Dagblaðið Vísir - DV - 20.12.1997, Blaðsíða 40

Dagblaðið Vísir - DV - 20.12.1997, Blaðsíða 40
44 Qókarkafli LAUGARDAGUR 20. DESEMBER 1997 JLJ"V Áður óbirtar upplýsingar og myndir úr stríðinu í bókinni Vígdrekar og vopnagnýr eftir Friðþór Eydal: Friöþór Eydal, upplýsingafulltrúi Varnarliðsins, hefur skrifað og gefið út bókina Vígdrekar og vopnagnýr meó undirtitlinum Hvalíjörður - og hlutur íslands í orrustunni um Atlantshafið. í síðari heims- styrjöldinni tók erlendur her og floti sér bólfestu í Hvalfiröi og nœr- liggjandi byggöum og hóf mestu umsvif sem sést hafa þar í sveit. Hverjir voru þar á ferö og hvert var hlutverk þeirra? Lýst er umsvif- um bandamanna í firðinum og nágrenni hans, mannvirkjagerð og varnarviöbúnaöi. Greint er frá hlutverki bœkistöðva bandamanna hér á landi í hildarleiknum á hafinu, siglingum skipalesta og hernaðarað- gerðum sem tengdust landinu. Sagt er frá skipsköðum, ferðum þýskra kafbáta og flugvéla hér við land og birtar eru í fyrsta sinn frásagnir þýskra kafbátsforingja af örlögum íslenskra skipa sem hingað til hafa verið níönnum hulin. Bókin er byggð á heimildum úr skjalasöfnum hers og flota sem Friðþór hefur kannað og sett fram með fjölda áður óbirtra Ijósmynda og ítarlegum skýringum. Við grípum hér niður í hluta af 18. kafla þar sem segir frá kafbátahern- aði Þjóðverja við íslandsstrendur. „Að kvöldi 10. mars var stærsti togari íslendinga, Reykjaborg RE-64 á siglingu í söluferð með ísaðan fisk til Fleetwood um 460 sjómílur suð- austur af landinu og 140 sjómílur norður af Barra Head i Skotlandi. Kafbáturinn U-552 hafði verið á þessum slóðum um nokkra hrið. Síðla dags kom skipherrann auga á skipsmöstur úti við sjóndeildar- hring í sjónpípu sinni. Virtist hon- um þar fara um 1.000 lesta skip sem sigldi í krákustígum í suðausturátt. Samkvæmt leiðarbók kafbátsins kafaði hann þremur og hálfri klukkustund síðar eða klukkan 20.05 að þýskum tíma og hafði þá skip í sigtinu sem kafbátsforinginn taldi vera um 1.000 lestir að stærð og vopnað stutthleyptri fallbyssu. Klukkan 20.52 skaut hann einu tundurskeyti að skipinu á 400 metra færi en það sprakk ekki. Kveikt var á siglingaljósum skipsins sem þó virtust deyfð. Klukkan 21.15 kom kafbáturinn úr kafi og hóf eftirfor. Tungl óð i skýjum og fylgdi kafbát- urinn skipinu eftir í öruggri fjar- lægð án þess að til hans sæist. Klukkan 23.14 sótti kafbáturinn hratt i átt til skipsins og foringi hans gaf skipun um að skjóta að því af fallbyssu kafbátsins. Loftskeyta- maðurinn fékk skipun um að fylgj- ast með því hvort skipið sendi út neyðarkall og fyrsta skotið reið af á 800 metra færi. Annað skotið hæfði mastrið sem féli við og þar með tal- stöðvarloftnetið. Við þriðja skotið bilaði fallbyssan og gaf þá kafbáts- foringinn mönnum sinum skipun um að beita 20 mm loftvamabyss- um kafbátsins til að koma i veg fyr- ir að áhöfninni yxi kjarkur og reyndi að flýja eða berjast. Var nú skothríðin látin dynja á skipinu og brátt komst fallbyssan i lag aftur þótt ekki væri hægt að hleypa af henni sjáifvirkt. Hittu kafbátsmenn illa með henni sökum veltings. Við tíunda skot úr fallbyssunni sáu kaf- bátsmenn hvar eldur gaus upp á miðju skipinu. Breytti kafbátsfor- inginn nú um stefnu en vélbyssurn- ar héldu áfram að ausa skotum yfir skipið og hæfðu gufuketilinn svo það stöðvaðist. Gat kafbátsforing- inn þess í leiðarbók sinni að á með- an árásin stóð hefði áhöfn skipsins ekki beitt fallbyssunni í skut þess. Brátt biluðu báðar vélbyssur kaf- bátsins og stöðvaðist skothríðin við svo búið. Þá er þess getið áð um klukkan 23.40 hafi skipið sokkið en Ráðist á Fróða og Pátursey í bók sinni „Axis Submarine Successes“, sem tilgreinir allar árásir þýskra kafbáta í síðari heimsstyrjöldinni, segir höfundur- inn, Dr. Jurgen Rohwer sem er einn virtasti ffæðimaður á þessu sviði, að U-37 sem gerði árásina á línu- veiðarann Pétursey 12. mars hafi einnig gert árásina á Fróða og hef- ur því verið haldið fram í öðrum ritum um þetta efni. í bréfi til höf- undar þessarar bókar hefur Rohwer hins vegar dregið staðhæfingu sína til baka og vitnað í leiðarbækur U- 74 og U-37 sem leiddu í ljós að það var U-74 sem réðst á Fróða. Lýsing kafbátsforingjans þar kemur heim og saman við lýsingu áhafnarinnar á Fróða, en skipið sneri við, mikið laskað eftir árásina, og náði til Vestmannaeyja með fimm skipverja fallna. Er ítarlega lýsingu skips- manna á Fróða á þessum atburði einnig að finna í „Þrautgóðir á raunastund“. Þriðja skipið sem varð fyrir árás á þessum sömu slóðum var línu- veiðarinn Pétursey frá ísafirði. Pét- ursey var einnig á leið til Bretlands í söluferð með ísfisk. Ólíkt Fróða og Reykjaborgu var enginn til frásagn- ar um afdrif skipsins og því haldið fram að ef til vill hefði sami kafbát- ur verið að verki í öll þrjú skiptin. Svo var þó ekki og er einungis leið- arbók kafbátsins sem þama var að verki til vitnis um atburðinn. í henni segir að áhöfn U-37 hafi séð nokkur skip síðdegis 12. mars, þar á meðal tundurspilla eða fylgdarskip sem hafi varpað djúpsprengjum. Klukkan rúmlega sex að kvöldi að þýskum tíma hafi kafbátsforinginn séð skip sem greinilega var fiski- skip og stefndi í krákustígum í suð- austurátt til Bretlandseyja. Það hafi ekki verið þess virði að eytt yrði f það tundurskeyti. Taldi hann sig sj. Áhöfn U-204 við fallbyssu kafbátsins sem grandaði Hótmsteini aðfaranótt 1. júní 1941. liða þar til Þjóðverjar sökktu honum sjálfir í stríðslok. Kafbátsforinginn, Erich Topp, varð einn sigursælasti kafbátsforingi Þjóðverja. Sökkti hann m.a. banda- ríska tundurspillinum U.S.S. Reu- ben James, sem getið er um í 16. kafla, haustið 1941. Topp varð síðar flotaforingi í vesturþýska flotanum. Skothríð úr fallbyssu Nóttina eftir þennan örlagarika atburð var kafbáturinn U-74 undir stjóm Eitel-Friedrichs Kentrats um 200 sjómilur suðaustur af Vest- mannaeyjum á vesturleið. Varð hann var við ferðir lítils skips sem ekki sýndi nein þjóðareinkenni og sigldi með deyfðum ljósum. Hóf kaf- báturinn skothríð úr fallbyssu en þrátt fyrir hagstæð veðurskilyrði tókst ekki til sem skyldi og fyrsta kúlan sprakk ekki. Gerði kafbátur- inn þrjár atlögur að bátnum, þar af tvær með 20 mm loftvamabyssum, og var árásinni hætt i dögun. Þótti kafbátsforingjanum einkennilegt að skipið skyldi ekki sýna hverrar þjóðar það væri og setti spumingar- merki í leiðarbókina við vangavelt- ur sínar um hvort hér gæti hafa verið tálbeita á ferð sem leiða ætti kafbáta í gildru. Taldi hann enga aðra skýringu að finna á háttemi skipsmanna. Hafa ber í huga að kaf- báturinn hafði gert atlögu að skipa- lest aðfaranótt 9. mars og mátt þola ítrekaðar djúpsprengjuárásir fylgd- arskipa hennar. Gæti sú reynsla hafa vakið tortryggni kafbátsfor- ingjans og hann brugðist við á þennan örlagaríka hátt. Kentrat lifði styrjöldina og var aðstoðar- maður flotamálafulltrúa Þýska- lands i Tókýó í stríðslok. engir skipbrotsmenn hafi sést, enda hafi lífbáturinn farið í spað við fyrstu skotin frá kafbátnum. Af leið- arbók kafbátsins má ráða að foringi hans hafi hvorki gert sér grein fyr- ir því að hér væri íslenskur togari á ferð, né að skipið væri óvopnað. Lýsingar koma heim og saman Rannsóknir breska flotans og breskra og þýskra sagnfræðinga eft- ir stríðið hafa leitt í ljós að þama hafi verið lýst árásinni á Reykja- borg. Kemur hún heim og saman við lýsingu skipbrotsmanna en tveir menn björguðust af skipinu á hálfsundurskotnum fleka. Þrettán menn fómst í árásinni. Er atburði þessum ítarlega lýst m.a. í bókinni „Þrautgóðir á raunastund, II“, en hér birtist í fyrsta sinn lýsing kaf- bátsforingjans á atburðarásinni. Af kafbátnum er það að segja að hann fór í fjórtán árásarferðir og var loks tekinn til notkunar við þjálfun ný Kafbátaherna(lur Þjóðverja við strendur Islands
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.