Dagblaðið Vísir - DV - 30.11.1996, Page 29

3I> V LAUGARDAGUR 30. NÓVEMBER 1996
fréttir
Hamfarahlaupið á Skeiðarársandi 5. nóvember:
- Skeiðarársandur opnaður umferð aðeins 22 dögum eftir að hlaupið háfst
Síðasta hönd lögð á endurtengingu vegarins yfir Skeiðarársand síðdegis á þriðjudaginn
var. DV-mynd ERS
Jökulhlaup úr troðfullum Grím-
svötnum skall á Skeiðarársandi að
morgni 5. nóvember sl. Skömmu
fyrir kl. 8.30 um morguninn stað-
festu vatnamælingamenn Orku-
stofnunar að hlaup væri hafið og óx
strax gríðarlega hratt í jökulvötnun-
um, miklu hraðar en sést hefur í
hlaupum undanfarinna áratuga.
Þarna um mörguninn varð strax
ljóst að hamfarahlaup væri skollið
á. Vöxturinn í fljótunum varð því-
líkur að skömmu fyrir miðnætti á
þriðjudagskvöldinu náði hlaupið
hámarki með gríðarlegum vatns-
flaumi og jakaburði og þegar birti
að morgni miðvikudagsins og
hlaupið hafði rénað mjög kom eyði-
leggingin í ljós.
En þótt eyðileggingin væri vissu-
lega mikil á vegum og brúm, sýndi
það sig þó að þjóðvegarmannvirkin
á Skeiðarársandi höfðu sloppið
furðuvel frá hamfórunum. Það
sýndi sig að þjóðin hafði gefið sjálfri
sér vel hönnuð samgöngumannvirki
yfir versta vegartálma hringvegar-
ins, Skeiðarársand, í þjóðhátíðar-
gjöf vorið 1974.
Gímubrúin hvarf
-'Skeiðarárbrú
stóð að mestu
Þegar hlaupið stóð sem hæst
bjuggust fáir við því að nokkur brú
yrði uppistandandi að hamförunum
loknum. „Skeiðarárbrú stendur orð-
ið höllum fæti og ég gef henni mjög,
mjög litlar lífslíkur," sagði Árni
Snorrason, vatnamælingamaður
Orkustofnunar, við DV að kvöldi
þriðjudagsins 5. nóvember. Þá var
brúin yfir Sandgígjukvísl farin veg
allrar veraldar, Skeiðarárbrú,
lengsta brú á íslandi, orðin stór-
skemmd í báða enda óg flóðið enn í
vexti.
Það bjóst þvi enginn við að sjá
neina Skeiðarárbrú þegar birti á
miðvikudagsmorgninum, en það
merkilega gerðist að stærstur hluti
hennar var enn á sínum stað þegar
dagur rann. Þrír stöplar höfðu sóp-
ast í burt og fjögur höf á milli þeirra
voru horfin. Þegar betur var að gætt
fundust sökklarnir undan tveimur
af stöplunum og ekki þykir útilokað
að þeir séu óskemmdir. „Við erum
ánægðir með að mikið af Skeiðarár-
brú skyldi lifa þetta af og það sýnir
að hugmyndafræðin við hönnun
brúarinnar á sínum tíma var ekki
út í bláinn," sagði Helgi Hallgríms-
son vegamálastjóri við DV þann 9.
nóvember.
Fullyrtu ekki meir en
hægt yrði að standa við
Að flóðinu afstöðnu voru þeir
ekki margir sem töldu að hægt yrði
að tengja hringveginn saman á ný
yfir Skeiðarársand fyrr en í fyrsta
lagi eftir áramót og trúlega þó ekki
fyrr en í febrúar. íbúar í Öræfum
sem DV hefur rætt við telja að Vega-
gerðin og starfsmenn hennar hafi
unnið umtalsvert afrek með því
hversu fljótir þeir hafa verið að
koma á vegarsambandi yfir sandinn
á ný og raunar voru Vegagerðar-
menn sjálfir ekki sérstaklega að
halda því á lofti að þeir gætu orðið
jafn fljótir og raunin varð.
„Menn nefndu nú alls konar dag-
setningar þarna í upphafi enda hart
gengið eftir svörum
áður en búið var að
kanna málin, og
kannski var erfitt um
vik að nefna dagsetn-
ingar að ókönnuðu
máli án þess að hafa
sæmilegan öryggis-
stuðul á því,“ segir
Einar Hafliðason, yfir-
verkfræðingur hjá
Vegagerðinni, en
hann hefur haft yfir-
stjórn á framkvæmd-
um við að tengja
hringveginn yfir
Skeiðarársand að
hamfórunum afstöðn-
um.
Lauslega áætlaður
endanlegur viðgerða-
kostnaður Vegagerð-
arinnar var eftir flóð-
ið talinn geta orðið ná-
lægt einum milljarði
króna. Ekki hefur enn
unnist tími til að gera
á því nákvæma úttekt
en Einar Hafliðason
segir að nú, eftir að tekist hefur að
gera sandinn akfæran á ný, verði
farið í nánari úttekt á því sem gera
þarf, þannig að senn gætu nákvæm-
ari kostnaðaráætlanir legið fyrir
um viðgerðir vega og brúa.
Gígja brúuð
á ny
Sem fyrr segir eyðilagðist brúin
yflr Gígjukvísl gersamlega svo að
ekki var tangur né tetur eftir af
henni. í stað hennar hefur nú verið
reist 90 metra löng brú, sem er í
rauninni samsafn af stálbitum og
bráðabirgðabrúarbitunv sem Vega-
gerðin hefur jafnan handbæra.
„Til viðbótar þessu, þá verður
brúin á Hrútá í Öræfum rifin, en
hún er 70 metra stálbitabrú með
timburgólfi. Henni verður því næst
bætt vestan við brúna sem við
byggðum yfir Gígjukvísl, þannig að
alls verður brúin þar 160 metra
löng. Við gáfum okkar mönnum frí
á föstudaginn i síðustu viku en þeir
mættu aftur til vinnu í fyrradag og
eru þegar byrjaðir á þessu verki og
við áætlum að ljúka því strax í
næstu viku,“ segir Einar Hafliða-
son.
Einar segir að mannskapnum á
sandinum hafi ekki orðið veitt af
hvíldinni enda úthaldið orðið langt
og strangt hjá þeim. Þeir hefðu haf-
ist handa strax og flóðinu slotaði og
unnið nánast sleitulaust siðan, nótt
sem nýtan dag, þar til leiðin um
sandinn var opnuð á ný sl. miðviku-
dag. V-
Meðan viðbótarsmíðin við Gígju-
brúna fer fram nú um helgina og
fram eftir vikunni mega vegfarend-
ur um Skeiðarársand búast við ein-
hverjum töfum að sögn Einars, en
reynt verður eftir megni að hafa
þær sem fæstar og stystar.
Sandurinn er sein-
farnari en áður
Eftir flóðið er vegurinn seinfarn-
ari en áður, bæði vegna þess að
hann er að hluta til á öðrum stað á
sandinum, krókóttari og ósléttari.
„Við höfum bara ýtt upp vegarslóð-
um úr því efni sem þarna er tiltækt
og nánast er eins og steypuefni, það
er enginn leir eða bindingm- i því.
Þar við bætist að verkið var unnið í
frostum og miklum klaka og vegur-
inn lagðm- ofan á klakann eins og
hann var, en sjálft vegarefnið var að
visu ófrosið. Það kann því vel að
vera að við fáum einhver áföll þeg-
ar hlánar og eins ef mikil vatnsveð-
ur skella á getur vel farið svo að
vegurinn renni einhvers staðar í
sundur, en á þvi verður bara að
Fréttaljós
á laugardegi
Stefán Ásgrímsson
taka jafnóðum,“ segir Einar. Hann
segir að yfirborðsefni nýju slóðanna
yfir sandinn sé auk þess gróft
þannig að það verði óslétt og bíl-
stjórar verði því að sýna aðgæslu og
aka varlega og með gát.
Heilir vegarkaflar
tengdir með nýjum
vegarslóðum
Nýja Gígjubrúin er á nokkuð öðr-
um stað eða tæpum kílómetra ofar
en horfna brúin var. Þeir hlutar
vegarins sem sluppu lítt eða ekki
skemmdir eru notaðir og tengdir
saman með nýju bráðabirgðavegun-
um. Heillegur vegarkafli er við vest-
anverða Gígjukvísl og langleiðina
að Háöldukvísl þar sem hann hefur
rofnað og hefur verið gerður bráða-
birgðavegur yfir rofið þar sem aftur
er heill kafli, en eftir það er þjóðhá-
tíðarvegurinn alveg í rúst í grennd
við Sæluhúsavatn og alla leið að
Skeiðará
Skeiðarárbrú í óvissu
Fjögur brúarhöf, eða samtals 76
metrar, fóru af Skeiðarárbrú og er
nú verið að rannsaka brúna með til-
liti til þess hvort eigi að endur-
byggja hana að fullu eða hvort aðr-
ir og ef til vill skynsamlegri kostir
komi einnig til greina að því er Ein-
ar Hafliðason segir í samtali við
DV.
Einn stöpull úr vestustu einingu
brúarinnar eyðilagðist algerlega að
sökklinum meðtöldum, en af honum
fmnst hvorki tangur né tetur. Ann-
ar stöpull sópaðist af sökklinum,
sem virðist vera heill, en Einar seg-
ir að senn verði grafið niður með
honum til þess að ganga úr skugga
um ástand hans og stauranna undir
honum. í stað horfna stöpulsins í
vestureiningunni er hins vegar búið
að setja stálsúlur til bráðabirgða
undir brúna, þannig að brúin hefur
fullan burð. Nýr stöpull verður svo
byggður í vor.
Þegar brýrnar á Skeiðarársandi
voru hannaðar á sínum tíma var
ekki gengið út frá því að þær stæð-
ust hamfaraflóð. „Það sem við lögð-
um upp með var í reynd það að áður
en vatnið næði Skeiðarárbrúnni þá
færi það út yfir vamargarðakerfið
og á veginn, fram hjá brúnni.
Þetta gekk eftir að því marki sem
aðstæður leyfðu, en bæði voru garð-
arnir frosnir þegar flóðið kom,
þannig að þeir stóðust betur ágang-
inn en ella hefði verið, en einnig
hefur garðakerfið upp undir Skafta-
fellsbrekkunum verið styrkt til þess
að verja þjónustumiðstöðina í
Skaftafelli, en bæði þessi atriði urðu
til þess að hlaupvatnið hafði minna
svigrúm til að renna fram hjá Skeið-
arárbrú. Þrátt fyrir þetta gengu
fyrrnefndar hönnunarforsendur
brúarinnar eftir þrátt fyrir allt,“
segir Einar.
Eyðileggingarmáttur
ísjakanna
Hann segir að það sem mest kom
á óvart í hlaupinu og það sem olli
mestum skemmdum á brúnum var
hinn feiknarlegi jakaburður sem
enginn hafði gert sér í hugarlund.
„Við höfum verið að leita í heimild-
um af jakaburði í fyrri hlaupum
niður fyrir brúarstæðið og höfum
getað ráðið af þeim að jakamir hafa
alltaf verið miklu, miklu smærri en
nú var, svo að hundruðum tonna
munar á stærð jaka sem bárust alla
þessa leið.
Það er fyrst og fremst jakaburður-
inn sem fór með brýrnar og miðað
við stærð og magn jakanna sem
fóru niður fyrir brú, þá tel ég það
tilviljun eina hversu mikið stóð eft-
ir af Skeiðarárbrú," segir Einar.
Nýtt hlaupamynstur
breytir hbnnunar-
forsendum
Eins og fram kom í DV sl.
fimmtudag þá búast jarðvísinda-
menn við því að hegðunarmynstur
Grímsvatnahlaupa eins og það hef-
ur verið frá því fyrir miðbik aldar-
innar kunni að breytast umtalsvert
og að hlaup verði tíðari, en jafn-
framt minni en síðasta hlaup. Slik-
ar breytingar kalla þá á endurmat á
hönnunarforsendum umferðar-
mannvirkjanna um Skeiðarársand
og hefur Vegagerðin óskað eftir því
við jarðvísindamenn Raunvísinda-
stofnunar og Orkustofnunar að þeir
skoði alla hegðan hins eldvirka
svæðis í Vatnajökli og hugsanlegar
breytingar á hlaupamynstrinu sér-
staklega.
„Við viljum fá að vita eitthvað
um hverju við getum átt von á og
vísindamennirnir eru að vinna á
fullu í þessu og við erum að safna
mæligögnum, m.a. um Grímsvötn
og hversu hratt yfirborð þeirra stíg-
ur. Af þeim niðurstöðum sem hafa
fengist er of snemmt að draga álykt-
anir, en við yrðum ekki undrandi
þó að minna en ár eigi eftir að líða
fram til næsta hlaups, en í rauninni
getur aht gerst.
Nýtt Grímsvatnahlaup
í uppsiglingu
Ef við gefum okkur það að nægi-
legt vatnsmagn í Grímsvötnum til
að koma af stað nýju hlaupi sé 0,8-1
rúmkílómetri, þá gæti næsta hlaup
brostið á innan fimm mánaða, en
vatnsrennsli í Grímsvötn er nú um
100 rúmmetrar á sekúndu.
Hvort það gengur eftir veit hins
vegar enginn, enda er hið eldvirka
svæði undir Vatnajökli, sem er eld-
virkasta svæði á íslandi, nánast óút-
reiknanlegt.“
Þegar hlaupið þann 5. nóvember
hófst voru um þrír rúmkílómetrar í
vötnunum, en nú er þröskuldurinn,
að sögn Einars, í botni vatnanna tal-
inn veikari fyrir en var fyrir hlaup-
ið og hefur ekki það afl sem þarf til
að hamla á móti svo miklu vatns-
magni aftur. Þess vegna er vel hugs-
anlegt að hlaup sé i aðsigi á ný, en
talið er fráleitt að það verði neitt í
líkingu við nýafstaðið hamfara-
hlaup. -SÁ
FUN WATER
Nýr herrailmur
Fæst í apótekum og snyrtivöruverslunum