Dagblaðið Vísir - DV - 21.11.1998, Qupperneq 26

LAUGARDAGUR 21. NÓVEMBER 1998 ilV
k’f&ffFHMoH ofk.udr/<ku ?
TiLBQÐ 99."
icu,-

'KE‘Ai!r
OPByLGJUPOPP
TÍLBQÐ ]39r
»?sr i90,-
TiLBÚO 95,-
aoij" uO,-
Galaxy
55.
/U.-
BKmrud
Lfii'gan í þÉmu hv*®rfS
íffaókarkafíí
Kafli úr minningum Sigríðar Þorvaldsdóttur úr bókinni Lífsgleði:
Trúin á ífið
Sigríöur Þorvaldsdóttir í uppsetningu Þjóðleikhússins á söngleiknum Gæj-
ar og píur.
Hörpuútgáfan gefur út
bókina Lífsgleói. Þórir S.
Guöbergsson ritar minn-
ingar og frásagnir fimm
landskunnra einstaklinga:
séra Halldórs S. Grön-
dals, Rannveigar Böðvars-
son, Jónu Rúnu Kvaran,
Róberts Arnfmnssonar og
Sigríöar Þorvaldsdóttur.
Hér á eftir fer brot úr
minningum Sigríöar Þor-
valdsdóttur leikkonu en
fyrir 10 árum fékk hún
heilablœöingu og þurfti
nánast aö lœra aö tala
upp á nýtt.
Sigrídur Þorvaldsdóttir
Fcedd í Reykjavik 12. apríl 1941
Bjartsýni hefur fylgt mér allt fram
á þennan dag og enn trúi ég því að líf-
ið eigi eftir að gefa mér mikið. Ég á
þrjár dætur sem eru hver annarri
yndislegri og tvö bamaböm.
Reynsla fyrri ára, allt frá því að við
munum eftir okkur, getur verið okkur
mikill lærdómur til aukins þroska á
lífsgöngunni og þess vegna eigum við
ekki að ýta henni til hliðar, heldur
reyna að lita á reynsluna sem okkar
besta kennara , ræða hana við hvert
annað og miðla þannig af því sem líf-
ið hefur fært okkur.
Mér var skyndilega kippt út úr
hringiðu mannlífsins.
Ég hafði fetað mig áfram á braut
lífsins bæði hérlendis og erlendis - og
allt gekk mér til gæfu. Allt frá
bernsku- og æskuárunum blasti lífið
við mér sem seiðandi og ögrandi aíl
sem mér fannst gaman og spennandi
að glíma við.
Kysstu mig Kata - og af-
drifaríkur morgunn
Mér fannst námið í Leiklistarskól-
anum skemmtilegt og spennandi. Mér
leið strax vel I Þjóðleikhúsinu. Það
varð eins og mitt annað heimili. Með
náminu fengum við ýmis minniháttar
hlutverk í verkum sem verið var að
sýna. Það var bæði lærdómsríkt og
þroskandi og flest byrjuðum við leik-
feril okkar á þessum árum á fj’ölum
Þjóðleikhússins.
Ég minnist þess þegar veriö var að
færa upp söngleikinn Kysstu mig
Kata aö einn daginn var ég að ljúka
viö að tala í símann, þegar leikstjór-
inn Sven Áge Larsen kom til mín og
spurði mig hvort ég gæti sungiö, dans-
að og leikið. Hann var ekkert aö
tvínóna með erindi sitt. Hann gekk
hreint til verks og sagði mér strax
hvers vegna hann spyrði.
“Guðmunda Elíasdóttir, söngkona,
er orðin veik og getur ekki sungið.
Það eru aðeins tíu dagar í frumsýn-
ingu. Viö höfum veriö aö prófa fjölda
fólks. Komdu meö mér upp i prufu.“
Aö prófl loknu sagöi leikstjórinn
við mig:
“Nú gleymir þú lokaprófinu i Leik-
listarskólanum í bili og æflr á fullu
hlutverkið í Kysstu mig Kata."
Þetta varð mér dýrmæt reynsla. Ég
lagði mig alla fram viö að æfa hlut-
verkiö á þessum stutta tíma fram að
frumsýningunni. Ég átti fremur auö-
velt með að læra utanbókar, mér gekk
vel i samskiptum viö mótleikara mina
og þetta tókst vonum framar.
Segja má að þetta hafl I raun veriö
min fyrsta alvarlega þolraun á sviði
Þjóðleikhússins. Ég naut lífsins. Mér
fannst gaman í skólanum. Mér gekk
vel í náminu. í Þjóðleikhúsinu var
góður andblær. Oft og tíðum vorum
við þar næstum allan daginn frá
morgni til kvölds. Fyrst á æfingum
fyrir einhver minni hlutverk, síðan í
skólanum og svo á leiksýningu að
kvöldi. Mér fannst þetta yndislegt líf,
ég var bjartsýn og sá framtíðina í hill-
ingum. Ég var ung og full af lífsorku
og löngun til að takast á við verkefni
af hvaða tagi sem var. Ekkert í leik-
húsinu var mér óviðkomandi.
Og þannig hefur lífið verið að
mestu fram til þessa dags. Ég segi að
mestu því að einn góðan veðurdag,
rétt í þann mund er sólin gægðist upp
í austri yfir fjallatoppunum þann 17.
október 1988, dimmdi skyndilega.
Yngsta stelpan okkar, Hjördís Elín,
eða Dísella, eins og hún er kölluð, var
að leggja af stað i skólann. Ég fylgdi
henni að útidyrunum eins og oft áður
og kvaddi. Ekkert virtist óvenjulegt
eða öðruvísi en venjulega.
Ég iagðist upp í rúm og lét fara vel
um mig. Nýr dagur var hafinn. Það
var gott að teygja aðeins úr sér áður
en spennandi verkefni dagsins hæfust
af fullri alvöru. Ég var formaður Fé-
lags íslenskra leikara á þessum árum
og nýkomin heim úr erfiðu en lær-
dómsríku ferðalagi í Rússlandi og
Bandaríkjunum. Þennan dag átti ég
aö mæta á æfingu niöri í Þjóöleikhúsi
á leikriti eftir Samuel Beckett,
„Happy Days“ og var hlutverkiö stórt
sem ég átti að leika á móti Gísla Hall-
dórssyni. Þetta voru spennandi tímar.
Mikiö var að gerast og gerjast í ís-
lensku leikhúslífi, mikil gróska í allri
menningu, hver leiksýningin á fætur
annarri bæði i Iönó, Þjóðleikhúsinu
og leikhúsin úti um allt land voru að
lifna viö. Og ég fékk aö taka þátt i bar-
áttunni meö samstarfsfólki mínu af
lifi og sál.
Ég ætlaöi rétt að teygja úr mér
stutta stund og vakna enn betur. Síö-
an ætlaði ég að vera mætt á æfingu
stundvíslega klukkan 10.
Meira af þessum haustmorgni í
Mosfellssveitinni man ég ekki.
Örlög og óvissa
Maðurinn minn heyrði að ég uml-
aði eitthvað óskiljanlegt um leið og ég
lagðist út af og hváði. En hann fékk
ekkert svar. Skömmu síðar heyrði
hann aftur óljósa rödd mina án þess
að skilja hvað ég var að reyna að
segja. Þegar ég svaraði engu spuming-
um hans sneri hann sér að mér og fór
að athuga málið. Ég hef oft hugsað um
það hvemig honum hafi í raun orðið
við þegar hann leit á mig og sá mig
liggjandi hreyfmgarlausa með star-
andi augu eins ég væri fremur liðin
en lífs. Hann endurtók spumingar
sínar en sá strax að eitthvað vru að og
kallaði í elstu dóttur okkar sem var
heima og bað hana að hringja i lækni
þegar í stað.
Hver mínúta var dýrmæt. Ekkert
okkar skynjaði í rauninni hvað var að
gerast. Ég var gjörsamlega meðvit-
undarlaus svo að það hvarflaði áreið-
anlega að manni mínum og dóttur að
hér gæti verið um líf og dauða að
tefla. Nú yrði að bregðast snöggt og
fljótt við. Þau máttu engan tima
missa.
Ég haföi ekkert kvartað daginn
áöur, hvorki um höfuöverk, slen né
óeðlilega þreytu. Lífiö haföi gengið
sinn vanagang. Viö gengum öll til
náða eins og kvöldið áður og kvöldiö
þar áður, eölilega þreytt og ánægð og
ég hlakkaöi til að mæta á æfingu 1
Þjóöleikhúsinu næsta morgun.
Eftir að ég lagðist í rúmið þennan
morgun man ég ekkert hvað geröist
næsta sólarhring. Veruleikinn i dag
var öðmvísi en i gær. í meðvitundar-
leysi mínu hafði ég auövitað ekki hug-
mynd um hvort ég var nær lífinu en
dauöanum - en allra síst hefur mig
grunaö þegar ég lagöist i rúmið mitt
til hvíldar, að alvarlegur sjúkdómur
myndi herja á mig þennan eftirminni-
lega haustmorgun. Ég man ekki hvað
ég hugsaði eða hvemig mér leið. Hug-
ur minn var bundinn við hlutverk
mitt í Happy Days, væntanlega fundi í
Félagi íslenskra leikara og önnur mál
sem gagntóku huga minn á þessum
tíma auk alls þess sem beið mín sem
móður og uppalanda.
En margt fer víst öðruvísi en ætlað
er. Enginn ræður sínum næturstað og
„Guð má vita hvar við dönsum næstu
jól“.
Á slíkum hættustundum er hvert
andartak sem dægur og hver sekúnda
eins og heil eilifð. Þeir einir skynja
landamæri lífs og dauða sem lenda í
reynslu sem þessari. Tíminn ætlar
aldrei að líða þegar beðið er með
slikri eftirvæntingu á örlagaríkri
stundu. Þá er enginn timi til að velta
vöngum yfir hlutum, framkvæmd er
það eina sem dugar og gera fljótt það
sem maður heldur að sé réttast.
Læknirinn kom von bráðar, gaf mér
sprautu, pantaði sjúkrabíl með hraði
og var ég flutt beint á Borgarsjúkra-
húsið þar sem undirbúin var aðgerð á
heila.
Bjami Hannesson heflaskurðlækn-
ir og samstarfsfólk hans gekk tU verks
og þökk sé þeim fyrir þeirra frábæra
starf sem tókst svo undurvel. Það hef-
ur ekki farið á milli mála í mínum
huga síðar, að „skurðgengið" var vel
æft, kunni sitt fag og hafði góða
reynslu sem skiptir öllu máli.
Um heUablóðfall vissi ég harla lítiö.
En i slíku tUviki er það einhver af æö-
unum sem flytja næringu og súrefni
tU heflans sem gefa sig og rifha og
blóð lekur út um rifuna inn á heUa-
vefinn í kring. Eftir myndatökur kom
í ljós fæðingargalli í einni æð, en afl-
ar hinar voru í lagi.
Á yfirborði heUahvelanna tveggja
eru sérstök svæði sem eru stjóm-
stöðvar ákveðinna líkamshluta og
starfsemi líkamans eins og tU dæmis
stjómstöðvar tals, stöðvar sem stjóma
hreyfingum, sjón o.s.frv. Ef fólk feUur
ekki í yfirlið en er með rænu má oft
ráða af einkennum hvaða stjómstöðv-
ar hafa orðið fyrir skemmdum, tU
dæmis ef fólk lamast vinstra megin
hefur stjómstöð hreyfinga í hægra
heUahveli skaddast þar sem hvor
heUahelmingur stjórnar gagnstæðri
hlið líkamans. Ef sjúklingur á hinn
bóginn verður meðvitundarlaus er
hætta á að mikUvægar stjómstöðvar í
heUastofni hafi orðið fyrir áverka og
enginn getur vitað með vissu hvemig
sjúklingur bregst við þegar hann
vaknar eða sagt nákvæmlega tU um
hvað mikið hefúr skemmst.
Aðgerðin hófst síðari hluta dags 17.
október og stóð fram eftir morgni 18.
október. AUir lögðu sig fram eftir
bestu getu og þegar ég var vakin tU
lífs eftir heUauppskurðinn biðu bæði
læknar, hjúkmnarfræðingar, sjúkra-
liðar og annað starfsfólk eftir því að
sjá hvort heUinn heföi skaddast svo
mikið aö ég næði mér aldrei á strik
aftur. Sem betur fer em batahorfur
eftir heUablæöingar hlutfaUslega
nokkuö góöar og viö íslendingar eig-
um góöa heUaskurölækna og annað
fagfólk og á síöustu áratugum hafa
orðiö stórfeUdar framfarir á sviöi end-
urhæfingar. Hugsanimar sem leita á
ástvini og fagfólk eftir heUaaögerðir
eru þó ætíö nokkuð óttablandnar um
eftirleikinn og framhaldið. En óttan-
um fylgir ávaUt von, ósk og bæn um
aö vel fari,
Eitt var alveg vist eftir uppskurö
minn þessa örlagaríku nótt: Lífiö sem
beið min yröi nýtt líf meö nýjum og
breyttum áherslum.