Dagblaðið Vísir - DV - 19.01.1998, Blaðsíða 14

14
MÁNUDAGUR 19. JANÚAR 1998
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON OG ÖSSUR SKARPHÉÐINSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON OG ELÍN HIRST
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiósla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SlMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: SOO 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaöam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverö á mánuði 1800 kr. m. vsk. Lausasöluverð 160 kr. m. vsk., Helgarblaö 220 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aö birta aðsent efni blaösins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Forgangsröðun sjúklinga
Einn af fylgiíiskum velmegunar vorra tíma er
sívaxandi kostnaður vegna heilbrigðiskerfisins. í því
efni sigla íslendingar ekki einir á báti. Allar þjóðir
Vesturlanda stíga sömu glímu við svipaða þróun. Flest
bendir til að útgjaldakröfur vegna heilbrigðismála
velferðarþjóðanna haldi áfram að aukast á næstunni.
Ástæðumar eru augljósar. Langlífi eykst, meðal
annars vegna bættrar þjónustu í heilbrigðiskerfmu.
Nýjar aðferðir til lækninga kalla á rándýr tæki sem
enginn spítali getur verið án. Og stöðugt koma fram ný
lyf, sem lækna og líkna, en kosta milljarða í þróun.
Erfðalækningar eru sú grein læknavísindanna sem
nú þróast hraðast. Þær munu ala af sér nýja kynslóð
lyfja sem innan tíðar geta læknað arfgenga sjúkdóma,
sem áður voru ólæknandi. Um leið mun lyfjakostnaður
þjóðanna stóraukast.
Kraftaverkamenn hafa ekki verið í vandræðum með
patentlausnir sem eiga að fjötra þensluna í kerfinu. Á
þeim er þó einn ljóður. Þegar til stykkisins kemur hafa
patentlausnimar tilhneigingu til að verða eins og rign-
ingin. Þær gufa upp og verða að engu.
Nýjasta tískuorð ráðþrota stjómmálamanna er for-
gangsröðun í heilbrigðiskerfinu. Sumir leggja þann
skilning í hugtakið að það sé hægt að búa til reglur sem
raða sjúklingum í flokka. Síðan njóti flokkarnir
mismikillar þjónustu kerfisins.
Þegar tískustefnan er þýdd yfir á mælt mál er inntak
hennar eftirfarandi: Sumir sjúklingar em orðnir gamlir
og eiga ekki langt líf fyrir höndum. Þess vegna borgar
sig ekki að spandera á þá dýrri meðferð. Sumar
lækninga-aðferðir em sömuleiðis fokdýrar og með því að
spara þær mætti gera fleiri ódýrari aðgerðir.
Þetta hljómar vissulega grimmúðlega enda er
hugsunin að baki án miskunnar. Hún byggir á hugtaki
arðseminnar sem er tekið úr heimi viðskiptanna. Sú
veröld á ekkert skylt við heilbrigðiskerfið. Sjúklingar
em lifandi verur sem hafa sín réttindi eins og aðrir.
Frá sjónarhóli laganna er erfitt að verja hugmyndina
um forgangsröðun sjúklinga. Samkvæmt þeim eiga allir
þegnanna, án undantekninga, að njóta bestu meðferðar
sem völ er á. Núverandi stjómvöld reyndu að tengja
þetta ákvæði aldri sjúklings og fjárveitingum til
málaflokksins. Því var hafnað.
Frá sjónarhóli stjómarskrárinnar er einfaldlega
útilokað að forgangsraða sjúklingum. Hún segir fortaks-
laust að þegnamir eigi að njóta fúllkomins jafnræðis. Af
sjálfu leiðir þá, að það væri brot á stjómarskránni að
mismuna sjúklingum eftir eðli sjúkdómsins sem hrjáir
þá, eða eftir aldri þeirra.
Innan heilbrigðiskerfisins er vissulega hægt að
forgangsraða byggingum og tækjakaupum. En alls ekki
sjúklingum. Það er vafasamt af sjónarhóli siðfræðinnar
og óverjandi á grundvelli núverandi laga og stjómar-
skrár. Engin nefnd eða ríkisstjóm getur breytt því.
Að sönnu stappar nærri að Alþingi beiti nú þegar
vissri forgangsröðun gagnvart sjúklingum. Hún birtist í
fjárveitingum þess til heilbrigðismála. Það má rökstyðja
að í þeim felist ákveðin mismunun gagnvart þeim hópi
þegnanna sem em sjúkir. Hún bitnar þó jafnt á öllum.
íslenska heilbrigðiskerfið er þrátt fyrir allt meðal
hinna bestu sem þekkjast. Stefnuleysi síðustu ára hefúr
ekki einu sinni breytt því. Þó kerfið sé líka meðal hinna
ódýrustu er sjálfsagt að freista þess að hemja þenslu
þess. En ekki með forgangsröðun sjúklinga.
Össur Skarphéðinsson
Viðskiptabannið var sett á með samþykki alira fastafulltrúa Öryggisráðsins, segir greinarhöfundur.
Heródesar
samtímans
var annað sem fyrir
þeim vakti. Ætlunin
var að brjóta á bak aft-
ur þjóð 22 milljóna
manna í því augnamiði
að geta haft stjóm á
sölu og dreifíngu mestu
olíubirgða í heimi.
Látið er í veðri vaka að
heimsbyggðinni standi
ógn af Saddam og hyski
hans. Til að reisa
skorður við þeirri ógn
var meðal annars sett á
laggimar eftirlitsnefnd
til að kanna vopna-
framleiðslu og vopna-
birgðir íraka. Samsetn-
ing nefndarinnar er til
vitnis um hræsnina í
þeirri viðleitni. í nefnd-
inni em níu Banda-
ríkjamenn, frnun Bretar, einn
„Getur veríð að linnulaust moldviðrí
sögufalsana og einhliða áróðurs hafi
tii þeirra muna ruglað skynjun og
skiining Vesturíandabúa, að sjáandi
sjái þeir ekki og heyrandi heyri þeir
ekki? Mér er nær að halda að svo sé.u
Kjallarinn
Sigurður A.
Magnússon
rithöfundur
Vísast hafa fáir
valdsmenn sögunn-
ar orðið eins ill-
ræmdir meðal krist-
inna þjóða og
bamamorðinginn
Heródes, sem segir
frá í öðmm kapítula
Matteusarguð-
spjalls. Hvemig vík-
ur því þá við, að
dauði 600.000 bama
í írak á síðustu sjö
árum af völdum
bandarískra ráða-
manna virðist láta
hinn kristna heim
ósnortinn?
Getur verið að
linnulaust mold-
viðri sögufalsana og
einhliða áróðurs
hafi til þefrra muna raglað skynj-
un og skilning
Vesturlandabúa,
að sjáandi sjái þeir
ekki og heyrandi
heyri þeir ekki?
Mér er nær að
halda að svo sé.
Fyrirsláttur
Að undirlagi
Bandaríkjastjómar
vom Sameinuðu
þjóðirnar látnar
setja viðskipta-
bann á írak eftir Persaflóastríð í
þeim yfirlýsta tilgangi að koma
grimmdarseggnum Saddam
Hussein frá völdum. Raunin hefur
orðið þveröfug. Fyrir tilverknað
viðskiptabannsins er einvaldurinn
traustari i sessi en nokkm sinni
fym. Öllum heilvita mönnum var
frá öndverðu ljóst að sigurvegur-
unum hefði verið í lófa lagið að
steypa Saddam af stóli í stríðslok,
hefðu þeir kært sig mn. En það
Rússi og einn Ástrali! Hefði ekki
verið ráð að dreifa ábyrgðinni á
fleiri þjóðir, ef einhver alvara var
í þessu framtaki?
Sjálfhelda
Viðskiptabannið var sett á með
samþykki allra fastafulltrúa Örygg-
isráðsins. Nú virðast Rússar og
Kínverjar hafa fengið bakþanka og
hvetja til varfæmi og mannúðar.
En þá blasir við sú óhugnanlega
staðreynd, að viðskiptabanninu
verður ekki aflétt nema með sam-
þykki allra funrn fastafulltrúa Ör-
yggisráðsins, og viðbúið að Banda-
ríkjastjóm beiti neitunarvaldinu ef
til atkvæðagreiðslu kemur. Málið
er þannig í fullkominni sjálfheldu.
Hver svosem markmið viðskipta-
bannsins kunna að hafa verið (jafn-
vel þó þau væm ótvírætt göfúg), þá
verður það með engum rökum af-
sakað, enda er það skýlaust brot á
öllum þeim mannréttindasáttmál-
um sem aðildarríki Sameinuðu
þjóðanna hafa undirritað. Ekkert
markmið er svo háleitt að það rétt-
læti dauða milljónar saklausra
borgara (þarámeðal 600.000 bama).
Þeir sem bera ábyrgð á viðskipta-
banninu em samkvæmt öllum sið-
gæðislegum og lagalegum grund-
vallarreglum stríðsglæpamenn og
ættu að öllu eðlilegu að koma fyrir
rétt hliðstæðan þeim sem dæmdi
forkólfa Hitlers-Þýskalands í Núm-
berg.
Þeir Stalín og Hitler hafa orðið
verst þokkaðir allra ofbeldisseggja
á þessari öld fyrir múgmorð sem
varla eiga sér hliðstæðu í mann-
kynssögunni. Viöskiptabannið á
írak er alný tegund hrottafenginna
múgmorða, þarsem skortur á mat-
vælum og lyfium er látinn valda
langvinnum þjáningum og loks
kvaladauða milljónar manna sem
hafa það eitt til saka unnið að vera
fæddir af þjóð sem ekki játar
kristna trú í landi með ofgnótt olíu-
linda.
Ég þekki ekkert sambærilegt
dæmi úr sögu þjóða sem kenna sig
við lýðræði. Það er spá mín, að þeg-
ar frá líður og horft verður yfir öld-
ina í bakspeglinum, þá muni tveir
síðustu forsetar Bandaríkjanna
lenda i sömu skúffu og þeir kump-
ánar Stalín og Hitler.
Sigurður A. Magnússon
Skoðanir annarra
Nýjung í kjarasamningum
„Kjarasamningur stéttarfélaga og Noröuráls hf.,
vegna starfa í álverinu á Gmndartanga, er merkileg-
ur fyrir margra hluta sakir. í fyrsta lagi náðist sam-
komulag átakalaust og í góðum tíma áður en rekst-
urinn hefst. Þá gildir samningurinn til ársloka áriö
2004 eða í sjö ár.... Kjarasamningur sá, sem Norður-
ál hefur gert, felur í sér margar nýjungar, sem áreið-
anlega eiga eftir að breiðast út til annarra fyrir-
tækja. Þess vegna hefur hann ekki bara þýðingu fyr-
ir starfsfólk fyrirtækisins og fyrirtækið sjálft heldur
þjóðfélagið allt.“ Úr forystugrein Mbl. 16. janúar.
Góðæri á traustum
grunni?
„Vonandi hvílir góðærið á traustari gmnni en
Asíuundrin miklu. En hvort það stendur undir þeim
miklu væntingum sem til þess em gerðar, er önnur
saga. Það hljóta aö vera takmörk fyrir því hve marg-
ar og fjölmennar stéttir geta fengið tvenn ráðherra-
laun.... Alltaf er verið að spá og fjárfestingar af öllu
tagi við þær miðaðar. Og alltaf er eitthvað óvænt,
sem enginn spáði, að koma upp á og allar forsendur
breytast á svipstundu. ... Og þjóöarsáttarlýðurinn
spyr um góðærið og fær útúrsnúninga eina að
svari." Oddur Óiafsson í Degi 16. janúar.
Orkulindir í einkaeign
„Þeir hlutfallslega fáu íslendingar sem eiga jarð-
hita undir eignum sínum standa frammi fyrir því,
að þessar eignir verði hirtar af þeim eins og þar sem
argasta einræði og kommúnismi ræður ríkjum og
þeir koma ekki við vömum vegna fámennis. ... Það
er eins og hinn ævaforni eignaréttur, sem lagt hefúr
verið að mönnum að virða, sé smátt og smátt að
verða aukaatriði í umræðum manna.“
Kristinn Kristjánsson í Mbl. 16. janúar.