Dagblaðið Vísir - DV - 20.12.1997, Page 11

LAUGARDAGUR 20. DESEMBER 1997
11

Hlutabrefavarsla
Það hlýtur að vera erfitt að
vera milljarðamæringur. íslend-
ingar þekktu slíka menn ekki
nema af afspum þar til á þessu
ári. Við lásum í blöðum af olíu-
furstum og sjeikum sem ekki
vissu aura sinna tal. Frægustu
kvikmyndastjörnur rökuðu sam-
an milljörðum en töpuðu þeim
jafnharðan í skilnaðarmálum. Þá
heyrðist og af kauphallarbrösk-
urum sem gátu auðgast ævin-
týralega. Á móti kom að menn í
þeirri atvinnugrein gátu tapað
jafnháum upphæðum á örskots-
stund.
Fyrir þá sem ekki em innvígð-
ir virðast kauphallarviðskipti
afar sérkennileg. Ef marka má
sjónvarps- og kvikmyndir er allt
brjálað, menn tala í fimm síma
samtímis og kaupa og selja eftir
óskiljanlegum reglum. Þetta hef-
ur eflaust breyst með tilkomu
tölvuviðskipta. Nú sitja menn
væntanlega heima hjá sér og
spekúlera.
Pistilskrifari hefur ekki komið
í kauphöll enda lítið erindi átt
þangað. Öll starfsemi á slíkum
þingum er með þeim hætti að
venjulegt fólk hlýtur að hrökkl-
ast út. Kauphallir em lítt skiljan-
legri en uppboð hjá vönum upp-
boðshaldara. Þar gerist allt svo
hratt að óvanir vita ekki hvort
þeir era að koma eða fara. Ég
var eitt sinn viðstaddur uppboð
á fiski í enskri hafnarborg. Boð-
inn var upp heill skipsfarmur.
Uppboðshaldarinn var fullkom-
lega óskiljanlegur. Kaupendur
fylgdu honum fast eftir en voru
að mati venjulegs landkrabba í
sínum sérstaka heimi. Engu að
síður gekk allt hratt fyrir sig.
Farmurinn var seldur á örfáum
mínútum og hver og einn þeysti
burt með sitt. Allir virtust vita
hvað þeir höfðu keypt og fyrir
hve mikið.
Milljarðamæringar
fslendingar eru að læra á nútím-
ann. Verðbréfaviðskipti eru að
þróast hér sem og fræg viðskipti
með kvóta, þ.e. óveiddan fisk í
sjónum. Þessi nýja staða hefur
fært okkur fyrstu milljarðamær-
ingana. Þetta eru kvótakóngar -
útgerðarmenn sem mega veiða
fiskinn í sjónum. Frægastir þeirra
eru fjórmenningar sem hafnir
vom til skýjanna fyrr á þessu ári
þegar viðskiptatímarit reiknaði út
að hver þeirra ætti þrjá milljarða.
Rætt er um þrjá milljarða og
menn kippa sér ekkert sérstak-
lega upp við það. Það er vegna
þess að venjulegur maður skilur
lítt eða vill ekki skilja hvað býr að
baki. Milljarður er bara orð og
talan þrír ekkert sérstciklega há.
Alþýða manna áttar sig á hvað
ein milljón króna er. Það er vegna
þess að árstekjur fólks liggja á bil-
inu ein til þrjár milljónir króna. í
hverjum milljarði eru hins vegar
þúsund milljónir króna. Eignir
hvers fjórmenninganna vom því
metnar á þijú þúsund milljónir
króna. Sem eign einstaklings er
nánast um stjamfræðilega upp-
hæð að ræða.
Huglæg eign
Ríkidæmi þetta er þó að sumu
leyti huglægt fremur en raun-
verulegt. Það er ekki víst að
kvótakóngamir hafi merkt það í
sínu daglega lifi að þeir ættu þrjá
milljarða króna hver. Hvernig
eiga menn svo sem að breyta sínu
daglega lífi vegna þessa? Ekki er
hægt að éta mikið meira en venju-
legur meðal-Jón gerir. Kvótakóng-
amir eiga sína jeppa. Það er lítið
fengið með því að kaupa fleiri.
Það er ekki hægt að keyra nema
einn bil í einu. Þeir gætu að vísu
farið eins að og Brésneff karlinn,
öreigaforingi í hinu liðna Sovéti.
Hann safnaði Kadiljákum, Bjúkk-
um og Rollsum.
Þá búa sægreifarnir vel en það
gerir líka þorri þjóðarinnar. Þeir
verða að mæta i vinnuna líkt og
flestir aðrir. Ekki þýðir að skilja
veldið eftir stjórnlaust. Það er
því varla inni í myndinni að
dvelja langdvölum á suðrænum
ströndum. Þessir menn virðast
því lifa venjulegu lffi þrátt fyrir
meinta milljarðaeign.
Huglægt tap
Það raskar þá síður sálarró
þeirra ef hlutabréfln eða kvótinn
lækka í verði. Frá því var til
dæmis greint í gær að helstu sæ-
greifar landsins, Samherjafrænd-
ur, hefðu tapað 30 milljónum á
Jónas Haraldsson
dag frá því að fyrirtæki þeirra
kom fyrst á hlutabréfamarkaðinn
í vor. Það er sama að segja um
gróðann og tapið. Allt er þetta
huglægt. Það er óvíst að þeir
frændur hafi fundið sérstaklega
fyrir því að þeir væru að tapa
tugmilljónum á degi hverjum.
Það er líka eins gott. Það gerði
hvern mann vitlausan ef hann
sæi 30 milljónir króna hverfa úr
veskinu á hverjum degi. Það er
meira en milljón krónur á
klukkustund eða nær fjórar millj-
ónir á tímann ef aðeins er miðað
við átta stunda vinnudag.
Venjulegur borgari þarf ekki
að hafa áhyggjur af því að tapa 30
milljónum króna á dag. Það er
hærri upphæð en hjónum í Vest-
urbænum í Reykjavík, Breiðholt-
inu, á Akureyri eða Egilsstöðum
tekst að öngla saman alla ævina.
Hlutabréfakaup
Eins er það með okkur hjónin.
Við þurfum ekki að hafa áhyggj-
ur af svona tapi. Við erum sátt
við okkar stöðu og litlar sveiflur
eru á efnahag heimilisins frá ári
til árs. Afgangurinn þvælist ekki
fyrir og því þarf öngvar áhyggjur
að hafa af honum. Við eram því
lítið á verðbréfamörkuðunum.
Þó keypti ég eitt sinn hlutabréf
í fyrirtæki fyrir nokkra tugi þús-
unda. Það hafði ekki mikil áhrif
á heimilishaldið og gróðavon var
lítil. Það kom enda á daginn að
fyrirtækið gaf upp öndina áður
en kom að arðgreiðslunum. Kon-
an hefur ekki mikla trú á fjár-
málaviti mínu en hefur þó hlíft
mér við athugasemdum vegna
þessara viðskipta.
Sjálf reyndi hún lítUlega fyrir
sér í hlutabréfakaupum. Ríkið
seldi hlut í einu ágætu fyrirtæki
sínu og fengu færri en vildu. Há-
mark var sett á kaup hvers og
eins. Það skipti frúna ekki öllu
því hún keypti aðeins helming af
því sem hver einstaklingur mátti
kaupa. Það var því ekki um stór-
ar upphæðir að ræða.
Arðgreiðslur og línurit
Með þessum kaupum sinum
skapaði hún sér nokkra sérstöðu
á heimUinu. Hún fór að fá arð-
greiðslur árlega. Þessi árlegi
tékki gladdi konuna þótt hún
færi fínlega með það. Hann sýndi
muninn á fjármálaviti okkar
hjóna. Tékkinn lá ekki á glám-
bekk. Það gerði aftur á móti línu-
rit sem fylgdi sendingunni og
sýndi stöðu fyrirtækisins á fjár-
málamarkaði. AUt var þar á upp-
leið. Af hátterni konunnar mat
ég stöðuna svo að hún stjómaði
þessari velgengni.
Þegar iffa stóð á i heimUisbók-
haldinu gerði ég nokkrum sinn-
um atrennu að hlutabréfaeign
konunnar. Það var vonlaust með
öllu. Hún hélt í sinn feng og
hleypti engum óvitum eða
óráðsíumönnum að.
Nýtt línurit
Hlutabréfamarkaðurinn er
hins vegar hverfuU líkt og þeir
Samherjafrændur vita. Það mátti
frúin reyna á dögunum. Ég rakst
á línurit í Viðskiptablaðinu um
gengi fyrirtækja á markaðnum.
Þar sá ég að bréfin í fyrirtæki frú-
arinnar höfðu lækkað talsvert. í
stað þess að halda um það ræðu
lagði ég línuritið á eldhúsborðið.
Línuritið fór ekki fram hjá
henni. Engar stómpphæðir höfðu
tapast en ég kom því enn að hvort
ekki bæri að selja. Oft væri þörf á
aukafjárveitingu til heimilisins
en aldrei sem um jól og áramót.
Konan hugsaði sig um og kvað
svo upp sinn dóm. Hún var ákveð-
in í að halda sínum bréfum og fá
árlegar arðgreiðslur. Dagprísar á
bréfunum snertu hana ekki. Hún
vildi ekkert óðagot og allra síst að
eiginmaðurinn kæmist í fjársjóð-
inn.
Samkvæmt grófum útreikning-
um hennar höfðu tapast 30 krónur
á dag. Það var fjarri 30 milljónun-
um hjá Samherjafrændum.
í hnotskurn er það sennilega
munurinn á búreikningi okkar
hjóna og stórveldisins á Akureyri.