Dagblaðið Vísir - DV - 15.10.1996, Blaðsíða 15

ÞRIÐJUDAGUR 15. OKTÓBER 1996
15
Kertaljós
Margir af viðmælendum Til-
verunnar siðustu viku sögðu
kertaljós alira meina bót í
skammdeginu. Sumir sögðust
ailtaf hafa kveikt á kerti þegar
þeir væru heima, kertaljósið
Íværi svo hlýlegt, notalegt og ró-
andi og það væri á við margra
klukkustunda hvíld að setjast
niður með te eða kaffi við
Ikertaljós í smástund. Til upp-
lýsingar fyrir þá sem nota mik-
ið af kertum er ágætt að geyma
þau í kæli, jafnvel frysti, því þá
brenna þau hægar.
Ekki liggjandi
Fyrst talið hefur borist að
andlegri heilsu manna má geta
þess að síðan Sigmund Freud
lagði grunninn að sálvísindun-
um á síðustu öld hefur samtals-
meðferð farið þannig fram að
sjúklingurinn liggur á bekk.
Sagt er að Freud hafi viljað
Ihafa þetta svona til að sjúkling-
ar horfðu ekki á hann. Hann
taldi að með því að láta þá
liggja gætu þeir slakað betur á.
Nú eru tímamir eitthvað að
breytast því nú er sagt að sál-
fræðingar og geðlæknar vilji
leysa vandamálin í samvinnu
við sjúklingana, horfast í augu
við þá og leita leiða til aö láta
þá takast á við tilfinningamar
Iog lífið.
Aldur og útlit
Eitt af því sem fólk veltir sér
hvað mest upp úr er útlit og þá
má reyndar einu gilda hvaða
árstími er. Fegrunaraðgerðir
em lausnir fyrir einhverja og
rannsóknir sýna að ásókn
kvenna í slíkar aðgerðir er al-
gerlega aldursbundin. Þær sem
em undir tvítugu vilja láta laga
á sér nefið, frá tvítugu og fram
á fertugsaldur eru brjósta-
stækkanir vinsælar, síðan fltu-
sog og eftir fimmtugt fara augn-
pokamir að angra þær.
-sv
Hjálpaðu öðrum að
sigrast á þunglyndi
I læknabókinni Heilsugæslu
heimilanna fjallar dr. Robert
Jaffe fjölskylduráðgjafi um það
hvemig best sé að hjálpa öðr-
um að sigrast á þunglyndi.
Besta ráðið segir hann vera að
hlusta:
„Það sem vinur þinn þarf á
í að halda, meira en nokkru
öðru, er að hlustað sé á hann.“
Ef einhver. sem þér þykir
vænt um virðist þunglyndur og
hefur ekki sagt neitt um það
skaltu ekki hika við að spyrja
hvort hann sé þunglyndur, seg-
ir dr. Jaffe. Haltu síðan áfram
með því að spyrja spuminga
sem kalla á svör, eins og t.d:
Hvenær byrjaði þér fyrst að
líða svona? Jaffe segir þetta
góða spumingu til þess að
reyna að komast að rót vand-
ans. Hann mælir með eftirfar-
andi ábendingum.
Eftir því sem vinur þinn opn-
ast meira og byrjar að tala um
þunglyndi sitt skalt þú leggja
þitt af mörkum til að honum
líði vel. Ekki gera lítið úr mál-
inu með því að segja honum t.d.
að hætta þessu þvaðri, hann
hafi enga ástæðu til að vera
þunglyndur.
Ekki stinga upp á einfóldum
lausnum en láttu viðkomandi
þess í stað finna sína eigin
lausn með því að nota þig sem
eins konar viðtakanda hug-
mynda.
Reyndu að fá þann þung-
lynda til þess að taka þátt í lík-
amlegum átökum, íþróttaæfing-
um og öðru slíku.
Reyndu að viðhalda áhuga
viðkomandi á að finna lausnir:
„Því má ekki gleyma," segir dr.
Jaffe, „að þunglyndi má skil-
greina sem missi á áhuga á
hverju sem er.“
-sv
w *-
I
—J —J 1
JJJ"
Um 10 prósent geðkvilla talin orsakast af skammdeginu:
Styttri dagur og kuldinn
spila saman
- segir Eiríkir Örn Arnarson sálfræðingur
Eftir að hausta tók, kólna og
dimma fór Tilveran að velta fyrir
sér hvemig fólk tæki þessum árs-
tíðaskiptum. Sumir segja þetta eng-
in áhrif hafa á sig, aðrir segja
skammdegið gríðarlega erfiðan
tíma. Eiríkur Öm Pálsson sálfræð-
ingur svarar því hvemig þetta sé í
raun hér á landi.
„Það er vel þekkt að menn velti
því fyrir sér hvort hækkandi sól
hafi áhrif á lundarfarið og enn frem-
ur skemmri dagur. Vissulega virð-
ist það vera tilfellið og það sem kall-
að hefur verið skammdegisþung-
lyndi er talið endurspegla breytingu
á birtustigi. Þess ber þó að geta að
þetta em aðeins um 10 þrósent
þeirra kvilla sem falla undir breyt-
ingar á geðslagi, þ.e. þunglyndi,
óyndi og fleiri skyldir kvillar," seg-
ir Eiríkur Öm.
Ekki útsetnari hér
Eiríkur segir að i seinni tíð hafi
athygli manna beinst sérstaklega að
þessum tegimdum kvilla og að talið
hafi verið að við sem búum hér á
þessum norðlægari slóðum værum
útsetnari fyrir því að þjást af
skammdegisþunglyndi. Rannsóknir
hafi þó sýnt fram á annað.
„Rannsókn Jóns G. Stefánssonar
o.fl. fyrir nokkrum árum leiddi í ljós
að íslendingar sem búa hér á landi
væm að því er virtist minna útsetn-
ir fyrir þessu heldur en ættingjar
þeirra í fjórða lið sem búa í Kanada.
Málið er að við erum enn frekar
Það er vel þekkt að menn velti fyrir sér hvort hækkandi sól eða skemmri dagur hafi áhrif á geðslag fólks. Eiríkur Örn
Pálsson sálfræðingur segir að um 10 prósent tilfella geðkvilla megi rekja til skammdegisins. Það skal ekki fullyrt að
hægt sé að kenna birtunni um gleöi eða skapstyggð forseta Bandaríkjanna en Ijóst er aö það er hugsanlegt.
skammt á veg komin með að út-
skýra áhrif sólarbirtu á geðslagið.“
Til sólarlanda
Aðspurður hvort kuldinn hafi
áhrif á geðslag manna segir Eirikur
það vel hugsanlegt, slikum kenning-
um hafi verið varpað fram en of
fáar rannsóknir þó gerðar til þess
að hægt væri að fullyrða neitt.
„Þetta er nokkuð bundið við það
þegar dagur er skemmstur og allir
þekkja að íslendingar gera ýmislegt
til þess að létta sér lundina í
skammdeginu. Margir fara til sólar-
landa á miðjum vetri og það hefur
mjög góð áhrif. Þá hjálpar Ijósadýrð-
in yfir jólin og allt annað sem fólk
tekur sér fyrir hendur til skemmt-
unar á þessum erfiða tíma,“ segir
Eiríkur Öm Amarson. -sv
Birna María Antonsdóttir:
Veðráttan fer í skapið á mér
Birna María Antonsdóttir.
Ragnar Sigurgeirsson.
Þröstur Valdimarsson.
DV-myndir BG
Fólk verður að minnsta kosti allt
öðruvísi í skapinu þegar fer að
hausta og dimma og ég finn sér-
staklega mun á öðrum. Ég finn
kannski ekki eins mikið fyrir
þessu varðandi sjálfa mig, nema
hvað ég veit að veðráttan hefur sitt
að segja. Ég verð fúl þegar alltaf er
rigning og rok,“ segir Birna María
„Mér finnst skammdegið engin
sérstök áhrif hafa á mig og ég verð
ekki var við að skapið breytist þótt
eitthvaö fari að kólna á haustin.
Fólk er alltaf í því sama, flestir
vinna a.m.k. fimm daga vikunnar
þannig að þetta er eiginlega bara
gamla góða rútínan, vinna, borða,
sofa. Lifsmynstrið breytist litið
Finn
„Ég verð alltaf heldur þyngri þeg-
ar fer að hausta og dimma, verð
ekki eins kraftmikill og finn reynd-
ar alltaf einhvem mun á geðheils-
unni. Það er reyndar ekkert til að
hafa áhyggjur af en jú, ég finn mun
á mér,“ segir Þröstur Valdimarsson
aðspurður hvaða áhrif skammdegið
hafi á hann.
Þröstur segist reyna að gera ýmsa
hluti í skammdeginu sem hann geri
ekki annars, leyfi sér meira í inn-
Antonsdóttir.
Birna María segir leiðinlegu
veðráttuna fylgja haustinu og því
sé samasemmerki þarna á milli og
kannski erfitt að átta sig á því
hverju rétt sé að kenna um. Hún
segist nota svartasta tímann til
þess að lyfta sér meira upp með
vinum og kunningjum og reynir að
milli mánaða,“ segir Ragnar Sigur-
geirsson sem segist annars lítiö
hafa leitt hugann að þvi hvort
skammdegið hafi einhver sérstök
áhrif á hann.
„Það er vel hugsanlegt að annað
fólk finni einhverjar breytingar í
fari mínu en mér finnst það þó
frekar ótrúlegt. Ég efast hins vegar
kaupum og lyfti sér frekar upp.
„Þetta er svo persónubundið og
hver og einn verður að finna það
sem hentar honum í þessu sam-
bandi. Sumum nægir að leggjast
undir teppi upp í sófa og láta fara
vel um sig fyrir framan sjónvarpið.
Maður má a.m.k. ekki láta þennan
tíma íþyngja sér á neinn hátt.“
Þröstur segir að það sé margt
fleira en veðrið og kuldinn sem hafi
áhrif á lundarfarið á þessum tíma
nýta sér eitthvað af því fjölbreytta
afþreyingarefni sem fólki stendur
til boða á þessum árstíma.
„Jólin skipta rosalega miklu
máli í þessu og það lifnar yfir fólki
með jólaljósunum. Síðan verða all-
ir voðalega þungir í janúar þegar
jólaskrautið er farið. Janúar er tví-
mælalaust leiðinlegasti mánuður
ekkert um að sumir finni breyting-
ar, bæði milli daga og ekki síður
árstíða. Veðrið hefur alltaf áhrif
þegar það er leiðinlegt til lengdar,
t.d. eins og þegar rignir vikum
saman eins og var í síðasta mán-
uði. Þótt ég þreytist á þvi læt ég
það ekki þjaka mig alvarlega," seg-
ir Ragnar Sigurgeirsson. -sv
því fólk hugsi miklu meira um lífið
og tilveruna þegar það fari að hafa
meiri tíma. Þá sé farið að hugsa um
fjárhagsstöðuna og leggja á ráðin
fram í tímann.
„Ég held að þegar fólk fer að gera
upp stöðuna eftir sumarfríið þá sé
það ekki síður ástæða þess að sum-
ir verða eitthvað niðurdregnari í
skammdeginu," segir Þröstur Valdi-
marsson. -sv
Ragnar Sigurgeirsson:
Lífsmynstrið breytist lítið
Þröstur Valdimarsson:
mun á geðheilsunni