
eins og í veislu eftir kosninga-
sigur.
Leikför
til Indlands
Æfingatíminn hefur verið þrír
mánuðir enda er texti leikritsins
drjúgur og miklu máli skiptir að
hann komist vel til skila. „Ég er
mjög ánægður með það, að mér
finnst leikurinn standa undir sýn-
ingunni. Þó að vinnan hafi verið
erfið og miklum tíma eytt í fram-
sögn eins og eðlilegt er í leikriti
eftir Shakespeare munaði um að
allir leikararnir hafa leikið áður,
nokkrir talsvert mikið, og sumir
hafa fengið tilsögn.“
Tónlistin í verkinu er sérstak-
lega samin fyrir þessa uppfærslu.
Þetta er flaututónlist eftir
Hróðmar Sigurbjörnsson sem
Petrea Óskarsdóttir leikur. Hún
er á sviðinu allan tímann, leiðir
leikritið áfram með músíkinni og
kynnir og boðar persónur inn á
sviðið því aðalpersónurnar eiga
sitt stef, bræðrapörin, konurnar
og furstinn. Stefin fléttast svo
saman þegar persónurnar hittast
og takast á.
Til mikils er að vinna því hóp-
urinn fer með leikritið alla leið til
Indlands í febrúar þar sem það
verður leikið á leiklistarhátíð í
Nýju Dehlí. Við óskum leik-
hópnum góðrar ferðar, og vonum
að áður en til þess kemur flykkist
bæði Hafnfirðingar og aðrir íbúar
á höfuðborgarsvæðinu í Bæjarbíó
og skemmti sér við listileg uppá-
tæki tvíburanna tvennu og þeirra
fólks.
SA
Antifólus í Efesus
tekurþjónsinn
Drómíóhaustaki.
DavíðÞórJóns-
sonogLárusH.
Vilhjálmsson.
Hópmynd af
leikurum í sýningu
Leikfélags Hafn-
arfjarðar á Allt í
misgripum eftirW.
Shakespeare.
Fimmtudagur 12. janúar 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 21