Þjóðviljinn - 17.03.1989, Blaðsíða 6

Getur heilbrigðiskerfið ekki þolað 4% niðurskurð>
launakostnaðar eins og aðrar ríkisstofnanir án
þess að það bitni á hjálparvana sjúku fólki?
Hefur aukið framboð læknisþjónustu sjálfkrafa
aukna eftirspurn og aukin útgjöld ríkisins í för með
sér?
o
o
Beita sjúkrastofnanir rangri forgangsröð í niður-
skurði til þess að verja innbyggð þenslulögmál
heilbrigðiskerfisins?
Ætla stjórnvöld að láta samdráttinn í þjóðfélaginu
bitna á skjólstæðingum heilbrigðiskerfisins án
þess að grípa til aðgerða?
Sérhagsmunir
og almannaheill
í heilbrigðiskerfinu
Tveim bæklunardeildum Landspítalans verður lokað í tvær vikur segir
Davíð Á. Gunnarsson. Það mun lengja langa biðröð sjúklinga eftir
nauðsynlegri aðstoð.
Ofangreindar spurningar
vakna vegna þeirra sterku
viðbragða sem vart hefur orðið
við undanfarið innan heilbrigð-
iskerfisins vegna þeirra ákvæða
fjárlaga yfirstandandi árs að
launakostnaður ríkisins skuli
skorinn niður um 4% með hag-
ræðingu hjá öllum stofnunum
ríkisins.
Ákvörðun þessi var á sínum
tíma tekin vegna þess mikla og
hraða samdráttar sem orðið hef-
ur í þjóðfélaginu á öllum sviðum,
þar á meðal í tekjuöflun ríkis-
sjóðs, eins og kom fram í hinum
mikla fjárlagahalla síðasta árs.
Vegna þessa samþykkti Alþingi
að ríkisstofnanir skyldu eins og
önnur fyrirtæki í landinu rifa segl-
in og draga saman í launakostn-
aði með hagræðingu og sparnaði.
Þessum samdrætti virðast menn
hafa tekið eins og hverju öðru
hundsbiti á öllum sviðum ríkis-
reksturs nema í heilbrigðiskerf-
inu, þar sem nú dynja yfir hótanir
gegn bækluðu fólki og hjálpar-
vana um Iengingu biðraða og
samdrátt í þjónustu. í kjölfarið
fylgja svo þungar ásakanir frá
læknum og samtökum þeirra um
að ríkisstjórnin sé að bregðast
yfirlýstum markmiðum sínum um
félagshyggju og samhjálp.
Þessi umræða öll vekur margar
spurningar, og vissulega er málið
ekki einfalt. Þó má fullyrða að'
deilan snúist ekki bara um
hagsmuni varnarlausra sjúklinga
gagnvart vægðarlausri grimmd
ríkisvaldsins. Innan heilbrigðis-
kerfisins eru líka stórir sérhags-
munir, sem tengjast læknastétt-
inni og lyfsalastéttinni sérstak-
lega og þurfa ekki endilega að
fara saman við almannaheill. Það
sem gerir málið flókið er að við
vitum ekki alltaf hvenær lækna-
stéttin er að standa vörð um for-
réttindi sín og sérhagsmuni, og
hvenær hún er að hugsa um al-
mannaheill.
Hvað kostar
heilbrigðis-
þjónustan?
Útgjöld ríkisins til heilbrigðis-
mála eru tvíþætt. Annars vegar
eru sjúkrahúsin, sem hafa fasta
fjárveitingu fjárlaga og hins veg-
ar er það kostnaður sem greiddur
er samkvæmt reikningi í gegnum
Tryggingastofnun ríkisins. Á
fjárlögum yfirstandandi árs er
áætlað að verja 11,9 miljörðum
til heilbrigðismála og 17,4 milj-
örðum til tryggingamála. Þar af
munu a.m.k. 6 miljarðar falla
undir heilbrigðismál, t.d. lyfja-
kostnað, sérfræðiþjónustu
lækna, tannlækningar o.s.frv.,
þannig að segja má að heilbrigð-
isþjónustan kosti í heild ekki
undir 18 miljörðum króna.
Fjögur prósent sparnaður af
þeirri upphæð nemur 720 miljón-
um.
Bremsa
á þensluna
Þegar ákveðið var að hætta að
greiða sjúkrahúsunum daggjöld
eftir uppmælingu en setja þau á
föst fjárlög í staðinn var sett
bremsa á sjálfvirka þenslu sem
orðið hafði í þessum geira
heilbrigðiSþjónustunnar (því
lengur sem sjúklingarnir lágu
inni, þeim mun betra fyrir fjár-
reiður sjúkrahúsanna). En við
þessa breytingu varð skyndilega
mikil aukning á öðrum kostnað-
arlið kerfisins: kostnaður við
sérfræðiþjónustu lækna, sem
greiddur er út á reikning í gegn-
um Tryggingastofnun ríkisins
jókst úr 337 miljónum árið 1985
upp í um 900 miljónir árið 1988.
Það skal ósagt látið hvort sam-
band sé á milli þessara breytinga,
en orsökina á þessari óeðlilegu
hækkun sérfræðiþjónustunnar
má rekja til samnings, sem lækn-
ar gerðu við Matthías Bjarnason
heilbrigðisráðherra 1984 um að
fella niður tilvísunarskyldu heim-
ilislækna til sérfræðinga. Sá
samningur var gerður í trássi við
lög sem enn eru í gildi, og átti að
vera til reynslu í eitt ár. Hann er
hins vegar enn í gildi og hefur
reynst læknum drjúg kjarabót og
opnað þeim nýja leið að fjárhirsl-
um ríkissjóðs.
Sérhagsmunir og
almannaheill
Það var m.a. í krafti þessa
samnings sem yfirlæknir á
rannsóknarstofu Landakotsspít-
ala tók 18,1 miljón króna í laun á
árinu 1987 og það var í krafti
þessa samnings sem 50 sérfræð-
ingar fengu 5-8 miljónir króna
hver úr Sjúkratryggingum fyrir
sérfræðiþjónustu sína árið 1987,
eins og fram kom í greinargerð
Ríkisendurskoðunar í desember
s.l. Við þetta bætist svo að
sjúkrahúslæknar hafa samnings-
bundinn rétt til þess að veita
þessa dýru sérfræðiþjónustu á
fullum launum hjá sjúkrahúsun-
um í 9 klst. á viku hverri, en þau
útgjöld skrifast á reksturskostnað
sjúkrahússins. Þegar við þetta
bætast svo ýmis furðuleg forrétt-
indi læknastéttarinnar varðandi
bílastyrki, námsferðir og annað,
þá er ekki von á öðru en að rétt-
lætiskennd almennings verði að
einhverju leyti misboðið og sú
spurning vakni, hvort sá sam-
radda kór sem upp er nú kveðinn
meðal lækna í blöðum sé ekki
málum blandinn: er læknastéttin
að standa vörð um heilbrigðis-
kerfið, eða er hún að standa vörð
um sérhagsmuni sína gagnvart al-
menningi, þar með töldum skjól-
stæðingum heilbrigðiskerfisins?
Samið um
„magnafslátt“
Um síðustu áramót var gerður
nýr samningur við lækna um
greiðslu fyrir sérfræðiþjónustu.
Samningurinn gerir sem kunnugt
er ráð fyrir „magnafslætti“, og
felur í raun í sér viðurkenningu
lækna á að vöxtur þessa útgjalda-
liðs hafi farið fram úr hófi.
Heilbrigðisráðherra taldi að
„magnafslátturinn“ gæti hugsan-
lega gefið 80 miljón króna sparn-
að, en gildi samningsins hefur
engu að síður verið vefengt.
Þannig sagði Páll Sigurðsson
ráðuneytisstjóri í heilbrigðisráð-
uneytinu, að „ef verk væri á ann-
að borð ofborgað, þá væri vafa-
mál hvort heppilegasta lausnin á
því væri eitthvert afsláttarfýrir-
komulag.“ Og Skúli Johnsen
borgarlæknir sagði í Tímanum
29.8.1987 að afnám tilvísanakerf-
isins hefði haft í för með sér að
„stór hluti verkefna heimilis-
lækna er hjá sérfræðingum. Bæði
er þetta margfalt dýrara og þar á
ofan lélegri þjónusta fyrir sjúkl-
ingana. Það sem við sækjumst
eftir er samfelldnin, þ.e. að sami
læknirinn fylgist með heilsufari
einstaklingsins og fjölskyldunnar
í heild.“
Spurningin er þá: Hvers vegna
er læknastéttinni svona mikill
akkur í að halda í samning sem
veitir bæði dýrari og lélegri þjón-
ustu fyrir sjúklinga? Og hvers
vegna er hægt að gera slíkan
samning í trássi við gildandi lög
um tilvísunarskyldu?
Lokun deilda
á sjúkrahúsum
Davíð Á. Gunnarsson fram-
kvæmdastjóri ríkisspítalanna
sagði í samtali við Þjóðviljann að
4% niðurskurðurinn kæmi þann-
ig niður á ríkisspítölunum að lok-
að yrði sjúkrarúmum sem svaraði
26 deildarmánuðum, en deildar-
mánuður er ein sjúkradeild með
um það bil 20 rúm í einn mánuð.
Samsvarandi lokun vegna sumar-
leyfa í fyrra var 18 deildarmánuð-
ir. Þetta samsvarar að tveim
sjúkradeildum verður lokað allt
árið miðað við eina og hálfa í
fyrra. Lokunin kemur misþungt
6 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 17. mars 1989