Dagblaðið Vísir - DV - 10.05.1997, Blaðsíða 15

13 V LAUGARDAGUR 10. MAÍ 1997
15
„Nokkuð frétt af már?"
Ég sá hann fyrst þegar hann
kom á ritstjómina með almanak-
ið. Hann var dökkur yfirlitum,
með yfirskegg og harta. Bakið var
bogið. Seinna óx skeggið um allt
andlit, svart og síðar grátt. Þama
var kominn Jóhannes Guðmunds-
son eða Jóhannes grínari eins og
hann kallaði sig. Það brást ekki í
mörg ár að grínarinn kom með
þetta meistaraverk sitt milli jóla
og nýárs. Almanakið var hið eina
sinnar tegundar og ekki ætlað til
dreifingar. Hver dagur ársins bar
sína mynd. Almanakið var því
myndlistarsýning um leið. Á alm-
anaksspjaldinu kynnti grínarinn
sig og sitt starf. Þar kom fram að
hann syngi, spilaði og hermdi eft-
ir.
Grínarínn allur
Tilgangur heimsóknarinnar
var að hitta valda félaga á blaðinu
og um leið að fá af sér mynd með
almanakið. Sú ósk var uppfýllt.
Jóhannes grínari, sérstæður
kvistur á mannlífstrénu, er allur
og var jarðsunginn í vikunni. Með
honum er genginn fatlaður ein-
stæðingur sem háði erfiða lífshar-
áttu í samfélagi sem var honum
um margt andstætt. Löngun til að
skemmta öðrum hjó með honum
og það gerði hann á sinn hátt.
Skemmtikraftar þurfa að koma
sér á framfæri og það gerði Jó-
hannes grínari en aðeins í
ákveðnum hópi. Sá hópur nægði
honum og tók honum eins og
hann var. í þeim hópi eignaðist
grínarinn vini og sú vinátta ent-
ist.
Arfur skemmtikrafta
í raun fékk ég grínarann í arf.
Þegar ég kom til starfa á Dagblað-
inu voru þar fyrir blaðamenn sem
um leið tengdust skemmtanalífi.
Jóhaimes grínari þekkti þá og
þeir þekktu hann. Grínarinn
hafði nefnilega þann sið að
hringja í þekkta skemmtikrafta.
Hann kynnti sig og fram kom að
hann væri í sama bransa og um
leið áhugi á fræga fólkinu. Eftir
það snerust samtölin minna um
hina landsþekktu skemmtikrafta
því grínarinn hafði þann sið að
spyrja viðmælendur tíðinda af
sjálfum sér. „Nokkuð frétt af
mér?“ spurði grinarinn einatt í
upphafi samtals. Hvort sem svo
var eða ekki greindi Jóhannes frá
því sem nýlega hafði á daga hans
drifið.
Þegar þessir blaðamenn og
skemmtikraftar hurfú til annarra
starfa varð grínarinn minn. Jó-
hannes lét það ekki á sig fá þótt ég
væri ekki kollega í skemmtana-
iðnaðinum. Hann hringdi reglu-
lega og spurði tíðinda af sér. Ég sá
og til þess að mynd var tekin um
hver áramót þegar grínarinn kom
með almanakið. Þær myndir
glöddu einstæðing sem hafði fátt á
sinni dagskrá. Á almanakinu
stóð: „Músík fyrir alla“ og einnig
að grínarinn umgengist æ fleiri
fræga skemmtikrafta. Það var rétt
hjá Jóa grínara að hann mngekkst
æ fleiri fræga skemmtikrafta en
vafasamt verður að telja að músík
grínarans hafi verið fýrir alla.
Mér þótti vænt um það að grín-
arinn spurði aðeins eftir mér á
blaðinu. Væri ég ekki viðlátinn
komu aðrir ekki til greina. Stæði
illa á hjá var símtalið stutt. Þegar
betri timi gafst lengdist spjallið.
Grinarinn lét sér ekki nægja að
hringja á vinnustað heldur
hringdi heim þegar þannig lá á
honum. Það verður að segjast eins
og er að ekki voru alltaf mikil tíð-
indi af þessum sérstaka skemmti-
krafti. Því verður að fyrirgefast
þótt sannleikanum hafi aðeins
verið hagrætt. Þegar grínarinn
spurði hvort ég hefði nokkuð frétt
af sér brást það ekki að ég hafði
heyrt af honum. Það gladdi Jó-
hannes grínara ef maður sagði
honum að um hann hefði verið
spurt. Það var enda útgjaldalítiö
af minni hálfu að geta þess.
Laugardagspistill
Jónas Haraldsson
fréttastjóri
Tengsl við þá frægu
Jóhannes Guðmundsson átti
erfiða æsku. Hann var mikið fatl-
aður og sú fötlun setti mark sitt á
hann, ekki aðeins líkamlega held-
ur og andlega. Umhverfið í þröng-
býli sjávarþorps gat verið harð-
lynt og leikið þá sem minna máttu
sín heldur grátt. Jóhannesi leið
“því betur eftir að hann kom til
Reykjavíkur á fullorðinsárum.
Fjölmennið veitti vemd. í Reykja-
vík komst hann einnig nær hetj-
um sínum, skemmtikröftunum.
Jóhannes grínari setti sig í
samband við frægustu skemmti-
krafta landsins. Eflaust hefur
þeim þótt það sérkennilegt í upp-
hafi en smám saman þróaðist
samband og vinátta enda var grín-
arinn einlægm- og hógvær. Vegur
skemmtikraftanna og þeirra sem
Jóhannes leitaði til var vandrat-
aður en þeir fúndu hann. Þeir
leyfðu hinum sérstæða manni að
taka þátt, jafnvel stöku sinnum að
troða upp, án þess að fara þá auð-
veldu leið að spila með hann. Sú
þátttaka veitti gleði og fúllnægju.
Þeirri gleði miðlaði Jóhannes
grínari þegar hann hringdi. Hann
ljómaði þegar hann fékk smáhlut-
verk i kvikmynd og þau hlutverk
urðu fleiri. Kvikmyndaleikstjór-
inn Friðrik Þór Friðriksson áttaði
sig á því hve myndrænn Jóhann-
es var og nýtti sér það. Um leið
fékk grínarinn staðfestingu á því
að hann væri maður 'með mönn-
um.
Qborganleg skemmtun
Tvisvar sat ég skemmtun Jó-
hannesar grínara. Sú skemmtun
var kostuleg, óborganleg með öllu.
Hann söng og spilaði á gítar og
hermdi eftir. Sumar fígúrrn- grin-
arans voru mjög „lókal“, frá upp-
vaxtarárum hans vestur á fjörð-
um. Það kom þó ekki að sök. Hatt-
ur og búningur grínarans, kórón-
aður með gervinefi, dugði einn og
sér. Þegar hermt var eftir frægara
fólki voru ráðherrar fyrstu stjóm-
ar Ólafs Jóhannessonar teknir
fyrir. Textinn skipti ekki máli
enda skilaði hann sér misjafiilega.
Jóhannes grínari var ekki skýr-
mæltur. Grín hans og tilburðir
allir vora slíkir að mig verkjaði i
magann af hlátri. Svo var og um
aðra boðsgesti. Skemmtikraft-
inum tókst ætlunarverk sitt.
Hann skemmti fólki og það ær-
lega. Hann fór því ánægður heim
og hafði frá nægu að segja næst
þegar hann hringdi. Þá þurfti
heldur ekki að hagræða sannleik-
anum. Það höföu margir frétt af
Jóhannesi grinara.
Einum dýrmætt - öðr-
um hollt
Jóhannes varð að gjalda fötlun-
ar sinna alla tíð. Kannski hefúr
leiðin frá andúð, tillitsleysi og
stríðni verið sú að leyfa huganum
að reika og samsama sig frægum
stjömum, erlendum jafiit sem inn-
lendum. Þótt æviskeið grinarans
væri aðeins rúmlega hálf öld hef-
ur orðið hugarfarsbreyting á þeim
tíma, nánast bylting í afstöðu til
fatlaðra og þeirra sem minna
mega sín. Jóhannes grínari naut
þess síðari hluta ævi sinnar að
eignast góða vini. Einn þeirra
lýsti því svo í minningargrein í
vikunni að það sem byijaði sem
stundargaman hjá imgum drengj-
um varð að vináttusambandi sem
varð þeim hollt og Jóhannesi dýr-
mætt. Sá hópur heimsótti hann og
stytti honum stundir í einmana-
leikanum.
Kvaddur
með stæl
Jóhannes Guðmundsson var
grátt leikinn af örlögunum. Lík-
aminn var rýr og boginn. En með
sínum hætti skilur hann eftir sig
spor og minning hans lifir. Það
sást best þegar hann var jarðsung-
inn frá Fossvogskapellu um miðja
vikuna. Athöfiiin var falleg og þar
vantaði ekki fræga fólkið, vini
grínarans. Honum tókst með sím-
hringingum sínum og
fölskvalausri vináttu að komast í
hópinn. Þar voru vinir hans á
Sjónvarpinu, söngvarar, leikarar
og skemmtikraftar, Laddi jafnt
sem Gísli Rúnar. Félagamir í Rió-
tríóinu og góðvinir Jóhannesar
sungu ljúflega yfir moldum hans
við undirleik Gunnars Þórðarson-
ar.
„Nokkuð frétt af mér?“ spurði
Jóhannes Guðmundsson í upphafi
hvers samtals í sima. Það má
skila því til grínarans að jarðar-
förin hans hafi verið frábær. Aðr-
ir hafa ekki kvatt með meiri stæl.