Dagblaðið Vísir - DV - 24.05.1997, Qupperneq 4

Sími
564 3535
Tilbob I
16" pizza m/
3 áleggstegundum
ásamt 12" hvítlauks-
braubi/Margaritu eða 21.
af Coca Cola + einn bo&s-
mi&i á LIAR-LIAR.
Kr. 1480
M sœkir
Tilbob II
16" pizza m/
3 áleggstegundum
ásamt 12" hvítlauks-
brau&i/Margaritu e&a 21.
af Coca Cola + einn bo&s-
mi&i á LIAR-LIAR
Sími
564 3535
i&'éff/r
---------.— - -------- — - ..... -
4-
LAUGARDAGUR 24. MAÍ 1997 i J~V
Rannsókn Æsumálsins hefur kostaö milljónatugi:
Svör á hafsbotni
Köfunarleiðangur bresku kafar-
anna að flaki kúfisksbátsins Æsu í
Amarfirði hefur vakið mikla at-
hygli. Þarna er um að ræða aðgerð
sem kostuð er af íslenska ríkinu
með samþykki bæði samgönguráð-
herra og fjármálaráðherra. Leiðang-
urinn var farinn nú þegar 10 mán-
uðir voru liðnir frá því slysið varð
og virðist vera örvæntingarfull til-
raun stjómvalda til að koma til
móts við ættingja þeirra tveggja
manna sem fómst með bátnum.
Ekki veröur annað séð en stjóm-
völd séu þegar búin að leggja i sama
kostnað til skoðunarferðar bresku
kafaranna og tilboð íslenskra aðila
til að bjarga skipinu á þurrt hljóðar
upp á.
Ekki íslendinga
Djúpmynd, sem sérhæfir sig í að
bjarga skipsflökum af hafsbotni,
bauðst til að taka Æsu af hafsbotni
fyrir 18 milljónir króna. Tilboðið
var háð árangri og vildi fyrirtækið
fá 9 milljónir þegar skipið væri
komið upp á 20 faðma dýpi og af-
ganginn, aðrar 9 milljónir, þegar
það væri komið í slipp á ísafirði.
Fleiri islenskir kafarar höfðu sam-
band við stjómvöld og vfldu fá verk-
ið en fengu engin svör. Ekki verður
dæmt um það hér hvort fyrirtækið
hafi átt möguleika á að standa við
tilboð sitt. Það verður þó að teljast
afar undarlegt í ljósi framhaldsins
að ekki skuli hafa verið rætt við fyr-
irtækið.
Djúpmynd er í málaferlum við
ríkið fyrir hönd sjóslysanefndar.
Þetta mál hefur m.a. valdið því að
samskipti framkvæmdastjóra sjó-
slysanefndar og framkvæmdastjóra
Djúpmyndar hafa verið stirð. Marg-
ir hafa velt upp þeim möguleika
hvort það sé ástæða þess að ekkert
hefur verið talað við fyrirtækið.
Sjóslysanefnd gagnrýnd
Þáttur sjóslysanefndar í rann-
sókn málsins er mjög gagnrýndur. í
gögnum um sjópróf vegna málsins
em alvarlegar gloppur og svo er að
sjá sem þeir menn sem best þekktu
skipið hafi ekki verið kallaðir fyrir.
Þannig var Rúnar Garöarsson ekki
formlega kallaður tfl yfirheyrslu
þrátt fyrir að hafa um árabil verið *
skipstjóri. Róbert Hallbjörnsson vél-
stjóri var heldur ekki kallaður fyrir
nefndina en hann starfaði á skipinu
frá því að það kom til landsins og í
hartnær áratug. Aðrir sem þekktu
skipið vom heldur ekki kallaðir til.
Útgerðarmaður skipsins var ekki yf-
irheyrður þrátt fyrir að bönd bær-
ust að stöðugleika skipsins þar sem
hluti málsins er að olíutankar vom
ekki fylltir þegar beðið var um oliu
um borð. Þannig þurfti vélstjórinn
að mæla á tönkum strax eftir olíu-
töku tfl að komast að því hversu
mikið væri á þeim. Það var útgerð-
in sem ákvað magnið en ekki vél-
sfjórinn sem hlýtur að teljast afar
sérstakt.
Teiknaöur stö&ugleiki
Það er að sjá sem rannsókn sjó-
slysanefndar beinist að þætti mann-
anna sem vom um borð en ekki því
hveijar aðstæður þeir bjuggu við
þegar litið er til stöðugleika skips-
ins. Einu gögnin sem til em varð-
andi stöðugleikann em þau sem hol-
lenska skipasmíðastöðin útfæröi. í
þeim felst samkvæmt heimfldum
DV fáheyrður stöðugleiki. „Skipið
átti að vera nánast eins og klettur í
hafinu. Það átti ekki að geta sokk-
ið,“ sagði sérfræðingur á þessu
sviði sem DV ræddi við. Þrátt fyrir
teiknaðan stöðugleika og reiknaðan
er reynsla sumra þeirra sem gjör-
þekktu skipið aflt önnur. Þannig
lýsti Rúnar Garðarsson skipstjóri
því í samtali við DV að það hefði
verið beinlínis hættulegt og aðgátar
þörf. Þrátt fyrir að stöðugleiki eigi
að miðast við verstu aðstæður hafði
Rúnar þá „heilögu reglu“ að brenna
aldrei olíu úr fremri tönkum skips-
ins. Hann taldi nauðsynlegt að hafa
þá kjölfestu. Þegar Æsan fórst var
búið að brenna úr framtönkum
hennar í tvo til þijá daga. Þá hefúr
DV þær heimfldir að skipinu hafi í
hans tíð ekki verið siglt á milli
fjarða án þess að dælt væri sjó í lest-
ar þess sem kjölfestu. Þá var stafn-
hylki skipsins notað til að auka
stöðugleikann eftir því sem við átti
en líklegt er að það hafi verið tómt.
Sérfræðingar sem DV ræddi við eru
sammála um að ekkert eitt hefði
getað orðið til þess að þennan skelfi-
lega atburð bar að höndum á sól-
björtum júlídegi. Einn þeirra nefiidi
að 14 rúmmetra þurrrými hefði ver-
ið við lest Æsunnar. Ef dælubúnað-
ur hefði gefið sig er eins líklegt að
rýmið hefði tekið inn sjó og þannig
sett stöðugleikann enn meira úr
skorðum og orðið til að velta skip-
inu.
Skipinu breytt
Það er athyglisvert að ýmsar
breytingar hafa verið gerðar á skip-
inu án þess að Siglingamálastofnun,
Fréttaljós
Reynir Traustason
nú Siglingastofnun, kæmi þar
nærri. Þannig var stýri skipsins
stækkað og skoriö ofan af lestarlúg-
um svo eitthvað sé nefnt. Vandséð
er þó að þessar breytingar hafi ein-
ar getað orðið tfl að rýra stöðugleik-
ann. Það er þó ljóst að öflugra stýri
hefur aukið líkur á að óstööugu
skipinu hvolfdi í beygju. Stærri
skelplógur hefur síðan leitt af sér
aukinn yfirþunga þegar skipið er
ekki að veiðum.
Stöðugleikavandi er ekkert nýtt
fyrirbrigði við íslandsstrendur.
Fjöldi skipa hefur ekki verið stöðug-
leikamældur og því viðbúið að
manndrápskollur séu víða á floti.
Þegar Mýrafell valt og sökk á Am-
arfirði var búið að stöðugleikamæla
það og haffærisskírteini sýndi und-
anþágu. Þær mælingar voru þó ekki
reiknaðar út fyrr en daginn eftir að
skipið sökk. Þannig var áhöfn
ókunnugt um þá hættu sem hún var
í við störf sín.
Skipið greitt út
Ástæður þess að Æsunni var ekki
bjargað af hafsbotni og slysið kann-
að til fúlls eru óljósar. Það er ljóst
að tæknilega var slikt mögulegt og
menn búa að þeirri reynslu sem
fékkst með björgun Mýrafells.
Vandinn var hins vegar sá að trygg-
ingar skipsins töldu ekki borga sig
að bjarga skipinu og gera við það.
DV er þó kunnugt um að trygging-
amar vildu líta á þann þátt sem
sneri að öryggismálum almennt.
Þannig höfðu þær gefið vilyrði til að
leggja fjármagn í það að ná skipinu
upp á þeim forsendum einum að sá
lærdómur sem hægt væri að draga
af slíku yrði til þess að fyrirbyggja
slys í framtíðinni. Af því varð þó
aldrei því að máliö komst aldrei á
það stig að reyndi á það hversu
miklir peningar vom í boði. Trygg-
ingarnar greiddu Vestfirskum skel-
fiski út skipskaðann sem altjón og
þar með var þeirra hlut lokiö. Hefði
verið ákveðið að reyna að ná upp
skipinu hefði komið upp biðstaða
varðandi tryggingabætur og rekstr-
arstöðvim hjá fyrirtækinu um ófyr-
irsjáanlegan tíma.
Reynslan af björgun Mýrafells er
sú að kostnaður er svo mikill að
ekki skiptir máli fyrir tryggingam-
ar hvort þær hefðu greitt út altjón.
Þannig var glórulaust að ætla að
bjarga skipinu á þeim forsendum
einum að lagfæra það og koma í
rekstur á ný.
Skeytingarleysi
Aftur á móti undrast margir það
skeytingarleysi sem stjórnvöld
sýndu málinu. Þannig var ekki far-
ið að rannsaka neitt af viti fyrr en í
nóvember þegar Djúpmynd mynd-
aði flakið öðra sinni. Ekki skflaði
sú ferö fullnægjandi árangri þrátt
fyrir að varpa nokkru ljósi á að-
stæður. Margir undrast að samtök
útgerðarmanna og sjómanna skyldu
ekki beita sér fyrir því að skipið
yrði tekið upp og rannsakað. Það
viðhorf er víða uppi að nauðsynlegt
hafi verið að svara þeirri brennandi
spurningu hvaö gerst hafi og engin
vitræn niðurstaða fáist nema taka
skipið upp og stöðugleikamæla það.
Það sjónarmið heyrist að afgreiða
eigi málið með kattarþvotti og
reyna að skella skuldinni á áhöfn-
ina, jafnt lífs sem liðna.
Óvanir menn
Það er öllum sem vflja vita ljóst
að áhöfnin þekkti skipið sáralítið.
Bæði Hörður skipstjóri og Sverrir
stýrimaður vora samviskusamir og
reyndir sjómenn en þeir höfðu að-
eins verið örfáar vikur á skipinu.
Yfirvélstjórinn hafði sáralitla
reynslu til sjós og hafði einnig ver-
ið nokkrar vikur á Æsu. Sömu sögu
er að segja af öðrum í áhöfninni
sem voru nýbyrjaöir. Það er nokkuð
víst að enginn þessara manna gat
gert sér grein fyrir því að stöðug-
leiki skipsins væri svo brenglaður
að mögulegt væri að skipið færi nið-
ur í logni innanfjarðar. Stöðugleiki
skipa á ætíð að miðast við verstu
aðstæður. Þannig getur ekki talist
eðlflegt að skipstjóri þurfi að hafa
hugfast að ekki megi beygja hart í
borð. Þá er varla eðlflegt heldur að
vélstjóri megi ekki brenna nema
hluta af olíubirgðum skips án þess
að til stórháska komi. Það hljóta að
vera margir samverkandi þættir
sem verða til þess að svona fer.
Þrýst á ráðherra
Það var ekki fyrr en þrýstingur á
samgönguráðherra var orðinn fll-
bærflegur að farið var að huga að
frekari rannsóknum. Gengið var til
samninga við breska kafara um að
leita að likum mannanna og rann-
saka ýmsa þætti sem varpað gætu
ljósi á ástæðumar. Leiðangurinn
hefur af mörgum verið fyrirfram
dæmdur tfl aö mistakast. Erfiðar að-
stæður á hafsbotni hafa valdið töf-
um og mikill leir hefúr þyrlast upp
þannig að kafararnir hafa ekki séð
út úr augum. Vegna þrengsla gátu
þeir ekki kannað vélarrúm skipsins
og aðra staði. Það má því segja að
þeir hafi kafað í sortann. Að vísu
fundu þeir lík Harðar Bjamasonar
skipstjóra en stöðugleikarannsóknir
geta auðvitað ekki farið fram af
neinu viti. Það sem þó stingur hvað
mest er aö breski leiðangurinn, þar
sem múgur manns kom að starfinu,
kostar á endanum svipað og áætlan-
ir um að ná upp skipinu gerðu ráð
fyrir.
Svörin á hafsbotni
Það er borðleggjandi að árangur
rannsóknar á hafsbotni getur aldrei
varpað sama ljósi á slysið og ef skip-
ið yrði tekið upp. Vafasamt er að
hægt verði að rannsaka málið frek-
ar þar sem þegar er búið að leggja í
það milljónatugi. Hin vota gröf mun
því hugsanlega geyma þau svör sem
brenna á öllum sem á annað borð
láta sig öryggismál varða.
Kolbrún Sverrisdóttir, ekkja
Harðar skipstjóra og dóttir Sverris
stýrimanns, barðist hatrammlega
fyrir því að skipið yrði tekið upp og
rannsakað. Síðast en ekki síst vfldi
hún fá upp lík mannanna. Kolbrún
hefur mjög gagnrýnt þátt sjóslysa-
nefndar í málinu sem hún segir með
endemum. Hún bendir á að fram-
haldsrannsóknin sé að hluta í hönd-
um Siglingastofhunar og allir þræð-
ir liggi í samgönguráðuneytið þar
sem bæði formaður og fram-
kvæmdastjóri hafi aðsetur í ranni
samgönguráðherra. Það er nokkuð
ljóst að Kolbrún mun áfram verða á
vaktinni og stjómvöld þurfa að færa
fram trúverðugar niðurstöður ef
þau vilja frið um málið.
Bresku kafararnir gera sig klára til að fara niöur í hyldýpið þar sem Æsan
liggur. Mjög erfiöar aöstæöur hafa veriö til athafna og vegna þrengsla gátu
þeir aöeins kannaö hluta skipsins. DV-mynd Hilmar Pór
Kúfisksbáturinn Æsa viö bryggju á Flateyri. Báturinn sökk í blíöskaparveðri
á Arnarfiröi og meö honum fórust skipstjóri og stýrimaður. Stjórnvöld hafa
lagt milljónatugi f rannsókn skipskaðans og er beöiö niöurstööu rannsókn-
anna. Taliö er aö hægt heföi veriö aö ná skipinu upp fyrir sömu upphæö.
DV-mynd rt
. ó«ú'e9 MUP 3
Nú 9e*ut P“ 9, s«e9 9én>asa'a
eVr'nni 'suparda9 09
stendurV" 3,60'^'
eennude^'8”
B6nuso9Rum'a ætti.beW'd.
vötur rueO a"WU"'
\SAR
—'C—
FösWdag. :00.a7..oo
LaU9arda9.' a3;00-A7-.00
SunnudaQ-

50
1vr\r l-0°° Kr'
h\á

LAUGARDAGUR
24. MAÍ
1997