Dagblaðið Vísir - DV - 07.06.1997, Qupperneq 15

LAUGARDAGUR 7. JUNI1997
15
Ég hef lengi þráð að
eignast gúmmískó en
ekki látið það eftir mér.
Þegar rætt er um
gúmmískó koma aðeins
til greina þessir með
hvítu botnunum. Ég átti
svona skófatnað sem
strákur í sveit en síðan
eru liðin mörg ár, eins
og segir í sönglagatext-
anum. Gott ef þessir
gúmmískór voru ekki
búnir til í landinu sem
þá hét Tékkóslóvakía en
er nú skipt upp í tvö
ríki, Tékkland og Slóva-
kíu.
Gúmmískólegt
land
Ekki veit ég i hvoru
landinu gúmmískórnir
eru búnir til. Miðað við
útlit þeirra og tískustuð-
ul finnst mér þó líklegra
að þeir séu búnir til í
Slóvakíu. Ég ók í gegn-
um bæði þessi lönd í
fyrrasumar. í mínum
huga er enginn vafi á
því að Slóvakía er
gúmmískólegra land en
Tékkland. Tékkar eru
óðum að verða vestræn-
ir svo lítinn mun sér á
þeim og nágrönnum
þeirra Þjóðverjum. Allt
var austur-evrópskara
að sjá í Slóvakíu. Þróun-
in hefur greinilega geng-
ið hægar þeim megin.
Peningarnir eru nær
þýsku landamærunum.
í okkar augum hefur
austur-evrópsk fram-
leiðsla þótt heldur púka-
leg. Það er ekki fjarri
lagi að sú lýsing eigi við
gúmmískóna með hvítu
botnunum. Þeir hafa
verið eins í áratugi og
verða það væntanlega
um ókomin ár. Enda er
engin ástæða til þess að
breyta því sem er vel
lukkað þótt eflaust megi
halda því fram að vam-
ingurinn sé hallærisleg-
ur miðað við vestrænt
gildismat.
Ómetanlegt
kaupamönnum
Þegar ég fór sem
kaupamaður í sveitina
mátti treysta því að nýir
gúmmískór væru í far-
angrinum. Það gljáði á
svart gúmmíið og
legi skófatnaður nánast
horfinn. Bændur gengu á
fínni skóm en þetta inn í
fergusonana og kaupamenn
í sveit gengu um í körfu-
boltaskóm með loftbotnum.
Tékknesku gúmmískórnir
stóðust engan samanburð
og urðu undan að láta um
hríð.
En fínir strigaskór með
loftbotnum hafa þann ókost
að þá þarf að reima. Það er
vont í hröðum skiptingum í
sveitinni þótt menn láti sig
hafa það á mölinni. Því lifn-
uðu gúmmískórnir við.
Þeir sjást nú aftur á fótum
ungmenna og fá þá skil-
greiningu tískufrömuða að
vera sæt-ljótir. Þeir eru
púkó sem forðum og svo
hallærislegrir að þeir eru
komnir yfir strikið. Um leið
og slíkt gerist verður fint
að klæðast búnaðinum.
Strákar og stelpur í sveit og
bæ láta því sjá sig í hvít-
botnuðum túttunum á ný.
Uppreisn æru
Yngri dóttir okkar hjóna,
sem er á besta gúmmískó-
aldri, á svona skó og elskar
þá ekki síður en faðir henn-
ar þegar hann var á sama
aldri. Hún fer stundum að
hitta afa og ömmu í sumar-
bústaðnum og þá eru túttu-
skómir nauðsynlegir. Afar
hennar báðir, miklir sum-
arbústaðamenn, eiga líka
sitt parið hvor af þeim hvít-
botnuðu. Þeir eru kátir með
bomsurnar þótt því verði
ekki neitað að þeir fara
stelpunni betur. Annar af-
inn á líka aðra gerð af
gúmmískóm. Þeir eru
froskagrænir og í laginu
líkt og afskorin stigvél. Með
fullri virðingu fyrir fram-
leiðendum þeirra þá stand-
ast þeir engan samanburð
við þá tékknesku.
Fulla uppreisn fengu
gúmmískornir þó dag
nokkurn þegar ég mætti
tengdamóður minni og
mágkonu austur í sveit,
báðum á gúmmískóm. Þá
áttaði ég mig á að gúmmí-
skómir voru ofan á. Ég sá
ekki annað en þær gengju
um kinnroðalaust í túttu-
skóm. Að nafninu til voru
þær að setja niður kartöflur
en þó frekar að spranga um
í glansandi nýjrnn skónum.
Skómir hólkuðust svolitið
á frúnum þar sem þær voru
ósnertan hvítan botninn. Það var
því tilhlökkun að prófa skóna.
Með eðlilegri notkun í sveitinni
urðu þeir þó fljótt mattir og
gúmmíið gráleitt. Hvítu botnamir
gulnuðu og mynstrið eyddist. En
notagildið hélst. Aðalkosturinn
við það að eiga gúmmískó er hve
auðvelt er að fara í þá og úr. Sá
kostur er ómetanlegur kaupa-
mönnum í sveit. Það er ekki gert
ráð fyrir því að þeir gangi til eld-
húss eða stofu i útiskóm, nýkomn-
ir úr fjósi eða fjárhúsi.
Þegar ég var í sveitinni vom
allir strákar og flestir bændur á
gúmmískóm. Mér fannst þá að
gúmmískór væru fyrir stráka
frekar en karla. Þeir fóm betur á
smærri fótum en fullvöxnum.
Gúmmískór með hvítmn botnum,
númer 44-46, em ekkert sérstak-
lega sexí. Þess vegna hef ég ekki
látið þann draum minn rætast að
kaupa gúmmískó eftir að ég
komst á fullorðinsár.
Með ullarsokkum
Ullarsokkar fylgdu gjarnan
notkun þessa hentuga skófatnað-
ar. Því þurftu gúmmískómir að
vera vel rúmir. Þá þótti betra að
gyrða buxnaskálmamar með ull-
arsokkunum. Þá fyrst var hægt að
bregða sér af bæ. Ekki veit ég
hvort þessi háttur var hafður á í
Tékkóslóvakíu forðum en vel fór
þetta leggjum íslenskra bænda og
gerir enn. Á ferð minni um
Slóvakíu i fyrra man ég ekki til
þess aö hafa séð bónda á hvit-
botna gúmmískóm og því síður í
Tékklandi. Vera kann að skómir
séu eingöngu til útflutnings. ís-
lendingar hafa hrifist af þessum
búnaði og frést hefúr af hvítbotna
gúmmískóm í búðarglugga i Fær-
eyjum.
Sambúðarslit
Ég og allir jafhaldrar mínir
gengum á gúmmískóm. Ekki bara
í sveitinni heldur líka þegar heim
kom. Á ákveðnum tímapunkti æv-
innar kom þó að því að menn
slitu sambúðinni við gúmmí-
skóna. Það gerðist snögglega og
Laugardagspistill
Jónas Haraldsson
fréttastjóri
var talið algerlega nauðsynlegt.
Þetta var þegar menn höfðu lokið
bamaskólaprófi í 12 ára bekk og
hófu nám að hausti i gagnfræða-
skóla. Fyrstu dagana í gagnfræða-
skólanum mátti sjá slatta af
gúmmískóm utan skólastofunnar.
Þeim fækkaði þó ört og þegar vika
var liðan af skólavist var enginn
strákur lengur á gúmmískóm. Og
stökkið var líkt og frá tertíertíma-
bilinu til nútíma. Menn fóm beint
úr ullarsokkunum og gúmmískón-
um í támjóa bítlaskó, helst háhæl-
aða. Rúskinnsskór vom og gjald-
gengir.
Gúmmískómir vora algerlega
forsmáðir þótt þeir væru heitt
elskaöir fyrr. Sveinar á þrettánda
ári vora ekki tilbúnir til þess að
taka þeirri striðni sem fylgdi því
að ganga á gúmmískóm. Þeir vora
því lokaðir inni í skáp þar til
mæðram sveinanna þóknaðist að
henda síðasta parinu.
Framhaldslíf túttunnar
Ég hef því ekki átt hvítbotna
gúmmískó frá því að ég var tólf
ára. Um tíma virtist þessi merki-
í silkisokkum í túttunum. Það fer
ekki saman. Það er sama hversu
hlýr sumardagurinn er, ullar-
sokkar eiga best við tútturnar.
Út úr skápnum?
Enn hef ég ekki séð mína eigin
frú á túttum en hef hana þó grun-
aða um að eiga par í skáp í kjall-
aranum. Komi það par út úr
skápnum hika ég ekki. Þá skal
steðja í nærliggjandi kaupfélag og
splæsa í eina hvítbotnaða.
Það dugar ekki annað en hafa
þá vel stóra, líklega númer 46, svo
hægt sé að bregða sér í tútturnar
í tvennum ullarsokkum.
Támjóir bítlaskór heyra sög-
unni til og skítt með rúskins-
skóna. Það eru gúmmískórnir
sem hafa haldið velli þótt ekki
hafi blásið byrlega um hríð.
Sennilega þætti púkalegra nú að
láta sjá sig á bítlaskóm en túttum.
Þær tékknesku, með hvítu
botnunum, teljast því sígildar.