Dagblaðið Vísir - DV - 05.04.1997, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 5. Apríl 1997 UV
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLT111,105
RVlK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: httpV/www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaöam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: (SAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuöi 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., Helgarblaö 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Harmsaga þjóðkirkjunnar
Kvörtun frá biskupi þjóökirkjunnar hefur leitt til þess,
að ríkissaksóknari er farinn að undirbúa málshöfðun
gegn þekktum spaugurum ríkissjónvarpsins fyrir meint
guðlast á laugardegi fyrir páska, er þeir fóru með orða-
leiki og fimmaurabrandara á kostnað þjóðkirkjunnar.
Tilefni kvörtunarinnar er harla léttvægt, enda snerist
grínið mest um utantrúaratriði, svo sem tvenns konar
merkingu orða á borð við „Sýn“ og „glataður“. Kvörtun-
in sýnir óeðlilega viðkvæmni þjóðkirkjunnar fyrir því,
sem hún telur vera áreiti utan úr þjóðfélaginu.
Mál þetta bætist við langa röð atriða, sem eru til þess
fallin að auka þreytu manna á þjóðkirkjunni sem stofn-
un. Það minnir á, að tímabært er að skilja milli ríkis og
kirkju, svo að þjóðkirkjan fái að vera út af fyrir sig með
endurteknar uppákomur eða endurreisn virðingar.
Þjóðkirkjan getur ekki einu sinni rekið kirkjugarða
án þess að brjóta landslög um ólögmæta viðskiptahætti
og fá á sig dóm af því tilefni. Hún tregðast við að fram-
fylgja dómsúrskurði og verndar þar á ofan á jólum okur-
starfsemi á þjónustu við aðstandendur látinna.
Sumir prestar standa í stöðugu þrasi við aðra presta,
annað starfsfólk kirkna, söfnuði sína og umhverfi sitt yf-
irleitt. Ýmis mál, sem varða samskipti kennimanna við
annað fólk, hafa orðið landsfræg á síðustu árum og skað-
að stöðu þjóðkirkjunnar sem opinberrar ríkiskirkju.
Erfiðleikar sumra presta í umgengni við annað fólk
byggjast að nokkru leyti á tilraunum þeirra til að túlka
þjóðkirkjuna sem kennimannakirkju fremur en safnaða-
kirkju; að kennimenn eigi að stjórna söfnuðum. Þessi
stefna dregur úr þjóðkirkjuþætti ríkiskirkjunnar.
Sem stofnun hefur þjóðkirkjan verið meira eða minna
lömuð í rúmlega tvö ár vegna sérkennilegrar stöðu bisk-
ups, sem hefur smám saman verið á undanhaldi úr emb-
ætti og hefur sumpart reynt með litlum árangri að verja
undanhaldið með aðstoð töffara úr lögmannastétt.
Ofan á aðra ógæfu leiddist biskupinn út í að brjóta
trúnað á fólki í einum söfnuði Reykjavíkur og að höfða
andvana fætt meiðyrðamál gegn nokkrum konum, sem
áttu í útistöðum við hann. Þetta er að sjálfsögðu óbæri-
legt ástand í stofnun, sem kallar sig þjóðkirkju.
Virðingarleysið einskorðast ekki við samskipti þjóð-
kirkju og umhverfis hennar. Það er líka magnað innan
kirkjunnar. Margir kennimenn áttu i útistöðum við
biskupinn og sýndu honum virðingarskort áður en hann
lenti í sviptingunum, sem leiddu til afsagnar hans.
Meðan innri og ytri deilur og almenn skapstyggð
marka þjóðkirkjuna magnast auðvitað gengi safnaða
utan þjóðkirkjunnar. Misheppnaðar tilraunir þjóðkirkj-
unnar til málaferla vegna meiðyrða eða fimmaurabrand-
ara úti í bæ auka enn á niðurlægingu hennar.
Þjóðkirkjan hefur verið að reyna á þolrif þjóðarinnar
á undanfomum árum. Erfitt er að sjá, að úr því verði
bætt á annan hátt en með róttækri aðgerð á borð við þá,
sem oft hefur verið nefnd, aðskilnaði ríkis og kirkju og
tilheyrandi eignaskiptasamningi ríkis og kirkju.
Með aðskilnaði ríkis og kirkju geta núverandi söfnuð-
ir í þjóðkirkjunni fengið að hafa áhrif á kristnihaldið og
tekið upp aukna samkeppni við sértrúarhópa. Sam-
kvæmt erlendri reynslu er slíkt líklegt til að efla trúar-
líf, um leið og það eykur fjárhagslega ábyrgð safnaða.
Líklegt er, að raunverulegt trúfrelsi muni auka veg
þeirra kennimanna, sem mest erindi eiga til þjóðarinn-
ar og draga úr áhrifum hinna, sem skaða lúterstrú.
Jónas Kristjánsson
Bretar kjósa nýja stjórn
Baráttan vegna þing-
kosninganna í Bretlandi
fer ekki málefnalega af
stað. Fyrstu dagarnir hafa
að verulegu leyti snúist um
einkamál einstakra þing-
manna, hvort heldur fjár-
mál þeirra eða ástarlíf.
Verkamannaflokkurinn
hefur sótt að John Major,
forsætisráðherra og for-
manni íhaldsflokksins,
með kröfum um, að hann
taki af skarið um velsæm-
ismörk þeirra þingmanna,
sem einkum hafa orðið fyr-
ir aðkasti.
Forsætisráðherrann hef-
ur forðast að láta draga sig
inn í þessar umræður og
vísað til þess, að flokks-
kerfið sé þannig, að heima-
menn í kjördæmum ákveði
frambjóðendur en ekki yf-
irstjórn flokksins. Þess
vegna sé það ekki á sinu
valdi að dæma um málefni
einstakra frambjóðenda.
Þeir sæki umboð sitt til
annarra. Skorar hann á
andstæðinga sína að ræða
frekar málefni en menn.
Tony Blair, leiötogi Verkamannaflokksins, heilsar upp á stuöningsmenn sína í
Northampton þegar hann var þar á ferö í byrjun vikunnar. Símamynd Reuter
Málefni í felum
Eftir að íhaldsmenn hafa stjóm-
að Bretlandi samfleytt síðan 1979,
er næsta sérkennilegt við fyrstu
sýn, að andstæðingar þeirra leggi
meiri áherslu á hneykslismál,
tengd einstökum frambjóðendum,
en málefni.
Þegar betur er að gáð, er þetta í
sjálfu sér ekki undarlegt, því að á
almennan mælikvarða stjómmál-
anna stendur ríkisstjóm Majors
ekki illa. Efnahagur Breta batnar,
atvinnuíeysi minnkar og síðast en
ekki síst eru andstæðingar stjórn-
arinnar að reyna að veiða atkvæði
með þvi að tileinka sér ýmsa meg-
inþætti þeirrar stefnu, sem íhalds-
menn hafa mótað og fylgt á þessu
langa stjómartímabili.
Það er því ekkert sérstakt
kappsmál stjórnarandstöðunnar
að hampa málefnalegum ágrein-
ingi. Hún vill í raun, að hann sé
sem minnstur í kosningabarátt-
unni. Margaret Thatcher, fyrrver-
andi forsætisráðherra og leiðtogi
íhaldsmanna, sem lagði gmnninn
að þessari farsælu stjómarsetu
þeirra, hefur í senn hrósað Tony
Blair, formánni Verkamanna-
flokksins, og hallmælt honum.
Hrósað fyrir að tileinka sér stefnu
og úrræði íhaldsflokksins en hall-
mælt fyrir að hann muni ekki geta
efnt loforðin í stjórn að kosningum
loknum, því að á bak við kosninga-
grímuna leynist gamlir sósíalistar,
sem geti aldrei látið vera að sýna
forræðishyggju sína í verki.
Spurning um lýðræði
| Undanfama áratugi hafa tveir
S flokkar tekist á um það í Bretlandi
| aö fá meirihluta á þingi til að
I mynda eins flokks stjómir, það er
“ íhaldsflokkurinn og Verkamanna-
flokkurinn. í Bretlandi em ein-
menningskjördæmi, það er fyrir
hvert kjördæmi, en þau em fleiri
en 600, situr einn þingmaður og
nær sá kjöri, sem fær flest at-
kvæði kjósenda, þótt hann nái
Erlend tíðindi
Björn Bjarnason
ekki meirihluta, því að yfirleitt
eru frambjóðendur fyrir fleiri
flokka en tvo í framboði. Þess
vegna getur flokkur fengið meiri-
hluta á þingi án þess að njóta
stuðnings meirihluta þjóðarinnar.
Einn af kostum breska kerfisins
er, að kjósendur ákveða sjálfir,
hvaða ríkisstjóm fer með mál
þeirra. Hér á landi er kerfið hins
vegar þannig, að það kallar bein-
línis á, aö flokkar semji eftir kosn-
ingar um myndun ríkisstjómar.
Áhrif kjósenda á það, hvaða flokk-
ar sitja í stjóm, em því óbein.
í Bretlandi hefur verið litið á
það, sem snaran þátt í lýðræðis-
kerfinu, að skipt sé reglulega um
ríkisstjórnarflokk. Er því haldið
fram af mörgum, að nái íhalds-
flokkurinn enn einu sinni meiri-
hluta eftir svo langa samfellda
stjómarsetu, sé beinlínis vegið að
meginforsendum lýræðislegra
stjómarhátta. í ljósi þessa telur
stór hópur kjósenda tímabært að
gefa Verkamannaflokknum tæki-
færi og hvíla íhaldsflokkinn.
Evrópumálin
Eftir hina löngu stjórnarsetu er
íhaldsflokkurinn greinilega orð-
inn þreyttur og hefði í sjálfu sér
gott af því að gera upp ýmsa upp-
safnaða spennu utan ríkisstjórn-
ar. Togstreitan út af afstöðunni til
Evrópusambandinu er það mál,
sem hæst ber, þegar hugað er að
vandræðum Majors. Hins vegar er
rangt að draga þá ályktun, að
Tony Blair verði auðveldara að
glíma við evrópska efahyggju-
menn í sínum flokki.
Ákafinn eftir að komast í stjóm
hjá frambjóðendum Verkamanna-
flokksins er mikill. Viljinn til að
sanna sig sem stjómhæfa verður
einnig mikill hjá þingmönnum
flokksins, komist þeir í meirihluta.
Þess vegna verður hart lagt að þeim
að vera samstiga og deila ekki inn-
byrðis eða hreyfa málum, sem and-
stæðingarnir geta fært sér í nyt.
Vandinn er hins vegar sá í
stjórnmálum, að ekki er unnt
endalaust að ýta erfiðum málum á
undan sér. Taka verður á þeim og
finna lausnir. Þetta á við um Evr-
ópumálin, eftir að ný stjóm tekur
við völdum í Bretlandi. Þingmenn
Verkamannaflokksins standa þar
ekki síður frammi fyrir erfiðum
ákvörðunum en þingmenn íhalds-
flokksins.
oðanir annarra
Eystrasaltsríkin og NATO
„Lýðræðisskipulag þeirra (Eystrasaltsríkjanna
þriggja, Eistlands, Lettlands og Litiiáens) og frjálsir
markaðir gera þau hæf til inngöngu í NATO en Rúss-
ar era andvígir því að bandalagið komi sér fyrir á fyrr-
um sovésku landi og Vesturlönd era hikandi vegna
pólitiskrar áhættu og hemaðarlegs kostnaðar. Stjóm
Clintons styður inngöngu þeirra, en síðar. Þangaö til
vill hún að bandalagið bjóði þeim tryggingar og sam-
vinnuverkefhi sem sé ætiað aö tengja þau betur við
NATO.“Úr forystugrein Washington Post 1. apríl.
Að rugla Kínverja í ríminu
„Það væri skiljanlegt ef stjómvöld í Kína væru rugl-
uð í ríminu þegar stefna Bandaríkjanna í þeirra garð
er annars vegar eftir nýlega heimsókn Als Gores vara-
forseta og Newts Gingrich, forseta fulltrúadeildar
þingsins. Gore var maður sátta þegar hann boðaði
bætt samskipti og svo virtist sem kosningasjóðaklúður
Hvíta hússins væri honum ijötur um fót. Gingrich var
þungorður þegar hann lýsti yfir áhyggjum sínum
vegna mannréttindabrota og ofsókna á hendur andófs-
mönnum og hann gaf líka að tilefnislausu loforð um að
Taívan yrði veitt hervemd ef Kínverjar gerðu árás.“
Úr forystugrein New York Times 2. apríl.
Danskir dátar gætu gert gagn
„Enginn vafi leikur á því að danskir hermenn, með
reynslu frá Króatíu og Bosníu, geta lagt mikið af mörk-
um í að lægja ófriðaröldumar í Albaníu. En hvemig?
Umboðið er óljóst. Eiga alþjóðlegu hersveitimar að af-
vopna Albanina? Með valdi eða með því að tala um fyr-
ir þeim? Og hvemig á alþjóðasveitin að tryggja að
vopn hverfi ekki yfir landamærin til Makedóníu og
Kósovó? Hemaðarsérfræðingar halda því fram að þeg-
ar sé of seint í rassinn gripið. Rúmlega 200.000 hand-
vopn, mikið magn skotfæra, handsprengna og jarð-
sprengna era þegar komin í umferð og seld hæstbjóð-
anda.“Úr forystugrein Politiken 2. apríl.

assssKsœsi
rniHKmmiixsam