Dagblaðið Vísir - DV - 02.03.1996, Side 8

8
LAUGARDAGUR 2. MARS 1996 UV
Dæmi um folk sem
skuldar tugi milljóna
- segir Jóhann Örn Héðinsson um vaxandi spilafíkn Islendinga
Þriggja barna heimavinnandi
húsmóðir byrjaði fyrir nokkrum
mánuðum að spila í spilakössum
sem finna má í söluturnum og spila-
sölum víða um land. í fyrstu var
einungis um skemmtun að ræða hjá
henni - hún spilaði fyrir afganginn
þegar hún náði sér í videóspólu - en
siðan fór þetta að aukast og hún fór
að eyða allt að þremur klukku-
stundum fyrir framan kassana
þrisvar í viku. Hún var hætt að eiga
fyrir mat og greip til þess ráðs að
skrökva að manninum sínum í stað
þess að segja honum hvernig komið
var. Fariö var að bera á ósamkomu-
lagi í hjónabandinu en maðurinn
skildi ekkert í því í hvað peningam-
ir fóru. Að því kom að konan var
farin að fá lánaða peninga hjá ætt-
ingjum. Allt í einu stóð konan
frammi fyrir því að hún skuldaði
oröið 200 þúsund krónur og hún
vissi ekki hvemig hún átti að skýra
þetta út fyrir manninum sínum.
Maðurinn hennar komst að því
hvað um var að vera og við það
brotnaði konan niður. Konan hefur
undanfarið verið að reyna að vinna
bug á spilafíkn sinn en gengur ekki
vel.
Þannig hljómar saga eins fjölda-
margra spilafikla. Sögurnar eru
miklu fleiri. Dæmi er um mann sem
skuldar á bilinu 20 til 30 milljónir,
en hann veit ekki nákvæmlega hve
mikið. Hann er í góðu starfi en hef-
ur tapað þremur húseignum vegna
spilafiknar sinnar. Hann spilar í fót-
boltagetraunum og spilakössum og
tekur miklar áhættur í verðbréfa-
viðskiptum. Hann á tvö hjónabönd
að baki og þriðja sambandinu er ný-
lokið vegna fíknar hans. Foreldrar
hans eru gjaldþrota eftir að hafa
gengist í ábyrgðir fyrir hann. Systk-
in hans, sem einnig hafa skrifað
upp á fjárskuldbindingar fyrir
hann, virðast vera á sömu leið. Ein-
hverjir tugir manna era í svipaðri
stöðu og þessi maður hér á landi
vegna spilafíknar og þess eru dæmi
að fíknin og afleiðingar hennar hafi
leitt menn til sjálfsvígs.
Vandamálið
fer vaxandi
„Þótt þessir stórspilarar séu til-
tölulega fáir þá eru þeir sem hafa
verið aö spila í spilakössunum
nokkur hundrað. Þeir eiga ekki við
stórvandamál að stríða en engu að
síður hafa þeir átt erfitt í um
tveggja ára skeið eða frá því kössun-
um fjölgaði stórlega Og þeir breytt-
ust. Þessi hópur fer vaxandi og ald-
urinn er að færast niður. Þess
vegna er þörf á að taka á þessu og
tala opinskátt um vandamálið svo
fólk átti sig á því að það þarf að
sinna því. Spilafíkn á eftir að verða
að stærra vandamáli hér en raun
ber vitni. Krakkar era farnir að
spila meira en áöur og eru farin að
lenda i vandræðum. Það er farið að
koma hingað með unglinga, at-
vinnurekendur eru famir aö koma
með starfsfólk sitt sem hefur haft
aðstöðu til að stinga peningum und-
an og lífeyrisþegar og fullorðið fólk
er farið að lenda í vandræðum og
leita sér hjálpar þvi það hefur eytt
eUilífeyrinum sínum í spilakassa.
Þetta er vandamál hjá fólki þótt það
sé ekki að tapa stórum fjárhæðum
eins og við sjáum í kvikmyndum,"
segir Jóhann Öm Héðinsson, dag-
m sem eiqa erfitt með að ráða við spilafíkn sína fer fjölgandi og vandamálið hefur verið að stækka undanfarin tvö ár eða frá því kössunum fjölgaöi stór-
l aa oa beir breyttust. Aldurinn er líka að færast niður. Þess vegna er þörf á að taka á þessu og tala opinskátt um þetta vandamál svo fólk átti sig á því að
h ó barf að sinna þessu. Spilafíkn á eftir að verða að stærra vandamáli hér en raun ber vitni, segir Jóhann Örn Héðinsson, dagskrárstjóri göngudeildar SÁÁ.
pao p DV-mynd Brynjar Gauti
skrárstjóri göngudeildar SAA þar
sem fjöldi spilafíkla hefur leitað sér
aðstoðar undanfarið.
„Eins og er þá eram við með þetta
í stuðnings- og stuðningshópsformi
en einnig höfum við verið með nám-
skeið fyrir spilafíkla. Við fengum
hingað bandarískan spilafíkil og
spilafíklaráðgjafa nýlega en
násmkeiðið var ekki síður haldið
fyrir okkur því við erum enn aö
stiga okkar fyrstu skref til hjálpar
spilafíklum."
Bandaríkjamaðurinn, Howard
Combleth, kom hingað til lands
með það fyrir augum að leiöa Is-
lendingum fyrir sjónir hvernig með-
ferð á spilafíklum fer fram í
Bandaríkjunum, vera með
námskeið fyrir spilafíkla
og gefa þeim innsýn í
það sem er að gerast
í Bandaríkjunum.
Það er hins vegar
markmið SÁÁ að
vera með nám-
skeið fyrir ein-
staklinga og
koma á fót stuðn-
ingshópum og jafn-
framt að sinna að
standendum spilafíkla,
Auk SÁÁ aðstoða
Landspítalinn, þ.e.
Teigur, og sálfræðingar einstak-
linga sem eiga við spilafíkn að
stríða. Loks hefur SÁÁ i samvinnu
við AA-samtökin unnið að því að
koma á fót GA-samtökum, Gamblers
anonymus, og hittast spilafíklar
reglulega á fundum á vegum þeirra.
Spilafíkn
er sjúkdómur
Bandaríkjamanna, sem spila fjár-
hættuspil með einum eða öðrum
hætti, séu spilafiklar.
Oft er litið á bakgrunn spilafíkla
sem ástæðu þess hvernig komið er
fyrir þeim. Jóhann Öm segir að
kenningar séu uppi um að fíknin sé
andsvar spilafikla við öryggisleysi.
En í raun sé ekkert fast í hendi um
ástæður þess að menn fái óstjórn-
lega löngun til að spila.
„Það sem maður horfir hins veg-
ar á er að spennan, sem fylgir spila-
mennskunni, skapar ákveðna vellíð-
an og hún verður eftirsóknarverð.
Oft byrjar þetta þannig að menn eru
að vinna þegar þeir era spila í litl-
um mæli. Svo fara þeir að hætta
meira og þá fara þeir að tapa. Þá
snýst þetta ekki um að vinna held-
ur að ná inn tapinu. Þetta verð-
að vítahring en áfram
snýst þetta um spennu.
Sumir spilafíklar lýsa
þessu þannig að ef þeir
era þunglyndir og
þeim líður illa þá fara
þeir að spila og á með-
an líður þeim betur,
sama hvort þeir tapa eða
ekki, en á eftir sitja þeir
uppi með sektarkennd
og vanlíðan, sérstak-
lega ef þeir tapa miklu. Þetta
er ekki ósvipað áfengissýki nema
hvað spilafíklar era ekki að setja í
sig efni heldur eru þeir að framkalla
ákveðna efnabreytingu í heilanum
með hegðun sinni.“
Jóhann Örn segir mörg dæmi
þess að menn hafi náð fullum bata
af spilafíkn en það sé mjög breyti-
legt eftir því hve langt menn eru
leiddir.
Jóhann Öm segir víða litiö á
spilafíkn sem sjúkdóm. Bandaríska
geðlæknafélagið líti til dæmis á
spilafíkn sem stjórnleysissjúkdóm.
Þar er til dæmis gert ráð fyrir að 7
til 8 prósent þeirra 80 til 85 prósent
Spilakassanum
kfappað
„Spilafíkillinn er oft þannig að
hann reynir að etja kappi Við tölv-
una sem hann er að spila við. Ef þú
stendur við hlið spilafíkils getur þú
heyrt hann tala við spilakassann.
Það er eins og hann sé að tala við
mann. Þeir klappa honum, gefa hon-
um merki og telja sig geta séð þaö á
kössunum hvort þeir gefi af
sér eða ekki. Ef ein-
hver annar er
að spila
þeim
kassa, sem
þeir telja
að gefi af
sér í það
skiptið, þá
geta þeir orðið
pirraðir út í þann
mann. Það eru líka
spilafíklar í bingóunum.
Sumir eru þar bara fyrir
skemmtunina en svo geturðu
séö einhvern með fleiri tugi
bingóspjalda við eitt borð og hann
getur verið með fólk sér til aðstoðar
við að spila og athuga spjöldin.
Hann getur verið öll kvöld vikunn-
ar að spila svona.“
„Þetta veldur fjölskyldum mikl-
um erfiðleikum. Þegar spilari fer af
stað þá er hætta á ferðum. Spilafík-
illinn er eins og áfengissjúklingur-
inn sem hefur í kringum sig fólk
sem áttar sig ekki á hvað er að ger-
ast og er alltaf aö reyna að bjarga
honum úr klandrinu. Það sem er
hins vegar ólíkt með þessum sjúk-
dómi og áfengissýkinni er aö þama
er mikið meiri skömm og feluleikur
á ferðinni. Það er þó alltaf hægt að
segja að áfengissjúklingurinn hafi
verið fullur þegar hann gerði sínar
vitleysur. Spilasjúklingurinn er
jafnvel bláedrú að tapa mjólkupen-
ingunum frá barninu sínum."
Jóhann Örn segir að til þessa hafi
hópur spilafikla ekki verið stór hér
á landi. í kjölfar aukins aðgengis,
með tilkomu sjónvarpshappdrætta,
bingóa, spilakassa og fótboltaget-
rauna, hafi þeim hópi sem ræður
ekki við spilafíkn sína eða á í erfið-
leikum með hana fjölgað stórlega.
Liklega skipti þeir nokkrum hundr-
uðum í dag.
Jóhann Örn segir Cornbleth, sá
sem kom hingað til lands á dögun-
um, hafi haft á orði hve vinnings-
hlutföll spilakassanna hér á landi
væru lág miöað við það sem oft
gerðist erlendis. Þar væri mark-
miðið að fá sem flesta að köss-
unum og hans skoðun var sú
að spilarar hér fengju of litla
skemmtun af því að spila.
Sagði hann þetta fæla fólk að
vissu leiti frá. Erlendis geri
spilavítin spilamennskuna að
meiri athöfn og skemmtun ólikt
því sem er hér.
Siðferðispurningum
svarað
Rekstur áfengismeðferðardeilda
SÁÁ er kostaður með sjúkra-
daggjaldi sem ríkið greiðir. SÁÁ
hefur hins vegar talsveröar tekjur
af spilakössum sem samtökin reka í
samvinnu viö Rauða krossinn,
Slysavarnarfélagiö og Landsbjörgu.
- Vekur þetta ekki upp siðferði-
legar spumingar, að SÁÁ sé aö reka
spilakassa og hjálpa svo þeim sem
ánetjast þeim, svo að segja, fyrir þá
peninga sem þeir hafa tapað í köss-
unum.?
„SÁÁ er í félagi sem stofnað var
um rekstur þessara spilavéla. Út úr
því fáum við 9 prósent arð og á
þann hátt peninga inn i reksturinn.
Menn hafa velt því fyrir sér hvort
þetta sé siðferðilega rétt og það eru
ekki allir SÁÁ-menn sammála um
það. Staðreyndin er hins vegar sú
að hvort sem við stöndum spila-
kassarekstri eða ekki þá munu
menn eftir sem áður lenda í vand-
ræðum. Þess vegna er ekki óeðlilegt
að við fáum fjármagn út úr þessu til
að standa straum af kostnaði við
meöferð þessarra einstaklinga þar
sem við fáum það ekki annars stað-
ar frá.“ -pp