Dagblaðið Vísir - DV - 30.11.1996, Síða 31

JL>"V" LAUGARDAGUR 30. NÓVEMBER 1996
útlönd
Terje Red-Larsen, sem sagði af sár ráðherraembætti í Noregi, þykir hugmyndaríkur og skapandi:
Terje Rod-Larsen gegndi embætti
ráöherra skipulagsmála í norsku
ríkisstjóminni í aðeins tæpar fimm
vikur þar til hann sagði af sér emb-
ætti á miðvikudag vegna ásakana
um skattsvik og skjalafals. í tvær
vikur var hann „súperráðherra“
stjómarinnar, maðurinn sem átti að
móta og skipuleggja nýja framtíðar-
sýn fyrir norskt samfélag fram að
aldamótum. Siðustu tvær vikumar
urðu svo að langri martröð þegar
tíu ára gamalt mál um hlutafjár-
kaup og skjótfenginn gróða var
dregið fram í dagsljósið. Á þeim
tíma gerðu norskir fjölmiðlar harða
hríð að ráðherranum og kröfðu
hann svara.
Skjótfenginn gróði
Rod-Larsen hagnaðist um liðlega
sex milljónir króna á viðskiptum
með hlutabréf í fiskiðnaðarfyrir-
tækinu Fideco þar sem hann gegndi
starfa markaðsstjóra árið 1986.
Skattayfirvöld rannsökuðu málið
árið 1988 og fundu ekkert athuga-
vert. En eftir að Rod-Larsen tók við
ráðherraembætti í nýrri stjórn
Thorbjörns Jaglands á dögunum,
fóra spumingar um gróðann skjót-
fengna að skjóta aftur upp kollin-
um.
Ráðherrann fór undan i flæmingi
frá fýrstu tíð þegar málið bar á
góma og hann lét lögfræðinga sína
að mestu leyti um að svara spum-
ingum sem.upp komu. Það varð að-
eins til þess að sá enn fleiri efa-
semdum um það sem raunverulega
gerðist.
Það sem gerði svo útslagið með
ráðherraferil Rods-Larsens var frétt
norska sjónvarpsins á þriðjudags-
kvöld þar sem að því var látið liggja
að hann hefði breytt lykildagsetn-
ingum á skjölum um hlutaíjárkaup
sín árið 1986 og að það hafi verið
gert til að komast hjá því að greiða
skatta.
Ég á þetta ekki skilið
A fundi með fréttamönnum á
miðvikudag sagði Terje Rod- Larsen
að hann hefði haft hagsmuni ríkis-
stjómarinnar að leiðarljósi þegar
hann ákvað aö segja af sér. Hann
hélt því fram að hann sæi ekki að
neinum upplýsingum um kaup sín á
hlutabréfum í Fideco hefði verið
leynt fyrir skattayfirvöldum.
„Ég verð var við fullyrðingar um
að ég hafi haft áhrif á stöðu mála á
ólöglegan hátt. Ég er ekki sama
sinnis og ég er því ánægður með að
efnahagsdeild rannsóknarlögregl-
unnar skuli ætla að rannsaka mál-
ið,“ sagði Rod-Larsen á fundinum á
miðvikudag.
Hann sagði aö hann hefði átt að
standa sig betur í að koma á fram-
færi upplýsingum um þetta tíu ára
gamla mál.
„En það er erfltt þegar allir fjöl-
miðlar landsins keppast við að grafa
upp málsatvik. Ég átti þetta ekki
skilið.“
Sonur barþjóns
á Englandsferjunni
Terje Rod-Larsen er 48 ára gam-
aU, ólst upp í Bergen þar sem faðir
hans var barþjónn á ferjunni sem
siglir til Englands. Pólitískum
barnsskóm sínum sleit hann innan
vébanda hreyfmgar ungra hægri-
manna á sjöunda áratugnum. Á há-
skólaáranum, þegar hann lagði
stund á félagsfræði, snerist hann
hins vegar og gekk til liðs við rót-
tæka vinstrimenn, skrifaði meðal
annars í tímaritið Kontrast, róttækt
og gagnrýnið rit sem Pax-forlagið
gaf út. Hann átti svo aftur eftir að
skipta um skoðun í stjórnmálum
þegar hann gerðist jafnaðarmaður.
Innan raöa jafnaðarmanna var
Fréttaljós
á laugardegi
hann i nánum tengslum við Reiulf
Steen, fyrram flokksformann og
ráðherra á áttunda áratugnum.
Sagan segir að vinátta Rods-Lars-
ens og Reiulfs Steens hafi valdið því
að Gro Harlem Brandtland, fyrrum
forsætisráðherra, sá ekki ástæðu til
að nýta sér hæfileika Rods-Larsens í
ríkisstjómum sínum.
Rod-Larsen tengdist síðan Thor-
birni Jagland, núverandi forsætis-
ráðherra, og Yngve Hágensen, for-
manni norska alþýðusambandsins, i
gegnum vinnu sína hjá FAFO, rann-
sóknarstofnun verkalýðsfélaganna.
Jagland lýsti því yfir á miðviku-
dag að hann bæri enn fullt traust til
ráðherrans fráfarandi, þrátt fyrir
allt sem á undan væri gengið. „Ég
vil ekki vera með í að dæma fyrir-
fram,“ sagði forsætisráðherrann og
benti á að krafan um réttaröryggi
ætti einnig við um Terje Rod-
Larsen.
Yngve Hágensen harmaði afsögn
Rods-Larsens. „Val Terjes er sorg-
legt og ég harma það. Ég ber enn
fullt traust til hans,“ sagði Hágen-
sen.
Eina rétta ákvörðunin
Leiðtogar norsku stjómarand-
stöðunnar voru á einu máli um það
að afsögn ráðherrans veikti ríkis-
Terje Rod-Larsen sagði af sér embætti ráðherra skipulagsmála í norsku rík-
isstjórninni á miðvikudag vegna ásakana um skattsvik og skjalafals. Hér
sést hann á fundi með fréttamönnum á miðvikudag þar sem hann skýrði frá
afsögn sinni.
stjóm Jaglands og þeir vora einnig
sammála um að ákvörðun ráðherr-
ans hefði verið sú eina rétta.
Carl I. Hagen, leiðtogi framfara-
flokksins, hélt því fram að málið
sýndi að forsætisráðherrann stæði
sig ekki í stykkinu þegar erfið mál
kæmu upp og Jan Pettersen, leið-
togi hægriflokksins, tók í sama
streng.
Terje Rod-Larsen þykir skapandi
og hugmyndaríkur stjómmálamað-
ur sem vílar ekki fyrir sér að ráðast
á verkefni sem í fljótu bragði virð-
ast óleysanleg. Hann er tilbúinn að
leggja mikið undir. Þessir eiginleik-
Símamynd Reuter
ar nýttust honum vel þegar hann
gegndi lykilhlutverki í leynilegum
friðarviðræðum ísraelskra stjórn-
. valda og Palestínumanna sem
leiddu síðan til Óslóarsamkomu-
lagsins svokallaða milli þessara
fomu fjenda í Mið-Austurlöndum.
inu í Kaíró í Egyptalandi. í augum
norskra blaðamanna, sem voru í
borginni á þessum áram, var Terje
bara eins konar „húsmóöir" sem
hafði flotið með í farangrinum. Það
er hins vegar ekki alls kostar rétt
því hann nýtti tímann vel og kom
sér upp mikilvægum tengiliðum
innan raða Palestínumanna þegar
FAFO stóð fyrir rannsókn á lífsskil-
yrðum Palestínumanna.
Rod-Larsen hafði aðeins gert
stuttan stans í norsku utanríkis-
þjónustunni þegar Boutros Boutros-
Ghali, ffamkvæmdastjóri Samein-
uðu þjóðanna, skipaði hann sérstak-
an fulltrúa sinn á landsvæðum Pa-
lestínumanna árið 1994. Símoni Per-
es, sem var utanríkisráðherra Isra-
els á þessum tíma, þótti mikið til
Norðmannsins koma og þegar sá
síðamefndi flutti til Gaza var Yass-
er Arafat, leiðtogi Palestínumanna,
nágranni hans og kunningi.
En draumurinn um endanlegt
friðarsamkomulag milli Palestínu-
manna og ísraelsmanna virðist vera
ranninn út í sandinn i bili, rétt eins
og draumurinn um að Terje Rod-
Larsen tæki þátt í að móta norskt
samfélag framtíðarinnar.
Byggt á NTB og Reuter
Húsmóðirin
í farangrinum
Draumurinn varð að martröð
Fideco-málið sem varð Terje
Rod-Larsen, ráöherra skipulags-
mála í norsku ríkisstjóminni, að
falli hefur einu sinni áður breyst
úr draumi í martröð. Það gerðist
í Finnmörku á áranum 1985 til
1992.
Rod-Larsen gegndi þýðingar-
miklu hlutverki við að koma á fót
iðnaðarverkefni sem hefur verið
líkt við gullgerðarlist, en það er
sú list sem felst í því að búa til
gull úr öðram og óæðri málmum,
eins og mikið var reynt á öldum
áður.
Hugmyndin að baki Fideco,
sem er skammstöfun fyrir enska
heitið Fisheries Development
Company of Norway, var sú að
búa til „krabbahala" og jafhvel
„kjötvörar“ fyrir sælkera úr
loðnu og síld úr Barentshafi.
Beita átti nýrri tækni við fram-
leiðsluna, svokallaðri Swanson-
aðferð, sem heitir í höfuðið á
bandariskum prófessor, Emery
Swanson að nafni. Það gekk ekki
eftir og allt heila galleríið lenti á
raslahaugunum í Honningsvág í
janúar árið 1992.
Norska fréttastofan NTB skýrði
svo frá í janúar 1986 að fulltrúar
olíufélagsins Shell í Noregi hefðu
greint iðnaðamefnd norska Stór-
þingsins frá áformum um að reisa
fiskiöjuver í samvinnu við fyrir-
tækið Fideco í Tromsö. Shell ætl-
aði að leggja milli 250 og 300 millj-
ónir norskra króna í verksmiðj-
una sem innan fjögurra ára átti
að veita rúmlega fimm hundrað
manns atvinnu. Afurðir verk-
smiðjunnar átti síðan aö setja á
markað í Bandaríkjunum, að
minnsta kosti fyrst um sinn.
Terje Rod-Larsen starfaði sem
markaðsstjóri Fideco árið 1986.
Það er sama árið og hann stóð í
hlutabréfakaupunum sem urðu
þess valdandi að hann sagði af sér
á miðvikudag.
í febrúarmánuði 1988 veitti
norska byggðastofnunin (DU)
Fideco tíu mifljónir norskra
króna til að byggja verksmiðju í
Nordkapp. En í staö atvinnu fyrir
um fimm hundrað manns var nú
talað um milli 40 og 50 störf.
Norski blaðamaðurinn Arne
Eriksen, sem hefur skrifað bók
um Fideco- málið, segir að verk-
efnið hafi fengið meira en 80
milljónir norskra króna án þess
að úr yrði eitt einasta starf í Finn-
mörku. Endalokum fyrirtækisins
var lýst á svohljóðandi hátt í Dag-
blaði Finnmerkur þann 29. janúar
1992:
„Þannig litur fjallið af ffarn-
leiðslu Fideco út. Hvítt og skín-
andi. En á bak við þessa skínandi
framhlið, sem sýnist svo, liggja
mörg tonn af framleiðslu Fideco.
Dómur sögunnar er haröur.
Fideco hrundi með braki og brest-
um. Og afraksturinn má sjá á
sorphaugunum í Honningsvág.“
Byggt á NTB
Fleiri komu við sögu i samninga-
viðræðunum um Mið-Austurlönd,
þar á meðal Mona Juul, eiginkona
Teijes, fjöldi fræðimanna og svo Jo-
han Jörgen Holst, þáverandi utan-
ríkisráðherra Noregs. Arkitektinn
að viðræðunum og Óslóarsamkomu-
laginu var hins vegar Terje Rod-
Larsen.
Tengls Rods-Larsens við Mið-
Austurlönd hófust þegar eiginkona
hans fór til starfa í norska sendiráð-
MIRO
EAU DE TOILETTE .
i - U
Nýr dömuilmur
Fæst í apótekum og snyrtivöraverslunum
Steinullarbíllinn auglýsir
Einangrum öll hús, ný sem gömul, með steinull
frá Sauöárkróki.
Ullinni er blásið á sinn stað hvort sem er
í holrúm, útveggi, þök, innveggi (hljóðeinangrun) eða
ofan á loftplötur.
Getum komist að stöðum sem erfitt er að komast að.
Ókeypis skoðun - Gerum tilboð
JÓN ÞÓRÐARSON
Sími 587-9194, bílas. 853-3892, fax 587-9164