Dagblaðið Vísir - DV - 25.06.1996, Blaðsíða 17

ÞRIÐJUDAGUR 25. JÚNÍ 1996
hverju máli þá sé framganga forset-
ans á erlendum vettvangi líklegri til
þess aö skila árangri og hafa meiri
þýöingu. Þaö er því beint samhengi
þarna á milli.“
Sérstaða Vigdísar kallaði á
fleiri skylduverk erlendis
Gunnar Stefánsson, Reykjavík:
Nú hefur verið talað um aö for-
seti hafi ákveðnum hlutverkum
aö gegna og leggi ýmsum góðum
málefhum lið. Er ekki stórhætta
á því að forsetinn gangi of langt í
þessu sambandi og fiækist jafn-
vel í mál sem ekki eru í verka-
hring forseta?
„Nei, ég er ekki endilega aö segja
það, því það hefur verið gert með
ýmsum hætti. Forsetar hafa lagt
mismunandi áherslur sem er eðli-
legt. Embættinu er markaður
ákveðinn farvegur í stjórnarskránni
og atbeini forsetans að stjómar-
störfum er tiltölulega skýr. Hins
vegar er þar fyrir utan töluvert
svigrúm fyrir forseta að beita áhrif-
um sínum og leggja áherslur og það
hafa forsetar gert með mismunandi
hætti. Núverandi forseti hefur verið
meira á erlendum vettvangi en for-
verar hennar. Skýring á því, að
minnsta kosti að hluta til, er sú að
hún nýtur þeirrar sérstöðu að hafa
verið fyrsta konan í heiminum til
þess að vera þjóðkjörinn þjóðhöfð-
ingi. Ég efast ekki um að það hafi
kallaö á fleiri skylduverk á erlend-
um vettvangi en ella hefði verið.
Það er ekkert nema gott um það aö
segja. Ég tel að sá forseti sem við
tekur eigi vissulega að halda áfram
að koma fram fyrir íslands hönd og
leggja íslenskum hagsmunamálum
lið með myndugleika og reisn. Hins
vegar tel ég að það sé að ýmsu leyti
tækifæri og tilefni til þess að leggja
aðrar áherslur núna. Ég hef lagt
ríka áherslu á hlutverk þjóðhöfð-
ingja í þjóðlífinu. Hann gegnir þess-
um störfum í stjórnarfarinu. Hann
er jafnframt það sem við köllum
sameiningartákn og á að veita for-
dæmi og leiðsögn, hvetja menn til
samstöðu og sameiginlegra átaka,
auka mönnum bjartsýni og telja
kjark og kraft í þjóðina. Þetta er
mjög þýðingarmikið en þar fyrir
utan tel ég að forseti geti einnig og
eigi að láta sig varða ýmis knýjandi
vandamál í þjóðfélaginu og það geti
hann gert með margvíslegum hætti
án þess að blanda sér í pólitískar
deilur eða dægurþras. Ég hef alveg
sérstaklega nefnt sem dæmi um
þetta mannréttindamál, bæði hér
hjá okkur og ýmis önnur mál sem
varða grundvöll þjóðskipulagsins og
stjómarskrárinnar. Þar tel ég að
forseti íslands geti bæði haft skoð-
anir og geti fært fyrir þeim rök.
Annað dæmi um þátttöku forseta
eru landræktar- og umhverfismál
sem ég tel að séu knýjandi vanda-
mál og ekki eingöngu tískuorð tím-
ans heldur raunveruleg vandamál
sem skiptir miklu máli um framtíð
okkar og lífs á jörðinni hvemig tek-
ið verður á. Þriðja dæmið sem ég
nefni sérstaklega er fikniefnavand-
inn sem er vaxandi vandamál í okk-
ar þjóðfélagi. Þar tel ég að forseti ís-
lands geti haft ákveðnu hlutverki að
gegna. Hann gæti í ræðu og riti haft
áhrif til góðs en þaö nægir ekki eitt
og sér. Ég tel að forseti geti lagt
þessum málum meira lið með bein-
um samskiptum við þá sem láta sig
þessi mál varða, bæði einstaklinga,
samtök einstaklinga, sveitarfélög og
stjórnvöld sem að þessu koma.
Glöggt fordæmi um það hvemig
hægt er að vinna að þessu með ár-
angursríkum hætti, er jafningja-
fræðsla framhaldsskólanna. Henni
var hleypt af stokkunum á siðasta
hausti. Ég tel að forsetinn geti lagt
þessum hugsjónum lið, beinlínis
með samskiptum við þessa og aðra
aðila sem vinna að slíku uppbygg-
ingar- og forvarnarstarfi."
Forseti ekki áttaviti póli-
tískra strauma
Sigurður Sigurðsson, Reykjavík:
Ef færi að bera á vaxandi ólgu
í þjóðmálum og hægri vængur
stjórnmálaaflanna yrði ófriðsæll,
myndir þú taka afstöðu sem sjálf-
stæður einstaklingur í forseta-
stóli?
„Forsetinn verður auðvitað að
gæta þess í störfum sínum að taka
ekki afstöðu eftir flokkspólitískum
línum eða pólitískum sjónarmiðum.
Það er grundvailaratriði í meðferð
forsetavaldsins að forsetinn gegni
því af yfirvegun og pólitísku
hlutleysi. Forsetinn á auðvit-
að ekki að vera einhver átta- ilpg
viti á pólitíska strauma í Hj
þjóðfélaginu."
Sigurður Sigurðsson, j
Reykjavík:
Guðrún nefndi það þegar hún
hætti við forsetaframboð að auk-
in pólitík væri komin í framboð-
in. Hvað segir þú um þau orð
hennar?
„Mér finnst allt of mikið úr þessu
gert og er ekki sammála þvi að for-
setakosningar eigi að skipast
hvernig laim forsetinn ætti að
hafa og hvernig skatta hann eigi
að bera:
„Já, kjaradómur ákveður laun
forsetans og ég held að forsetinn
eigi ekki að hafa neinn atbeina

að því sérstaklega. Hins vegar tel ég
að þetta skattfrelsisákvæði, sem
verið hefur í lögum um laun forset-
ans, sé úrelt og það hafi verið nauð-
synlegt að breyta því. Því miður tók
Alþingi ekki á sig rögg og gerði það.
Það lá fyrir þinginu frumvarp í vet-
ur um þetta og það var ekki afgreitt
reiprennandi og kann hana ef-
laust betur en margir Frakkar.
Hvaða tungumál kannt þú?
„Ég tala ensku og Norðurlanda-
tungumál. Ég hef búið í Englandi,
var þar við nám í alþjóða-
rétti að loknu lögfræðinám-
inu og hef einnig dvalist I
Danmörku. Þýsku og frönsku
hef ég lært og sérstaklega
þýsku get ég ágætlega lesið,
en hvorugt tungumálið kann
ég til að halda uppi fjörugum
samræðum. Konan min hefur hins
vegar lært frönsku í Háskólanum og
var við nám í frönsku í Frakklandi
og síðar leiðsögumaður erlendra
ferðamanna, þar á meðal Frakka, og
talar það tungumál reiprennandi.
Það sem kannski skiptir mestu máli
er hitt, að forseti geti sómasamlega
Pétur Kr. Hafstein var á beinni línu sfðastiiðinn laugardag. Fjölmargir hringdu inn með fyrirspurnir og hér er Pétur á
ritstjórn DV ásamt blaöamönnum aö störfum.
tjáð sig á íslenskri tungu. Þar held
ég að hann hafi fyrst og fremst
skyldum að gegna.“
Sækist ekki eftir fylgi póli-
tíkusa
Stefán Ásmundsson, Reykjavík:
Þú skrifaðir á sínum tima
grein í Morgunblaðið til stuðn-
ings Þorsteini Pálssyni í for-
mannskjöri í Sjálfstæðisflokkn-
um. Þorsteinn hafði lýst stuðn-
ingi sínum við forsetaframboð
Guðrúnar Pétursdóttur. Gerir þú
þér vonir um stuðning hans við
þig, nú þegar Guðrún hefur dreg-
ið framboð sitt til baka?
„Ég geri mér auðvitað vonir um
stuðning sem flestra íslendinga,
þessa manns eins og annarra. Ég
vænti þess að með málflutningi
mínum fyrir þessar kosningar höfði
ég til sem flestra og þar undanskil
ég engan. En ég undirstrika það að
ég mun ekki sækjast sérstaklega eft-
ir fylgi stjórnmálaflokka eða leið-
toga stjómmálaflokka."
Tel aðra kosti betri
Gísli Gunnarsson, Reykjavík:
Fari svo að Ólafur Ragnar
Grímsson verði kosinn forseti
mundir þú þá sætta þig við hann
í embættinu?
„Ég yrði að sjálfsögðu að sætta
mig við þann úrskurð þjóðarinnar
eins og aðrir íslendingar. Ég tel þó
aðra kosti betri.“
þannig að verið sé að takast á um
einhveijar tvær eða þrjár pólitískar
fylkingar. Embætti forsetans er
ekki flokkspólitískt embætti og ég
legg mikla áherslu á það að forseta-
kosningarnar eigi ekki heldur að
vera það. Mitt framboð er ópólitískt
framboð, það standa engin stjóm-
málaöfl eða flokkar að mínu fram-
boði. Þetta eru einstaklingar sem
hafa stutt mig og hvatt mig til fram-
boðs. Þeir eru úr ólíku umhverfi og
ólíkum stjórnmálahópum. Menn
og ég tel einmitt að forsetinn eigi að
sitja við sama borð og aðrir Islend-
ingar að þessu leyti. Hann fær
marga aðra aðstöðu til að gegna
þessu embætti og aö hann á að
greiða skatta af tekjum sínum.
Hann er ekkert annað en fremstur
meðal jafningja og alveg sérstaklega
finnst mér þetta skýrt, þegar maður
hugsar til þess að forsetinn gæti
haft aðrar tekjur. Hann má ekki
þiggja laun af öðrum, en hann gæti
haft tekjur ef hann til dæmis gæfi út
„Ég yröi að sjálfsögöu aö sætta mig viö þann úrskurö þjóðarinnar eins og
aðrir íslendingar. Eg tei þó aöra kosti betri," sagöi Pétur þegar hann var
spuröur hvort hann myndi sætta sig viö Ólaf Ragnar Grímsson ef sá síöar-
nefndi yröi kosinn forseti.
telja ef til vill að framboðin séu póli-
tísk vegna þess að það eru tveir af
fjórum frambjóðendum stjómmála-
menn. Alveg sérstaklega einn, Ólaf-
ur Ragnar Grímsson, er umdeildur
stjórnmálamaður og stjórnmálafor-
ingi, formaður í stjórnmálaflokki
um margra ára skeið. Það er ef til
vill meginskýringin á því hvers
vegna menn telja að forseta-
kosningarnar séu að verða
jaín pólitískar og sumir vilja
vera láta. Ég tel það mjög
miður ef fólk lætur þetta
ráða afstöðu sinni.“
Urelt skattfrelsisákvæði
Ómar Eyþórsson, Hvolsvelli:
Ég ætlaði að athuga með helstu
málin í innanríkisstefnunni hjá
þér og helstu baráttumál þín,
bæði í sambandi við friðarmál og
launastefnu, eins og með það
bók eða semdi tónverk, svo að dæmi
séu nefhd, eða ætti eignir og hefði
fjármagnstekjur. Þá hefði hann tekj-
ur fyrir utan forsetastarfið sem féllu
undir þetta skattfrelsisákvæöi. Ef
maki forsetans hefúr tekjur þá fell-
ur það líka undir þetta ákvæði.
Þessar hliðartekjur finnst mér
sýna það glögglega hversu úr-

elt þetta er og beinlínis rangt fyrir-
komulag."
Tungumálakunnáttan
Þórður Þórðarson, Reykjavík:
Menn hafa verið að velta fyrir
sér tungumálakunnáttu forset-
ans. Vigdís talar t.d frönsku
Auglýsi ekki meira en aðrir
Kona úr Búðardal sem ekki vildi
láta nafiis sins getið:
Mér finnst þú auglýsa alveg
gifurlega. Það hlýtur að kosta
mjög mikla peninga. Hvar færðu
alla þessa peninga?
„Ég tel mig nú ekki aug-
lýsa neitt meira en aðrir
frambjóðendur gera. Minar
auglýsingar virðast hins veg-
ar hafa vakiö meiri athygli
og ekkert nema gott um það
að segja. Ég tel að auglýsingar
hafi mikilvægt upplýsingagildi.
Þegar ég kom fram var mitt nafn til-
tölulega óþekkt og ég minnst kunn-
ur af þeim frambjóðendum sem
buðu sig fram. Því taldi ég mikil-
vægt að þurfa að sinna þeirri
skyldu að kynna mig. Það er alveg
rétt að þetta kostar mikla peninga.
Ég hef þurft að leita eftir fjárstuðn-
JZ
ingi og fæ hann væntanlega eftir
ýmsum leiðum, m.a. með framlög-
um í kosningasjóði. Þetta gildir um
alla frambjóðendur og ég tel þetta
mjög eðlilegt."
Opinn aðgangur að Bessa-
stööum
Eva Geirsdóttir, Kópavogi:
Næðir þú kjöri mundirðu þá
gera Bessastaði opnari fyrir al-
menning?
„Mér finnst rétt að fólk fái aðgang
að þessari sameign þjóðarinnar og
geti skoðað þau mannvirki sem þar
eru. Ég tel sjálfsagt að huga að
þessu. Ég held að þetta sé einmitt
auðveldara núna en hefur verið
vegna þess að vistarverur forsetans
eru ekki lengur á lofti Bessastaða-
stofu eins og hefur verið. Nú hefur
verið byggt nýtt íbúðarhús að baki
Bessastaðastofu þar sem forsteinn
hefur vistarverur sínar. Mér finnst
rétt að fólk geti haft aðgang að
Bessastöðum með einhverjum til-
teknum hætti."
Engin afskipti af dómsvald-
inu
Kjartan Eðvarðsson í Hafnarfirði:
Ef ég er ekki sáttur við mál
sem falla í Hæstarétti mundi ég
geta leitað til forseta eða þyrfti
ég að fara til Mannréttindadóm-
stólsins í Strasborg?
„Forsetinn getur ekki haft af-
skipti af dómsvaldinu. Hann er þátt-
takandi í löggjafarstarfinu og fram-
kvæmdarvaldinu en á engan at-
beina að dómsvaldinu. Dómar
Hæstaréttar eru lokaþátturinn í
meðferð mála fyrir Hæstarétti hér á
landi og það er ekki hægt að áfrýja
þeim til Mannréttindadómstólsins í
sjálfu sér. Menn geta borið mál sín
upp við Mannréttindadómstólinn og
á þeim forsendum að það hafi verið
brotið á þeim lög með einhverjum
hætti. Niöurstaða Mannréttinda-
dómstólsins, hver sem hún verður,
haggar þó ekki niðurstöðu Hæsta-
réttar. En hún hefur þó fólgna í sér
þá skuldbindingu sem íslendingar
hafa gengist undir að breyta löggjöf
sinni til samræmis við niðurstöðu
Mannréttindadómstólsins. Mál sem
fengi meðferð fyrir Mannréttinda-
dómstólnum gæti þá orðið til þess
að lögum yrði breytt að einhverju
leyti. Hinum fyrra dómi verður
aldrei breytt."
Huga þarf vel að öryggis-
gæslu
Magnús Jónasson, Austurlandi:
Hvað með öryggisgæslu forset-
ans? Telurðu hana nægilega eins
og hún hefur verið eða þarf að
bæta hana?
„Ég veit ekki nákvæmlega hvern-
ig öryggisgæslunni hefur verið hátt-
að. En það þarf að huga vel að ör-
yggisgæslu forsetans. Það er auðvit-
að kostur ef hún getur verið sem
minnst áberandi eins og hún hefur
verið. Forsetinn hefur getað farið
sinna ferða í samfélaginu án þess að
borið hafi á mikilli öryggisgæslu.
En það má ekki loka augunum fyrir
því að það er þörf á ákveðinni ör-
yggisgæslu og það er eðlilegur og
nauðsynlegur hlutur í nútímanum."
20 milljóna kostnaður
Ómar Gunnarsson, Selfossi:
Getur þú upplýst hve miklir
peningar fara í svona kosninga-
baráttu?
„Það er gert ráð fyrir að kosning-
abarátta 'mín muni kosta í kringum
20 milljónir og ég geri ráð fyrir að
nú sé búið að verja um 12 milljón-
um í hana. Þetta eru ekki kannski
hámákvæmar tölur en ég geri ráð
fyrir að þegar upp verður staðið þá
verði þetta í námunda við það sem
upphaflega var áætlað. Ég held aö
þessi upphæð sé ekki úr samhengi
við það sem aðrir frambjóðendur
hafi ætlað. Það er ljóst að menn
leggja áherslu á kosningabaráttuna
t.d. auglýsingar með mismunandi
hætti. Löggiltir endurskoðendur
munu fara yfir þetta og það verður
gerð grein fyrir öflum þessum
kostnaði og hvemig peningum hef-
ur verið varið.“