Þjóðviljinn - 13.01.1989, Blaðsíða 27

rf

KYNLIF
JÓNA INGIBJÖRG JÓNSDÓniR
Kynlíf í sjónvarpi
Margir segja „Ég hef aldrei
fengið neina kynfræðslu". Sú
staðhæfing er ekki rétt að öllu
leyti því kynfræðsla fer fram
víðar en í skólum í nútímaþjóðfé-
lagi, í því sambandi er gerður
greinarmunur á formlegri og ó-
formlegri kynfræðslu. Formleg
kynfræðsla er fræðsla sem fer
markvisst fram í skólum og inni á
heimilum. Par er tilgangur og
markmið kennslunnar (sérstak-
lega í skólum) skýr og efnisþættir
námsins eru valdir með hliðsjón
af því. Óformleg fræðsla er
fræðsla sem fer ómarkvisst fram
og tilgangur oftast ekki annar en
að það sem fyrir augu og eyru ber
sé skemmtun eða afþreying
neytandans.
I sjónvarpi fer fram heilmikil
óformleg kynfræðsla. En það
sem einum þykir siðlaust eða
dónalegt þykir öðrum ekki svo að
ég ætla ekki að fara að leggja
neinn dóm á „góða“ eða „slæma“
fjölmiðlun. Þess í stað langar mig
að minnast á ýmsa punkta varð-
andi kynlífsefni í sjónvarpi í dag
og koma með fáeinar ráðlegging-
ar um hvernig hægt er að gerast
virkari sjónvarpsnotandi í næstu
viku.
Á hverjum degi má sjá
eitthvað sem skírskotar til kynlífs
í sjónvarpinu. Auglýsingar, dæg-
urlagamyndbönd, framhalds-
þættir og bíómyndir nota kynlíf
til að selja vöru og skemmta
áhorfendum. f>ó það sé kannski
algengara að sjónvarpsefni sýni
samlíf og kynhlutverk kennir
sjónvarpið okkur líka heilmikið
um sambönd, lífsstíl og það
hvernig fólk tjáir innileika við
hvort annað.
Efnistök kynlífs
í imbakassanum
Hvernig fjallað er um kynlíf er
aðalatriðið þegar við lítum á skjá-
inn. Eftirfarandi efnisþættir geta
hjálpað okkur að taka betur eftir
hvað og hvernig er verið að fjalla
um í kynlífinu hverju sinni þegar
við setjumst niður að horfa.
Hvað með kynhlutverk: er yfir-
leitt verið að sýna stereotýpur
kynjanna eða sjáum við fjöl-
breytta hegðun hjá hvoru kyn-
inu? Hvað er karlmaður og hvað
er kvenmaður? Hvað með lík-
amsímynd: það sem einstak-
lingum finnst um útlit sitt hefur
áhrif á sjálfsímyndina og sjálfs-
traustið. Eru það bara ungt og
fallegt fólk sem lifir samlífi?
Hvernig líður „venjulegri"
manneskju þegar hún eða hann
nær aldrei að líta út eins og „stað-
alútlitið" segir til um? Eru fatlað-
ir og aldraðir sýndir sem kynver-
ur? Hvað með tjáningu tilfinn-
inga: hvernig sýnir fólk væntum-
þykju og ást til hvors annars?
Hvenær er það í lagi að gráta,
hlæja eða vera reiður? Hvað með
hjónaband og fjölskyldu? Eru
fjölskyldur yfirleitt maður, kona
og barn/börn eða sést nokkurn
tímann annarskonar samsetning
fjölskyldna eða sambúðarforma?
Hvernig taka pör á sambúðar-
vanda, starfi utan og innan heimi-
lis, jafnrétti, skilnaði, framhjá-
haldi? Hvað með sambönd yfir-
leitt: samskipti tveggja eða fleirri
einstaklinga - vinir, vinnufé-
lagar, foreldri og barn, kærustup-
ör? Hvað felst í nánum sam-
skiptum? Hvað gerir sambönd
„góð“ - er viðmiðunin mismun-
andi fyrir kynin? Hvað með tjá-
skipti í kynlífi: hvernig tjá ein-
staklingar kynferðislegar hugsan-
ir eða tilfinningar til annarra?
Eru sum orð eða málefni aldrei
rædd? Á hvaða aldri er heppi-
Auglýsingar, dægurlagamyndbönd, framhaldsþættir og bíómyndir
nota kynlíf til að selja vöru og skemmta áhorfendum.
legast að byrja að ræða við börn
sín um sjálfsfróun, náin sam-
skipti, kynhneigð o.fl.? Hver tal-
ar við börnin - mamman, pabb-
inn eða enginn? Hvað með náin
kynni og afleiðingar: er nokkurn
tímann hugsað útí notkun getn-
aðarvarna, kynsjúkdóma eða
viðhorf til ýmiskonar hegðunar
s.s. skyndikynna eða framhjá-
halda?
Býflugur og blóm
Af framantöldu má sjá að sjón-
varpið er nær ónýtt auðlind sem
hægt er að nota til að opna um-
ræður um kynlíf inni á heimilum.
Margir foreldrar veigra sér við að
ræða um kynlíf við börnin sín út
af mörgum ástæðum. Oft finnst
foreldrum það hallærislegt og erf-
itt að impra á kynlífi og vilja ekki
bara setjast allt í einu niður og
fara að tala um „býflugurnar og
blómin“. Fjölskyldur horfa oft
saman á sjónvarp - þessvegna er
sá tími kjörið tækifæri að nýta sér
öll kynfræðslutækifærin og mun
ég fjalla nánar um það í næstu
viku.
Tal er óborganlegur
Sigraði Jan Timman í 6 skáka einvígi
Þó Garrí Kasparov hafi hreppt
efsta sætið á heimsbikarmóti
Stöðvar 2 sl. haust þá fór ekki
fram hjá neinum hver var vinsæl-
asti þátttakandinn. Mikhael Tal,
þekktur undir nafninu „töfra-
maðurinn frá Riga“, heillaði
mótsgesti með glæsilegri tafl-
mennsku og var í fararbroddi
lengst af en hafnaði að lokum í 3.
sæti. Tal gengur ekki heill til
skógar og það gerir árangur hans
enn eftirtektarverðari. Meðal
fórnarlamba hans var hollenski
stórmeistarinn Jan Timman sem
varð að leggja niður vopnin eftir
einungis 20 leiki. Kannski vildi
Timman ná fram hefndum er
hann valdi Tal sem andstæðing
sinn í 6 skáka einvígi sem hol-
lensk útvarpsstöð KRO, stóð
fyrir í desember. Á vegum þess-
arar stofnunar hefur Timman
teflt einhverskonar jólaeinvígi
allt frá 1982 og andstæðingar
hans hafa verið Garrí Kasparov,
Boris Spasskí, Lajos Portisch,
Artur Jusupov, Lubomir Ljubo-
jevic og Viktor Kortsnoj. Tim-
man tapaði 2:4 fyrir Kasparov
1985 en hefur unnið Portisch og
Ljubojevic og gert jafntefli í öðr-
um einvígjum. Landar hans töldu
hann eiga allskostar við Tal og að
loknum þrem skákum var staðan
2:1 þeirra manni í vil. En Tal
snarsneri atburðarrásinni sér í vil
með tveimur snaggaralegum sigr-
um sem minntu á fyrri daga er
sókndirfskan braut alla mótstöðu
á bak aftur. Timman mátti bíta í
það súra epli að tapa einvíginu
2V2:3'/2 og getur einungis huggað
sig við þá staðreynd, að í næstu
hrinu áskorendakeppninnar sem
senn hefst, mun hann tefla við
skákmann sem hefur verið í enn
meira óstuði upp á síðkastið,
Ungverjann Lajos Portisch. En
Portisch er harður einvígismað-
ur.
Besta skákin í þessu einvígi var
áreiðanlega sú fimmta. Þetta er
kannski ekki dæmigerð Tal-skák
því fyrst tryggir hann sér betra
endatafl sem hann þróar til sigurs
með markvissri taflmennsku:
Mikhael Tal - Jan Timman
Enskur leikur
1. Rf3-Rf6
2. c4-c5
3. Rc3-Rc6
4. g3-d5
5. d4!?
(Óvenjulegur leikur sem hefur
tilætluð áhrif: Timman hittir ekki
á besta svarið sem hlýtur að vera
5. ,.-cxd4 6. Rxd4-dxc4 o.s.frv.)
5. ..-dxc4
6. d5-Ra5
(Kannski var betra að leika 6.
.. Rb4 en Timman kann að hafa
óttast framhaldið: 7. e4-Bg4 8.
Bxc4-Bxf3 9. Dxf3-Rc2+ 10.
Ke2-Rxal 11. e5! með sterkri
sókn.)
7. e4-b5?!
(Slakur leikur sem Tal nær að
notfæra sér.)
8. Rxb5-Rxe4
9. Re5-Bd7
10. Rxd7-Dxd7
11. Da4-Hb8
12. Rc7+-Kd8
13. Re6+!
(Fyrir tilverknað þessa öfluga
millileiks tryggir Tal sér hagstæð-
ara endatafl.)
13. ..-fxe6
14. Dxa5+-Dc7
15. Dxc7+-Kxc7
16. Bf4+-Rd6
17. 0-0-0-g6
18. Be5-Hg8
19. dxe6-Bg7
20. f4!
SKÁK

HELGI
ÓLAFSSON
(Svartur er illa beygður. Eftir 20.
..-Bxe5-21. fxe5 nær hrókurinn
að ryðja sér braut alla leið til d7.
Eina von svarts liggur í mótspili
eftir b-línunni.)
20. ..-g5 23. a3-Ha4
21. Hd2-gxf4 24. Hc2-c3
22. Bxf4-Hb4
(Þvingaður leikur því hvítur hót-
aði 25. Hxc4 eða 25. Bxc4.)
25. bxc3-Hxa3 27. Bg2-Bf6
26. Kd2-Kc8 28. Ke2-Bg5
(Þessi leikur reynist ekki vel svo
betra var 28. ..-Bxc3 eða 28. ..-
Hxc3 þó staða svarts sé erfið í
báðum tilvikum. Nú vindur Tal
sínu kvæði í kross og þvingar
fram stöðu þar sem hið fram-
sækna e-peð reynistTimman afar
erfitt í skauti.)
29. Bxd6!-exd6 32. Kd3-Bb6
30. Hbl!-He8 33. Hfl-He7
31. Bd5-Bd8 34. Ke4!
(Kóngurinn Iætur sitt ekki eftir
l'ggja.)
34. ..-c4
35. Hf8+-Kc7 36. Kf5+
- Gegn hótununni 37. Kf6 er eng-
in haldgóð vörn svo Timman
gafst upp.
Nýi Elo-listinn
í síðasta laugardagsblaði Þjóð-
viljans var getið um stöðuna á
nýjum skákstigalista FIDE.
Skráin yfir stigahæstu skákmenn
heims lítur þannig út:
1. Garrí Kaparov (Sovétr.) 2775.
2. Anatoly Karpov (Sovétr.)
2750. 3. Nigel Short (England)
2650. 4. Jonathan Speelman
(England). 2640. 5. Alexander
Beljavskí (Sovétr.) 2640.6. Valeri
Ivanstjuk (Sovétr.). 2635. 7. Val-
Mikhael Tal að tafli á heimsbikarmótinu sl. haust. Mynd: Þóm.
erí Salov (Sovétr.) 2630. 8. Zoltan
Ribli (Ungverjaland) 2625. 9. Ulf
Andersson (Svíþjóð). 10. John
Nunn (England) 2620.11. Jóhann
Hjartarson 2615.
28 skákmenn eru með 2600
Elo-stig og meira. Garrí Kaspar-
ov er nú aðeins 10 stigum frá því
sem Bobby Fischer náði hæst og
bætti við sig 15 stigum frá síðasta
lista. Anatoly Karpov bætir við
sig 25 stigum. Jóhann Hjartarson
er einn í ellefta sæti en hann bætir
við sig 5 stigum. Tíu stigahæstu
skákmenn íslands eru þessir:
1. Jóhann Hjartarson 2615. 2.
Jón L. Árnason 2550. 3. Margeir
Pétursson 2530. 4. Helgi Ólafsson
2520.5. Friðrik Ólafsson 2485.6.
Hannes Hlífar Stefánsson 2480.7.
Guðmundur Sigurjónsson 2465.
8. Karl Þorsteins 2430. 9. Þröstur
Þórhallsson 2415. 10. Björgvin
Jónsson 2405.
Stærsta stökkið er hjá Hannesi
Hlífar sem bætir við sig 85 stigum
frá síðasta lista.
Skákþing
Reykjavíkur
4989
Skákþing Reykjavíkur 1989
hófst sl. sunnudag og er það fjöl-
mennasta skákþing sem sögur
fara af. Yfir 100 skákmenn
skráðu sig til leiks í opna flokkn-
urn og þar má finna þrjá alþjóð-
lega meistara, þá Hannes Hlífar
Stefánsson, Þröst Þórhallsson og
Sævar Bjarnason. Keppni í ung-
lingaflokki, 14 ára og yngri, hefst
á morgun kl. 14 í skákheimili TR
við Grensásveg 44-46. Líkur eru
á því að þetta verði í síðasta sinn
sem Skákþing Reykjavíkur fer
fram í húsakynnum TR við
Grensásveg. Taflfélagið hefur.nú
fest kaup á u.þ.b. 1000 fermetra
húsnæði í Skeifunni en vonir
standa til að það verði tekið í
notkun hæsta haust. Er hér um að
ræða langstærstu fjárfestingu
skákhreyfingarinnar fyrr og síð-
ar.
Föstudagur 13. janúar 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 27