Dagblaðið Vísir - DV - 30.11.1996, Blaðsíða 11

DV LAUGARDAGUR 30. NÓVEMBER 1996
11

Skakkt reiknað
Tvær stéttir manna eru i vond-
um málum þessa dagana, kenn-
arar og nemendur. Það uppgötv-
aðist nefnilega að söguþjóðin er
úti á þekju. í alþjóðlegum saman-
burði kom í ljós að kennaramir
kunna ekki að kenna og nemend-
umir slugsa og reikna skakkt.
Landsmenn hafa lifað í þeirri
blekkingu alla tíð að þeir væru
mestir og bestir allra. Fallið er
því hátt, bæði í eiginlegri - og
óeiginlegri merkingu.
Fallistar
Hinn alþjóðlegi samanburður á
grunnskólanemum kemur illa út
fyrir okkur. Tölur og gröf sýna ís-
lendinga í hópi fallista í raun-
greinum. Tilfmningin eftir lestur-
inn er eins og að hafa tapað stórt
í landsleik. Það er vond tilfinning
að standa sig illa í alþjóðlegum
samanburði, sérstaklega fyrir
þjóð sem hefur talið sjálfri sér trú
um yfirburði sína. íslendingar
áttu að vera gáfaðri og fallegri en
menn annarra þjóða. Eftir stend-
ur aðeins að við teljum okkur
vera til muna fallegri en aðrir.
Það verður vonandi ekki farið í
annan alþjóðlegan samanburð á
þeim gildum en hina hefðbundnu
fegurðarsamkeppni.
Konur til blóra
Skýringarnar vantar ekki
fremur en hjá þjálfurum eftir tap-
leik. Þá er allt dómurum að
kenna, blautum velli, blautum
bolta eða jafnvel flensu leik-
manna. Ástæður þess að íslensk
ungmenni eru illa að sér i fræðun-
um eru sagðar agaleysi, leikur í
skóla, lélegt kaup kennara og
einkum það að konur kenna frem-
ur en karlar. Samkvæmt því hafa
konur ekki stærfræðiheila. Það
mátti að minnsta kosti skilja á yf-
irmanni fræðslumála í Reykjavík,
borgarfulltrúa R-listans og konu,
vel að merkja. Það var eins gott
að engin karlremban setti þessa
kenningu fram. Sú hefði fengið
„gú moren“. Ekki hafa heyrst
mótmæli kvenna vegna þessar yf-
irlýsingar kynsysturinnar en
vafasöm er kenningin. Eitthvað
annað hlýtur að ráða kunnáttu
barna og ungmenna en það hvort
kennarinn er karl eða kona. Það
hlýtur fremur að vera einstak-
lingsbundið en kynbundið hvort
fólki gengur vel í námi eða starfi,
hvort kennarar halda aga meðal
nemenda eða hvort þeim tekst að
glæða áhuga ungdómsins á náms-
efninu.
Ekki man ég til þess að bekkjar-
systur mínar væru verr að sér í
stærðfræði en við skólabræður
þeirra. Það var upp og ofan
hversu mikið yndi menn höfðu af
þessum fræðum eins og gengur.
Ég játa það fúslega að stærðfræði
var ekki mín uppáhaldsgrein.
Vafalaust hefði ég orðið landi
mínu og þjóð til skammar ef ég
hefði verið fulltrúi í alþjóðlegri
stærðfræðikeppni. Ég fékk nógu
háa einkunn til þess að komast á
milli bekkja en var betur að mér i
ýmsu öðru.
Allir jafnir?
Þannig hlýtur þetta að vera á
hverjum tíma. Menn eru misjafh-
lega gerðir og misjafnlega undir-
búnir. Mikilvægt er þó að menn
fái notið hæfileika sinna, hverjir
sem þeir eru, og fái að þroska þá.
Til þess þarf fyrst og fremst örvun
og umhyggju foreldra og forráða-
manna barnanna og síðan skól-
ans. Það sem gagnrýnt hefur ver-
ið i íslensku skólakerfi er miðju-
moð. Allir eigi að vera jafnir.
Þeim er hjálpað sem gengur erfið-
lega, miðlungsmenn halda sínu
róli en hætt er við að þeir sem
skara fram úr koðni niður. Þeir fá
ekki verkefhi við hæfi.
Nú er blandað í bekki í stað
þess sem áður var. Þá röðuðust
betri nemendur saman. Þar var
umhverfishvatningin meiri og því
meiri líkur á góðum árangri.
Nauðsynlegt er að aðstoða þá sem
af einhverjum ástæðum eiga erfitt
með nám. Með sama hætti má
ekki gleyma þeim sem standa sig
vel. Það má ekki refsa þeim sem
geta og vilja. Þau böm þurfa
hvatningu og verðug verkefni
ekki síður en önnur ella missa
þau móðinn og verða hugsanlega
fráhverf frekara námi.
Úmarktækt kerfi
Dæmi hefur verið nefnt um
það að danska skólakerfið taki
ekki mark á íslensku grunnskóla-
prófi. í því tilviki var þýsku- og
stærðfræðikunnátta ekki metin á
sama stigi og hjá dönskum jafn-
öldrum. Þá hafa verið sagðar sög-
ur af nemendum sem hafa verið í
skólum á öðrum Norðurlöndum
og koma hingað til náms með jafn-
Laugardagspistill
Jónas Haraldsson
öldrum sínum. Móðir eih lýsti því
svo að sonur hennar hefði þá ver-
ið búinn að fara yfir það námsefni
sem verið var að kenna. Hann
hefði því nánast horft út í loftið
allan veturinn og nagað á sér
neglurnar. Ekki er það gott af-
spurnar.
Kennarar hafa lengi verið óá-
nægðir með kjör sín og farið í
verkfoll til þess að ná bættri
stöðu. Það er eflaust rétt að laun
kennara eru ekki til þess að hrópa
húrra fyrir. Það ber þó að hafa í
huga að hið sama gildir um laun
flestra launþega. Staða kennara er
því eins og annarra hvað þetta
snertir. Vissulega er það áhyggju-
efni ef góðir kennarar treysta sér
ekki í þá vinnu, launanna vegna.
Von um bót
Sjálfumglaðir íslendingar hafa
gott af þeim skelli sem þeir fengu
með hinni alþjóðlegu könnun á
getu nemenda. Ef við komumst
niður á jörðina er von til þess að
taka megi á vandanum og gera
betur. Hér hefur ríkt ákveðið
kæruleysi gagnvart skólamálum.
Skólakerfið er dýrt en það er látið
viðgangast að það sé ekki skil-
virkt. Fáir kippa sér upp við það
þótt nemendur leggi sig ekki fram
og séu mun lengur að ná tilskyld-
um námsáfóngum en gert er ráð
fyrir. Menn yppta bara öxlum og
segja að það gangi betur næst. Sú
hugsun kemst vart að að hvert
glatað skólaár sé dýrt bæði ein-
staklingi og samfélagi.
|ð nemenda og
í þessu máli er auðvelt að
skella skuldinni á lélega kennara.
Það er þó varhugavert. í kennara-
stétt eru án efa margir sem valda
starfi sínu vel, aðrir miðlungs-
menn og síðan þeir sem fremur
ættu að snúa sér að öðru en upp-
fræðslu ungmenna. Ábyrgðin er
þó fyrst og fremst nemendanna
sjálfra og forráðamanna þeirra.
Börn læra smátt og smátt að þau
eru að læra sín vegna en ekki fyr-
ir kennara og foreldra. Mikilvægt
er að foreldar sinni hlutverki sínu
og fylgist grannt með námi bama
sinna, aðstoði og styðji. Þar gildir,
jafnt og í skólanum, að bömin búi
við hæfilegan aga. Heimanám
verður til dæmis að ganga fyrir
sjónvarpsglápi. Hin fræga saman-
buröarkönnun sýnir greinileg
tengsl milli námsárangurs og
sjónvarpsgláps. Þar gildir hóf eins
og í mörgu öðm. Verst stóðu þeir
íslensku nemendur sig sem
horfðu mest á sjónvarp, meira en
oiaiunigi <
at
r
5 tima á dag og minnst, minna en
einn tíma á dag. í öðrum löndum
samanburðarrannsóknanna stóðu
þau böm sig langverst sem horfa
mest á sjónvarp.
Agi, samkeppni og ár-
angur
Niðurstaða rannsóknarinnar á
frammistöðu 12 og 13 ára gmnn-
skólanema er alvarvarleg
áminnig og verður vonandi til
þess aö menn vakni af værum
blundi. Varaformaður Kennara-
sambands íslands segir niðurstöð-
una áfellisdóm á þjóðfélagið allt
jafnt og skólakerfið. Varaformað-
urinn segir skólamál hafa verið
neðarlega á forgangslistanum.
Niðurskurður hafi verið í
menntakerfinu, kennara hafi
vantað í raungreinum og mennt-
un kennara hér á landi sé styttri
en víðast annars staðar. Kennslu-
skylda kennara sé meiri en meðal
annarra þjóða og laun lág.
Varaformaðurinn bendir á að
skólakerfið hafi tvennum skyld-
um að gegna, annars vegar gagn-
vart fræðslu og hins vegar upp-
eldi. Aukin verkefni í uppeldi hafi
bitnað á fræðsluþættinum.
Menntamálaráðherra sagði í
DV í gær að kanna þyrfti hvort
ekki bæri að gefa einstökum fög-
um í kennaramenntuninni meira
vægi á kostnað uppeldis- og
kennslufræðinnar. Kennarar læri
því í Kennaraháskólanum að
kenna ákveðin fög. Ráðherrann
benti einnig á að ekki mætti
banna umræðu um samkeppni í
skólum. Fremur bæri að ýta und-
ir þá sem stæðu sig vel og veita
þeim viðurkenningu. Agi í skóla-
kerfinu, samkeppni og árangur
fara saman að mati hans.
Undir þau orð menntamálaráð-
herra að menntun sé arðbærasta
fjárfesting sem býðst skal tekið.
Þá má líka læra af þeim þjóðum
sem best koma út úr hinni alþjóð-
legu könnun. Þar fara menn í
skóla til þess að ná markmiði en
ekki til þess að drepa tímann.