Dagblaðið Vísir - DV - 15.04.1998, Qupperneq 10

10
lennmg
MIÐVIKUDAGUR 15. APRIL 1998
Nýtt bókmenntarit
Þeir heita Sigurður Ólafsson og Sölvi Bjöm
Sigurðarson og eru að útskrifast úr MR - forn-
máladeild - í vor, og þeir eru atorkumenn. Rétt
fyrir páska kom út ritið Blóðberg með vönduðu
bókmenntaefni eftir þá, greinum, viðtölum,
ljóðaþýðingum og jafnvel frumsömdum ljóðum.
Þeir hafa haft brennandi menningaráhuga frá
barnæsku en ekki gefíð neitt út fyrr en núna.
Þetta á ekki að verða tímarit - bara stakt safn,
en minna má á að aldrei kom út nema eitt hefti
af tímaritinu Verðandi á sínum tíma og hefur
það þó haft drjúg áhrif í bókmenntasögunni.
Fyrsta og lengsta greinin í heftinu fjallar um
Magnús Ásgeirsson skáld, þýðanda og ritstjóra,
líf hans og list. Hún er eftir Sölva sem raunar er
barnabarn Magnúsar, þannig að hann á ekki
langt að sækja menningaráráttu sína. Önnur ít-
arleg grein heitir „Væringjarnir" og fjallar um
„íslenska blómaskeiðið í dönskum bókmennt-
um“. Margt fleira er í ritinu.
- En af hverju gefið þið út svona bók sjálfir -
var enginn vettvangur fyrir þetta efni í blöðum
eða tímaritum landsins?
„Sjálfsagt hefði verið hægt að koma þessu að
í Tímariti Máls og menningar eða öðrum slíkum
ritum,“ segir Sigurður.
„Okkur fannst bara miklu skemmtilegra að
gera þetta sjálfir og meiri reynsla að hafa fylgt
heilli bók eftir frá upphafi til enda,“ bætir Sölvi
við.
Af tímaritum höfðu þeir félagar aðallega
gluggað í Tímarit Máls og menningar og höfðu
það svolítið til hliðsjónar við sína útgáfu. Skím-
ir þótti þeim nokkuð fræðilegur og ekki höfðu
Siguröur Ólafsson og Sölvi Björn Siguröarson.
Atorkusamir ungir menningarvitar.
DV-mynd ÞÖK
þeir séð nýjan Fjölni en fannst að heilmikið
sjálfsálit þyrfti til að skíra tímarit því nafni.
- Koma fleiri rit frá ykkur þó að þau heiti
ekki Blóðberg?
„Nei, ekki í fyrirsjáanlegri framtíð. Þetta hef-
ur tekið geysilegan tíma frá skólanum og öðru
sem við erum að fást við. Núna vill maður bara
snúa sér að einhverju öðru,“ segir Sigurður.
„Við sjáum það núna að þetta er kannski
heldur yfírgripsmikið verkefni fyrir tvo mennt-
skælinga," segir Sölvi og vottar fyrir iðrun í
rómnum.
í sumar vonast þeir félagar eftir að komast í
vinnu við að skrifa, til dæmis á fjölmiðli. Sig-
urður getur vel hugsað sér að ílengjast á einum
slíkum um sinn en Sölvi Björn stefnir til Frakk-
lands í haust - að sjálfsögðu í bókmenntafræöi.
Eitt af því sem athygli mun vekja í Blóðbergi
er fjörlegt viðtal við Thor Vilhjálmsson og Guð-
berg Bergsson - saman. Þar er gullkornunum
kastað sitt á hvað eins og við mátti búast, og
Guðbergur stígur fram sem fullþrosk-
aður póstmódernisti:
„Mitt uppáhaldsverk er bók
sem heitir Anna,“ segir hann.
„Ég hef nú endurskoðað hana
og breytt henni mjög mikið í
það sem kallað er epískt verk.
Ég held að allar bækur eigi að
vera í A-gerð, B-gerð og C-gerð.
Það eiga að vera margar gerðir af
sama verki vegna þess að hugarfar skálds-
ins kemst ekki fyrir í einu verki þótt rithöf-
undurinn einbeiti sér að því. Ég held að
maður sé það margbrotinn í raun og veru.“
Og nú vitum við jafnvel minna
Hvar værum við án hefða?
Splundruð. Þær eru límband lífsins.
Áratugum saman sýndi ítalska ríkissjónvarp-
ið Ben Húr á hverjum páskum. Svo, eitt árið,
sýndu þeir ekki Ben Húr. Þjóðin missti fótanna.
Og það þó þeir sendu út bæði Boðorðin tíu og
Spartakus í Ben Húrs stað. Svo skelltu þeir hon-
um á skjáinn jólin á eftir. Þá fannst öllum vera
páskar.
Ríkissjónvarpið okkar hringlar ekki svona
með sína neytendur. Af ýtrustu varfærni, án
hættulegra stökkbreytinga, hefur það hnikað
sínum stórhátíðadagskrám þangað sem horfandi
er á þær. Þetta hefur RÚV fetað sig án þess að
glata meiru en því broti hefðarinnar, að efnið
verði að vera leiðinlegt undir drep. Það er enn
þá kristilegt og harmrænt. Dymbilvikan bauð
upp á aukaverkanir ofkristni, stríðshörmungar
og drepsóttir, en páskadagamir færðu okkur
foreldramissi. Ekki óálitlegt.
Þar til sest var.
Þótti sumum ofraun að fylgjast með sænsku
trúarlífi á öldinni sem leið í fjórar klukkustund-
ir, skipt á fjögur kvöld. Þó skyldi vona, að sem
flestir hafi náð alla leið til Jerúsalem með þeim.
Ef ekki af menningarlegum ástæðum þá fyrir
lærdómsgildið, ef það mætti verða til þess að
næst þegar einhver ber að dymm með annarleg-
an glampa í auga, kristilega froðu í munnvikun-
um og ómótstæðilegt tilboð um eiiíft líf, að
menn afþcikki kurteislega, loki hljóðlega og
haldi jarðtengdu lífi sínu áfram.
Fjölmiðlar
Auður Haralds
Titillinn á fyrra framlagi íslands i fróðleiks-
brunn páskanna var góður; „Við höfðum ekkert
vit á stríði." Hann var þó fullsnubbóttur en
kannski þótti ekki rúm fyrir lengra mál í dag-
skrá. Línurnar em svo stuttar, það hefði orðið
þriggja lína mál hefði hann heitið „Þeir höfðu
ekkert vit á stríði og við höfum jafnvel enn
minna vit á heimildaþáttagerð." Samt var nú
ýmsan fróðleik að finna í þættinum, til dæmis
það sem fáa grunaði, að dýpi á siglingarleiðinni
til Bretlands er í mesta lagi tíu metrar. Hvernig
gætu sokkin skip annars „blasað við“? Eöa það
sem landkröbbum dytti seint í hug, að sokkar
geta blotnað ef stokkið er í sjóinn og síðan
velkst um í tíu daga á fleka. Þegar kom að því
hverjir hefðu lagt fé til framleiðslunnar brast
mig þrek og ég leit undan. Þó má gera ráð fyrir
aö sjóðir séu farnir að auglýsa kristilega: Leyfíð
börnunum að koma til mín...
Á fostudaginn langa var hert að okkur með
hærri dánartíðni spænsku veikinnar. Dagsdag-
lega yfírsést okkur að við eram afleiðing fortíð-
arinnar og að hún er ekki eins langt undan og
virðist, því meðal vor er að finna fólk sem lifði
síðustu drepsóttina sem fór yfir heiminn. Þátt-
urinn um spænsku veikina var svo vel gerður
að nú biða 260.000 manns haustsins og niður-
staðna af rannsóknunum á Svalbarða. Mann-
rauna og lífsháska íslenskra sjómanna í stríðinu
verður hins vegar minnst í skamman tíma fyrir
blauta sokka og gleymast svo. Það áttu þeir ekki
skilið.
Bergmál tvennra tíma
I Listasafni alþýðu á Skólavörðuholti
sýna nú tvær konur, Þorbjörg Þorvalds-
dóttir og Þorgerður Sigurðardóttir. Þor-
björg sýnir 13 ljósmyndir og 1 þrívítt verk
í Ásmundarsal en Þorgerður íkonamálverk
og uppstækkuð innsigli í Gryfjunni.
Ljósmyndir Þorbjargar eru uppstillingar
þó að þær sýni venjulegar athcifnir úr
hversdagslífmu. (Reyndar er barnaafmæli
tæpast hversdagviðburður, að minnsta
kosti ekki í augum bamsins.) Augljóslega
er ekki um venjulegar augnabliksmyndir
úr fjölskyldualbúminu að ræða, til þess er
of mikil naumhyggja í þeim. Engu er ofauk-
ið, á þeim er einungis það sem þarf til að
koma „sitúasjóninni" sem titillinn lýsir til
skila. Þrívíða verkið, Húsið þar sem mynd-
irnar gerast (eins og segir í sýningarskrá),
Þorbjörg Þorvaldsdóttir: Barnaafmæli.
er nokkurn veginn í Barbístærð, á þremur hæð-
um, rúmgott og eigulegt. Það er úr tré og eins og
á ljósmyndunum er um tilbúinn, uppstilltan
heim að ræöa. Þrátt fyrir raunverulegt yflr-
bragð er veruleikinn verulega afbakaður. Þetta
er áhyggjulaus draumaveröld, allt virðist full-
komlega þægilegt og áreynslulaust en að sama
skapi skortir allar ástríður. Þetta er ef til vill
slétta og fellda líflð sem við þráum alltaf að lifa
en er kannski ekki svo spennandi þegar öllu er
á botninn hvolft.
Auðvitað get ég sagst hafa séð sýningar í þess-
um anda „víða erlendis" og afgreitt sýningu Þor-
bjargar sem enduróm erlendra strauma þvi
vissulega er hún í samhengi við það sem helst
gerjast í núinu. En það er ekkert slæmt (né nýtt)
Myndlist
Áslaug Thorlacius
við það að listamenn taki þátt í þeirri alþjóðlegu
samræðu sem myndlistin er. (Reyndar er oft
eins og það sé skárra að enduróma straumana
séu þeir orðnir nokkurra ára gamlir.) Sýning
Þorbjargar er skemmtileg og vel útfærð og
bregður einkennilegu ljósi á hversdagslífið.
íkonamyndum Þorgerðar er alls ekki ætlað að
vera frumlegar heldur eru þær málaðar eftir
ævagömlum, þekktum fyrirmyndum á sem
„réttastan" hátt. Að vísu eru nokkrar
myndir að hluta til skáldskapur Þorgerðar
en það helgast af því að fyrirmyndirnar,
fjalarbrot frá Flatatungu í Skagafirði, hafa
ekki varðveist betur en svo að nauðsynlegt
er að fylla í eyðumar þegar gera skal heil-
lega mynd.
Það er gaman að velta svona myndlist
fyrir sér nú þegar falsanafárið er í algleym-
ingi. Höfundarrétturinn skiptir hér litlu
máli heldur gildir að fara með réttar bænir
og fylgja forskriftinni eða fyrirmyndinni
sem nákvæmast eftir. Ef rétt er farið að og
myndin fær blessun öðlast hún máttinn
sem er eftirsóknarverður. Annað er hvað
maður er óvanur að sjá glænýjar íkona-
myndir, þær eru annaðhvort fomgripir eða
kítsaðir minjagripir. Fólk er svosem vant
því að kópíera fornminjar, ég nefni Riddaratepp-
ið sem margar íslenskar konur hafa saumað út.
(Það þarf reyndar engar fomminjar til þegar um
hannyrðir ræðir, í þeim geira er frumleikinn
ekki höfuðatriði.)
Ég sakna afstöðu Þorgerðar til þessara atriða.
Kannski mætti segja að það að sýna svona „kóp-
íur“ sem frjálsa myndlist feli fullyrðinguna í sér
en ég dreg í efa að það sé meiningin. Hvað rek-
ur listakonuna til að gera þessar myndir án þess
að koma sinni eigin sköpun að? Það er nefnilega
svolítið skrýtið í dag en um leið spennandi. Er
hún að þjóna guði eða setja fram spurningar um
listaverkið? Mér leikur forvitni á að vita það.
Sýningarnar standa til 19. apríl.
Norræn
leikhússverðlaun
Norrænu útvarpsleikhússverð-
launin verða veitt í annað sinn við
hátíðlega athöfn í Norræna húsinu
í Reykjavík á morgun. Verðlaunin
nema 850 þúsund krónum og em
veitt fyrir bestu norrænu leikrits-
upptökuna árin 1996-1998. 570 út-
varpsleikrit eru framleidd árlega á
Norðurlöndum og um tvær milljón-
ir manna hlusta þar vikulega á
flutning útvai-psleikrita.
Fi'amlag íslands að þessu sinni er
upptaka Útvarpsleikhússins á leik-
ritinu Kaldrifluð kona eftir Howard
Barker sem Sverrir Hólmarsson
þýddi. Leikstjóri er Þórhildur Þor-
leifsdóttir og upptöku stjórnaði Ge-
org Magnússon.
Skógarlíf fyrir
heyrnarlausa
3. bekkur Leiklistarskóla íslands
hefur undanfarið sýnt leikgerð 111-
uga Jökulssonar á Skógarlífi eftir
Rudyard Kipling und-
ir leikstjórn Viðars
Eggertssonar við góð-
ar undirtektir. Sýnt er
á nýju og stóm sviði
Leiklistarskólans,
Sölvhólsgötu 13. Verð-
ur sýningum fram
haldið út þennan mán-
uð.
Á morgun, 16. apríl,
kl. 14 verður sérstök sýning með
táknmálstúlk sem „þýðir“ sýning-
una fyrir heyrnarlausa. Miðapant-
anir í síma 552 5020.
Evrópsk
bókmenntaverðlaun
Matthías Johannessen og Þórar-
inn Eldjám eru tilnefndir til Evr-
ópsku bókmenntaverðlaunanna i ár
og Bemard Scudder og Pétur Gunn-
arsson til Evrópsku þýðingarverð-
launanna fyrir íslands hönd. Matth-
ías er tilnefndur fyrir ljóðabókina
Vötn þín og vængur sem Hörpuút-
gáfan gaf út 1996 og Þórarinn Eld-
jám fyrir skáldsöguna Brotahöfuð
sem kom út hjá Forlaginu 1996. Pét-
ur er tilnefndur fyrir þýðinguna á
Leiðinni til Swann, fyrsta hlutanum
af hinu mikla verki Marcels Proust,
í leit að glötuðum tíma, sem Bjartur
gaf út 1997. Bernard er tilnefndur
fyrir þýðingu sína á Svaninum eftir
Guðberg Bergsson á ensku; hún
kom út hjá Mare’s Nest í London
1997.
Þetta er í annað sinn sem íslend-
ingar tilnefna verk til Aristeion-
verðlaunanna sem era veitt árlega.
í dómneftid fyrir íslands hönd sitja
Sigurður Pálsson skáld sem flallar
um fmmsamin verk og Kristján
Þórður Hrafnsson skáld sem flallar
um þýdd verk. Verðlaunin verða af-
hent í nóvember í Stokkhólmi,
menningarborg Evrópu árið 1998.
Hetjan og höfundurinn
Hetjan og höfundurinn heitir ný-
stárlegt rit um viðhorf þjóðarinnar
til íslendingasagna gegnum aldim-
ar eftir Jón Karl Helgason, bók-
menntafræðing og útvarpsmann.
Meðal annars flallar
hann um aldalöng
„réttarhöld" skálda og
fræðimanna yfir Hall-
gerði langbrók og
birtir vitnisburð al-
þýðufólks um fom-
sagnalestur á
kvöldvökum.
Einnig sýnir hann ‘
hvernig bókmen ntaarfur inn '
kemur fram í listaverkum, á pen-
ingaseðlum, í götunöfnum, í draum-
um manna og skyggnilýsingum. It-
arlega er flallað um fornritaútgáfur
Halldórs Laxness á 5. áratugnum.
Mál og menning gefur bókina út.
Umsjón
Silja Aðalsteinsdóttir