Dagblaðið Vísir - DV - 10.05.1997, Side 20

20
LAUGARDAGUR 10. MAÍ 1997 33"V
fréttaljos
Það andar köldu milli Vopnfirð-
inga og Þórshafharbúa þessa dag-
ana í vorblíðunni. Það er af sem
áður var þegar burðarásamir á
stöðunum tveimur tóku höndum
saman um að stofna til sameigin-
legra fyrirtækja í því skyni að efla
enn frekar byggðir sínar.
Jóhann A. Jónsson, fram-
kvæmdastjóri Hraðfrystihúss Þórs-
hafnar, og Friðrik Guðmundsson,
framkvæmdastjóri Tanga hf. á
Vopnafirði, þykja báðir vera
kraftaverkamenn í sínum
byggðarlögum. Undir þeirra
stjóm hafa farlama fyrirtæki
risið úr öskunni og era í dag öfl-
ug sjávarútvegsfyrirtæki sem
njóta almennrar virðingar í
greininni. Tangi hf. er með
áætlaða veltu upp á 1,4 milij-
arða króna á ári og velta Hrað-
frystihúss Þórshafnar hf. er rétt
tæpir tveir milljarðar króna.
Endurreisn þessara fyrirtækja
hefur ekki síst vakið athygli þar
sem þau era í jaðarbyggðum og
ytri skilyrði þeirra þar með
ekki þau sömu og margra þeirra
sjávarútvegsfyrirtækja sem
hvaö best gera sig í dag.
Það var á árinu 1993 sem sam-
starf tókst með þeim Jóhanni og
Friðriki. Þá stofnuðu þeir sam-
eiginlega Útgerðarfélagið Skála
ehf. utan um loðnuskipið Júpít-
er ÞH. Með því vildu þeir félag-
ar tryggja byggðarlögum sínum
hlutdeild í veiðum á uppsjávar-
fiski sem þeir töldu grann að
frekari uppgangi fyrirtækjanna.
Á þessum tíma var með þeim
náið samstarf og bjartsýni ríkti
um að samstarf milli byggðar-
laganna tveggja skilaði báðum
ávinningi. Eignarhlutur Hrað-
frystistöðvar Þórshafnar í skip-
inu var ívið stærri, eða 36 pró-
sent á móti 24 prósenta hlut
Tanga hf. og Vopnafjarðar-
hrepps. Þórshafnarhreppur og
Svalbarðshreppur áttu 12 pró-
senta hlut og Bjarg hf. á Bakka-
firði átti 2 prósenta hlut en það
var í gildi inn að Júpíter landaði á
Vopnafirði og Þórshöfn í réttu hlut-
falli við eignarhluti staðanna. Þetta
fyrirkomulag gekk vel framan af og
risamir tveir á norðausturhominu
leiddust hönd í hönd til móts við
bjarta framtíð.
Aukin samvinna
Samstarfið gekk svo vel að fyrir
tveimur áram var gengið til stofn-
Heildarfjárfestingin var þvi aðeins
tæpar 40 milljónir og í DV á þeim
tíma var sagt frá því að fá mætti 100
Háganga fyrir eitt nýtisku frysti-
skip. Skipin kostuðu samanlagt 70
miújónir króna. Einn galli var þó á
gjöf Njarðar og hann var sá að skip-
in höfðu ekki veiðileyfi í íslenskri
lögsögu og því háð Smuguveiðum
eða veiðum á Reykjaneshrygg. Þá
var ekki í þeim frystibúnaður og
því vart hægt að hugsa til annarra
einnig margt sem skilur þá að. Jó-
hann er oddviti Þórshafnarhrepps
og þrátt fyrir að bæði fyrirtækið og
hreppurinn séu í dúndrandi upp-
sveiflu þá er hann gagnrýndur
harðlega fyrir valdagræðgi. Margir
Þórshafnarbúar era ósáttir við að
öll þessi völd séu á einni hendi.
Margir velta fyrir sér hvort hann
hafi ekki til að bera þá innsýn í
þorpssálina sem þarf til að átta sig
á því að fólk sættir sig illa við að að-
Sú var tfö aö Friörik Guömundsson á Vopnafiröi og Jóhann A. Jónsson áttu mikiö
yröin ganga á vfxl.
og gott samstarf. Nú er tföin önnur og köpur-
Samsett mynd DV
félag er að hluta í eigu Þórshafn-
arbúa. Aörir hluthafar era Sjóvá og
Olíufélagið með sin 12 prósentin
hvort félag og Lárus Grímsson,
skipstjóri á Júpíter, meö tæp 2 pró-
sent. Samkvæmt þessu var hlutur
Þórshafnarbúa allt að 50 prósentum
þegar allt er talið.
Við stofnun félagsins var ákveðið
að Jóhann A. Jónsson færi meö
framkvæmdastjóm þess en Friðrik
Guðmundsson yrði formaður stjóm-
ar. Aðrir stjómarmenn vora Jó-
hann A. Jónsson og Hilmar Þór
Hilmarsson, samstarfsmaður Jó-
hanns. Heiðursmannasamkomulag
unar annars sameignarfélags.
Smuguveiðar vora þá í hámarki og
framsýnar útgerðir horfðu mjög til
þeirrar gullkistu sem þar stóð öllum
opin. Félagamir á Þórshöfn og
Vopnafirði ákváðu að ranninn væri
upp tími aukinnar samvinnu og
þeir gengu til stofnunar nýs félags.
Úthaf hf. varð til og ákveöið var að
kaupa tvo togara frá Kanada fyrir
slikk. Hágangur 1 og 2 komu til
landsins á miðju ári 1994 og það
vakti athygli hversu lágt kaupverð
þeirra var. Hvort skip kostaði 19
milljónir króna en að auki fylgdu
þeim varahlutir fyrir 10 milljónir.
Kóngarnir berjast
Þórshöfn
Vopnafjörður

veiða en í Smugunni þar sem saltað
yrði um borð.
Hið nýja félag var rekið undir
framkvæmdastjóm Friðriks en með
stjómarformennsku Jóhanns. Það
er nærtækt að álykta sem svo að
þetta hafi verið gert til mótvægis
við valdahlutfóllin í Skálum.
Þrautaganga
Það er skemmst frá þvi aö segja
að útgerð Háganganna var frá upp-
hafi þrautaganga. Veiðin í Smug-
imni brást þeim og alls kyns vand-
ræði herjuðu á hið nýja félag. Há-
gangur 2 var tekinn af norsku
strandgæslunni á Svalbaröasvæð-
inu og færður til hafnar í Tromsö
eftir að gæslan hafði meðal annars
skotið að skipinu til að stöðva það.
Reksturinn gekk ekki upp og ljóst
var að hann stefndi í þrot. Öðra
máli gegndi með Skála sem gekk
þokkalega þrátt fyrir einhverja erf-
iðleika. Eignarmyndun varð vera-
leg í félaginu vegna hækkunar á
veiðiheimildum. Þegar þarna var
komið sögu tók sambúð risanna að
kólna. Hlátrasköll viku fyrir köpur-
yrðum og ljóst var að samstarfið
var að gliðna. Jóhann A. Jónsson
taldi framkvæmdastjómina hjá Út-
hafi ekki vera nógu góða og koma
hefði mátt í veg fyrir ófarimar með
réttri stjórnun. Áftur á móti taldi
Friðrik að Jóhann ætti að axla sinn
hluta af ábyrgðinni enda hefði félag-
ið í raun lotið sameiginlegri stjórn.
Kóngar byggðarlaganna
Þrátt fyrir að margt sé líkt með
Friðriki og Jóhanni, sem hvor um
sig er kóngur í sínu byggðarlagi, er
alstjómandi atvinnulífsins sé
einnig í aðalhlutverki í stjómsýslu
þorpsins. Friðrik er af þeim sem til
jpekkja ekki talinn vera síðri stjóm-
andi en þar skilur á milli félaganna
að hann hefur engin afskipti af mál-
Fréttaljós á
laugardegi
Reynir Traustason
efnum hreppsins. Þá ígrundar hann
gjarnan meira hlutina áður en geng-
ið er til framkvæmda en Jóhann er
snöggur til ákvarðana og liggur
ekkert á skoðunum sínum. Hann er
af þeim sem til þekkja sagður mun
harðari og orð hans era heima á
Þórshöfn talin jafngilda lögum. Báð-
ir komust þeir til áhrifa mjög ungir
menn og nefna má að Jóhann var
rétt liðlega tvítugur þegar hann tók
við stjórnartaumum langstærsta
fyrirtækisins á Þórshöfn. Friðrik
var á sama aldri þegar hann varð
kaupfélagsstjóri á Stöðvarfirði. Til
era þeir sem halda því fram aö sam-
starf þeirra tveggja hefði aldrei get-
að gengið upp til lengdar. Þeir
þyrftu einfaldlega meira rými en
svo að norðausturhomiö dygði báð-
um.
Þegar allt var komið í óefni með
Hágangana var gengið til nauða-
samninga við lánardrottna. Jóhann
er sagöur hafa viljað sem minnst af
málinu vita og samningamir gengu
eftir fyrir tilstilli Vopnfirðinga.
Hugmyndin var sú að skipin yrðu
leyst undan félaginu; Vopnfirðingar
fengju annað þeirra og Þórshafn-
arbúar hitt. Jóhann vildi að tekinn
yrði upp spilastokkur og dregið um
það hvor fengi hvaða skip en Friö-
rik vildi fá að hugsa málið. Sú af-
staða hans hleypti enn meiri kergju
í málin og eftir nokkra daga, þegar
hann var tilbúinn til að fara að hug-
mynd Jóhanns og draga, var Jó-
hann jsnöggur til og sagði að fyrst
hann hefði ekki viljað fara þá leið
strax þá væri það of seint. Tilboðið
væri einfaldlega úr gildi fallið.
Þar með hvíldi það á herðum
Vopnfirðinga einna að lenda
málum Úthafs. Annar Hágang-
urinn hefur verið seldur en
hinn liggur í reiðuleysi á Reyð-
arfirði. Draumurinn um hagnað
af Smuguveiðunum hafði endað
sem martröð.
Loftið lævi blandið
Á síðasta ári var tekið aö
gæta stirðleika milli þeirra fé-
laga varðandi rekstur Skála ehf.
Vopnfirðingar töldu sig hlunn-
fama og sögðu æ sjaldgæfara að
skipið kæmi þangað til löndun-
ar. Verið væri að brjóta gegn
því heiðursmannasamkomulagi
sem í upphafi var grannurinn
að samstarfinu. Jóhann hefúr
aftur á móti haldið því fram að
framkvæmdastjóm yrði að vera
á einni hendi og eðlilegt sé að
þeir sem fari með meirihluta
hlutafjár ráði ferðinni. Hags-
munir félagsins séu númer eitt
en ekki byggðahagsmunir.
Vegna óánægju Vopnfirðinga
var boðað til fundar í desember
sl. þar sem sveitarstjóm Vopna-
fjarðarhrepps og forsvarsmenn
Tanga hf. funduðu með Jóhanni
og félögum. Loft var lævi bland-
ið á fundinum og töldu menn
merkja það á Jóhanni að hon-
um líkaði ekki að vera stillt upp
við vegg með þessum hætti.
Nokkur árangur varð þó af
fundinum því þó Jóhann harð-
neitaði að gera skriflegt sam-
komulag í Sáma anda og heiðurs-
mannasamkomulagið gekk sam-
starfiö átakalítið næstu mánuöina.
Stóra bomban
í mars féll síðan stóra bomban
sem endanlega setti samstarfið í
hnút. Jóhann A. Jónsson skrapp
suður og keypti eitt stykki nótaskip
í nafni Skála ehf. fýrir 300 milljónir
króna.
Stjórnarformaður sleg-
inn af
Hann fór síðan heim á Þórshöfii
og boðaði til sfjómarfúndar. Frið-
rik var enn sitjandi stjómarformað-
ur og vissi ekki um skipakaupin.
Þegar fundurinn hófst var fyrsta
verkið að setja stjómarformanninn
af og Hilmar Þór Hilmarsson var
kosinn í staðinn. Síðan kynnti Jó-
hann kaupsamninginn sem var
undirritaður með fyrirvara um
samþykki stjómar. Þetta varð til
þess að Vopnfirðingum var nóg
boðið og í DV sagði Friðrik að fá-
heyrt siðleysi hefði átt sér stað af
hálfu Jóhanns. í framhaldi fundar-
ins sendu Vopnfirðingar Jóhanni
skeyti þar sem þess var krafist að
efnt yrði til hluthafafundar vegna
málsins. Um miðjan maí veröur
hann haldinn og þá skýrist væntan-
lega hvert framhaldið verður. Það
virðist þó nokkuð Ijóst að ekki
muni gróa um heilt milli Jóhanns
og Friðriks og eins líklegt að Vopri-
firðingar reyni að ná út úr félaginu
sínum eignarhlut sem er allt að 200
milljónum króna ef miðað er við
upplausnarverð fyrirtækisins.