Þjóðviljinn - 13.01.1989, Blaðsíða 18

Get ekki þagað
við óréttlæti
Aðalheiður Bjarnfreðsdóttir
þingmaður Borgaraflokksins
kom ríkisstjórninni ekki baratil
bjargar með því að sitja hjá við
afgreiðslu mála á Alþingi fyrir
jólin, heldur greiddi hún at-
kvæði með tveimur af tekju-
öflunarfrumvörpum hennar.
Margir þóttust hafa fundið
einn af „huldumönnum" Stef-
áns Valgeirssonar en sjálf
hefur hún aðrar skýringar á
afstöðu sinni. Hún hefurverið
framarlega í kjarabaráttunni í
áratugi, var fyrsti kvenbréf-
berinn í Reykjavík í fullri vinnu
á fimmta áratugnum og varð
formaður Sóknar árið 1976.
Aðalheiður veiktist af berklum
1949 og segir að dvölin á Víf-
ilsstöðum hafi haft afgerandi
áhrif á lífsskoðanir hennar.
Nýju Helgarblaði lék forvitni á
að heyra skoðanir Aðalheiðar
á stöðunni í stjórnmálum í dag
og á því hver manneskjan að
baki baráttukonunnar er í
raun og veru.
Strax við myndun ríkisstjórn-
arinnar voru menn með getgátur,
og einn aðili ríkisstjórnarinnar,
Stefán Valgeirsson, var með yfir-
lýsingar um að á Aiþingi leyndust
„huldumenn“ sem myndu styðja
ríkisstjórnina í hennar aðalmál-
um, varst þú einn þessara huldu-
manna?
Nei, Stefán veit mætavel sjálf-
ur að hann hafði engin loforð frá
mér. Hins vegar er Stefán mjög
glöggur maður og reyndur í pó-
litík og hann hefur vafalaust gert
sér grein fyrir því hvaða fólk ætti
samleið í hugsunarhætti.
En hafðir þú persónulega gert
upp hug þinn til ríkisstjórnarinn-
ar strax í haust, burt séð frá af-
stöðu þíns flokks?
Nei, í raun og veru ekki. Ég
beið eftir því að hún sýndi hvað
hún vildi og hefði raunar viljað
taka meiri þátt í stjórnarmyndun-
arviðræðunum strax í haust og að
við hefðum reynt að ná saman þá.
En þetta gerðist allt svo skyndi-
lega og úr því varð ekki og þá
fannst mér heppilegast að bíða og
sjá hverju fram færi.
Hvað fannst þér helst standa í
vegi fyrir því að Borgaraflokkur-
inn fari inn í þessa stjórn? Var full
reynt á það?
Það held ég ekki. En, ég býst
við að stjórnarliðar hafi álitið að
hjá okkur væri of mikið af hægris-
innuðu fólki fyrir þeirra smekk,
og að það sjónarmið hafi verið
hjá okkur, að hjá þeim væri of
mikið um rauðlitaða menn. En
við höfum í raun aldrei talað
verulega saman.
En hvenær gerðir þú upp hug
þinn, sem kom fram í þeirri af-
stöðu þinni að greiða atkvæði
með tveimur af tekjuöflunar-
frumvörpum ríkisstjórnarinnar,
í stað þess að sitja hjá, sem hefði
dugað stjórninni?
Hjáseta ekki
að skapi
Hjáseta á ekki vel við mitt
skaþlyndi. Við reyndum hvað við
gátum að hafa áhrif á bráða-
birgðalögin til hins betra, og ég
vona að það komi fram, að það
var eftir hugmynd frá okkur að
Atvinnutryggingasjóði er skilað
aftur sínum 600 miljónum, ég
lagði mjög mikla áherslu á það.
Nú, verkfallsrétturinn, það var
líka okkar tillaga sem leiddi til
þess að honum var skilað aftur.
Það kemur kannski mörgum
spánskt fyrir sjónir hvað ég legg
geysilega mikla áherslu á verk-
fallsréttinn, þar sem ég er ekki
þekkt fyrir að nota hann mikið
sjálf í minni verkalýðsbaráttu. En
það má segja að þetta sé meira
alþjóðahyggja hjá mér, því allir
vita að þar sem verkföll eru
bönnuð er ríkjandi ófrelsi og kúg-
un, andleg kúgun að minnsta
kosti. Og verkfallsrétturinn er
náttúrlega helgur réttur verka-
manns, neyðarréttur verka-
manns og þennan rétt má aldrei
frá honum taka. Samt ætti að
mínu mati að beita verkfalls-
vopninu með mjög mikilli gætni,
einmitt vegna þess að ég vil alls
ekki missa það.
Það náðist ekki samstaða um
að fá samningsréttinn í gildi strax
og það gerði það að verkum að ég
treysti mér ekki til að greiða at-
kvæði með bráðabirgðalögunum,
og sat þess vegna hjá.
Ríkisstjórnin sjálf hlýtur að
hafa skimað í kringum sig þessa
síðustu daga fyrir jól og reynt að
reikna út sinn styrk. Það kom í
Ijós að þinn þingflokkur vissi ekki
þína afstöðu til tekjuöflunar-
frumvarpanna og bráðabirgða-
laganna fyrr en við atkvæða-
greiðslurnar sjálfar, en hafði
ríkisstjórnin haft eitthvert sam-
band við þig?
Nei ég ræddi þetta ekkert við
ríkisstjórnina og þeir létu mig al-
veg í friði, það verður að segjast
þeim til hróss. Þeir þekkja mig
margir hverjir ágætlega, og ég
býst við að þeir hafi talið best að
láta mig ráða fram úr því sjálfa
hvað ég gerði.
Málið er að ég vildi aldrei taka
þátt í þeirri stjórnarandstöðu sem
við tókum þátt í, hún var mér
engan veginn að skapi. Þorsteinn
Pálsson var auðvitað oddviti
stjórnarandstöðunnar og mér
fannst bara stjórnarandstaðan
ekkert leggja til. Ég vildi að við
værum sjálfstæð í okkar stjórnar-
andstöðu og reyndum að hafa
áhrif á það sem stjórnin var að
gera, en værum ekki í þessu slag-
togi. Nú, ég verð að segja það
alveg eins og er að það urðu mér
viss vonbrigði að stjórnarand-
staðan skyldi ekki benda á neina
tekjuöflun. Við verðum bara að
horfast í augu við það, þrátt fyrir
það sem sagt var um skattafrum-
vörpin, að það er stórkostlegur
halli á fjárlögum. Ég veit ekki
hvort þær skattahækkanir sem nú
er mest talað um dekka þennan
halla.
En að mínu viti er ekki hægt að
reka ríkissjóð endalaust með
miklum haiia, því einhverntíma
kemur að skuldadögum og alltaf
þarf að borga. Sú hugmynd var
og er í mínum flokki að skipta
þessum halla niður á nokkur ár,
greiða hann niður á nokkrum
árum. Ég hef ekki vanið mig á að
skulda mikið um dagana og er
líka manneskja sem yfirleitt hef-
ur haft til hnífs og skeiðar, en
stundum ekki það, og sjálfsagt
eins og margar alþýðukonur í
þessu landi brotið heilann um
það fram eftir nóttu hvernig ætti
að sjá fyrir heimilinu næsta dag. -
En mér geðjast ekki að því að
fresta skuldum, ég vil reyna að
komast í gegnum þær og geta
byrjað á hreinu.
Við skuldum orðið 130 milj-
arða þessi litla þjóð. Mér geðjast
illa að því að skilja unga fólkið
eftir í miklum skuldum, þó það
búi í miklu betra þjóðfélagi á
margan hátt en ég gerði sem ung
manneskja. Ég held að við verð-
um að fara að sýna einhverja
skynsemi í fjármálum.
Ljót pólitík
Það kom mörgum á óvart á sín-
um tíma að verkalýðskonan Að-
alheiður skyldi ganga til liðs við
Borgaraflokkinn. Og ég velti því
fyrir mér hvort það hefði ekki
truflað þig að flokkurinn hét
þessu nafni, þó ekki hefði verið
annað?
Ég er nú kannski komin á þann
aldur að ég er hætt að láta ýmis-
legt trufla mig sem truflaði mig
þegar ég var yngri. Þessi flokks-
stofnun bar að með mjög óvenju-
legum hætti. Það liggur við að
það fari enn hrollur um mig þegar
ég hugsa um margfrægan blaða-
mannafund þar sem átti að taka
Albert Guðmundsson pólitískt af.
lífi, fyrir framan sjónvarpsvélar
að honum fjarstöddum, þar sem
hann var í erindum fyrir þá sömu
ríkisstjórn og var verið að vísa
honum úr. Ég vil ekki svona vinn-
ubrögð inn í íslensk stjórnmál.
Þetta særði mína réttlætis-
kennd það mikið að það er engan
veginn gróið enn. Það er allt í lagi
að menn vegist og vegi hart, en
menn eiga þá að gera það drengi-
lega og gera það augliti til aug-
litis. Þetta sama sjónarmið held
ég að margir félaga minna hafi
haft. Við höfðum átt góð sam-
skipti ég og Albert og strax skipt-
ist fólk í harðar fylkingar með eða
á móti. Ég tók upp hanskann fyrir
hann, ég er yfirleitt vinur vina
minna eins og sagt er.
Á þriðjudagskvöldi komu börn
Alberts og buðu mér eiginlega
hvaða sæti sem ég vildi á Reykja-
víkurlistanum, nema auðvitað
efsta sætið. Þessu gat ég auðvitað
ekki svarað samstundis og bað
um frest til að minsta kosti klukk-
an þrjú næsta dag. Blöðin byrj-
uðu að hringja strax klukkan átta
morgumnn eftir og á hádegi var
þessu eiginlega slegið föstu í
ríkisútvarpinu. Ég gaf síðan mitt
svar og óskaði eftir að vera í því
sæti sem ég taldi vera baráttusæt-
ið.
Þetta var því ekki langur að-
dragandi, það er ekki hægt að
segja það. Það er kannski hægt að
lá svona lífsreyndri manneskju að
gera þetta með svo skömmum
fyrirvara, en ég er nú tilfinninga-
manneskja jafnframt og svarið
kom, og það var þetta. Síðan
minnist ég þess að blaðamaður á
Þjóðviljanum spurði mig „hvern-
ig þetta gæti eiginlega gerst“, eða
eitthvað á þá leið. Eg benti hon-
um á að þingmaður væri engu
háður nema sannfæringu sinni og
kæmi eitthvað þannig upp á að
sannfæring mín neítaði eða væri
ekki með, myndi ég fylgja minni
sannfæringu og það hef ég gert.
Hafðir þú við stofnun flokksins
áhrif á stefnuskrá hans?
Já, það hafði ég, vann mikið í
henni. Okkur gafst stuttur tími til
að vinna hana. Eins og allir vita
byggðist þessi ákvörðun, þegar
aðförin var gerð að Albert, á því
að tíminn væri svo stuttur að ekk-
ert væri hægt að gera. Og við urð-
um að gera þarna allt í einu, finna
fólk í framboð og móta stefnu-
skrá og ég vann mikið í því.
það sem ég taldi mig gera íþessari
síðustu atkvæðagreiðslu. Ég taldi
það mjög alvarlegt mál ef öll tekj-
uöflunarfrumvörp ríkisstjórnar-
innar yrðu felld, því það gæti ekki
leitt til annars en þing yrði rofið
og boðað yrði til kosninga.
Kosningar í því þjóðfélags-
ástandi sem við erum í þykir mér
skelfileg ákvörðun. Því eins og
við vitum eru atvinnuvegirnir
eiginlega stopp og þeir færu ekk-
ert í gang á meðan kosningabar-
átta stæði yfir. Þetta þýddi síðan
skórkostlegt atvinnuleysi. Kjar-
asamningar eru allir ógerðir,
nokkrir eru runnir út og aðrir
hefðu runnið út á meðan kosn-
ingabarátta stæði yfir. Og ég heid
að allir geri sér það ljóst, að á
meðan kosningabarátta gengi
yfir hefði verðbólga vaðið áfram.
Ég held að það sé tvennt sem
verði að gera. Það verða allir að
leggjast á eitt við að koma at-
vinnulífinu aftur í gang og við
verðum að Ijúka gerð kjarasamn-
inga og reyna að rétta þar hlut
þeirra sem orðið hafa verst úti,
áður en við höldum til kosninga.
Albert fer illa
með sig
Albert hefur tckið það mjög
nstinnt upp að einstakir þing-
menn skyldu hlaupast undan
merkjum. Tckur þú þessi við-
brögð hans nærri þér?
Ég tek þau í sjálfu sér ekkert
nærri mér persónulega, því ég er
sátt við sjálfa mig og það skiptir
mig öllu máli. Ég hef líka fengið
margar stuðningsyfirlýsingar frá
fólki sem ég tel mitt fólk, launa-
fólki og fólki héðan og þaðan að,
meira að segja talsvert frá mörgu
ágætu sjálfstæðisfólki, þó að hitt
sé yfirgnæfandi að félagar mínir í
verkalýðshreyfingunni eru mjög
sáttir við það sem ég gerði og
þótti vænt um það.
Það verður náttúrlega hver að
segja það sem hann hefur smekk
fyrir. En það eina sem mér sárnar
í þessu öllu er að mér þykir Al-
bert ekki fara nógu vel með sjálf-
an sig í þessu máli.
Borgaraflokkurinn er ungur
flokkur og hann verður til með
sérkennilegum hætti og það hefur
í raun ekki reynt á hann fyrr en í
vetur. Þolir flokkurinn að missa
Albert svona snemma?
Það er nú það sem á eftir að
sýna sig. Það eru margir hæfir
einstaklingar í flokknum sem ég
held að sé auðvelt að vinna með.
Við verðum bara að láta reyna á
þetta. Við komum sitt úr hvorri
áttinni og eiginlega hefur okkur
komið ótrúlega vel saman í
flokknum og tekist að ná góðu
samstarfi, fyrir utan þetta síð-
asta.
Einmitt vegna þess að við kom-
um úr sitt hvorri áttinni, settum
við okkur það markmið strax: Að
svo miklu leyti sem við getum,
verðum við öll saman, en hver
einstakur þingmaður verður ekki
bundinn. Það verður ekki gerð
krafa til þess að hann gangi gegn
sannfæringu sinni. Og það var
Stjórnin er
allt of veik
Vonarðu að viðræður Borgar-
aflokksins við ríkisstjórnina leiði
til þess að flokkurinn fari til sam-
starfs við þessa stjórn?
Ríkisstjórnin er náttúrlega allt
of veik, þó það sé kannski ekki
betra að hún sé jafnsterk og hún
var í fyrra og jafn ósamstæð. Það
eru engin ósannindi að við sem
vorum í stjórnarandstöðunni þá,
þurftum oft ekkert að hreyfa
okkur, vegna þess að stjórnar-
sinnar höfðu nóg að gera við að
rífast hver við annan. En þessi
ríkisstjórn er hins vegar allt of
veik, það er ekkert vafamál. Ég
vil að minnsta kosti reyna á það
hvort við getum ekki náð sam-
stöðu um að vinna saman.
Ef ekki verður af samstarfi og
staðan verður áfram eins og hún
er, munt þú þá áfram vera stuðn-
ingsaðili ríkisstjórnarinnar ef
hún heldur óbreyttri stefnu?
Ef það er ríkisstjórnarinnar
sök, ef hún útilokar okkur frá
samstarfi, þá geri ég ráð fyrir að
ég hugsi mig vel um áður en ég
geri það. Ég met þá hluti þegar
þeir liggja fyrir.
En ef við víkjum að verkalýðs-
málunum sem hafa verið stór mál
hjá þér í áratugi. Þú segir unga
fólkið hafa það betra nú en áður,
en ef þú lítur yfir farinn veg, hvað
hefur þá áunnist?
Það sjá allir sem eru komnir á
minn aldur, að það er allt óskap-
lega breytt. Húsakynni og annað
er allt öðruvísi, og þú þekkir ekki
lengur hvort menn eru háskóla-
stúdentar eða verkafólk á klæðn-
aðinum. Sem betur fer á fólk allt
aðra möguleika til menntunar,
þó að við höfum því miður ekki
náð nógu langt í þeim efnum, því
enn er aðstöðumunur hjá fólki til
menntunar eftir efnahag.
Það er heldur ekki hægt að
neita því að verkalýðsbaráttan

18 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 13. janúar 1989