Dagblaðið Vísir - DV - 05.12.1998, Síða 22

22
LAUGARDAGUR 5. DESEMBER 1998
viðtal

..Eg
held aö mann-
skepnan geti ekki til
lengdar verið án þess aó fá
einhverja ofurlitla sálarnaeringu
hvort sem hún leitar hennar í
trúarbrögðum eða listinní.
Maðurinn getur ekki staóið
úti í andlausu slagviðri
endalaust. Þaö veröur
einhvern veginn að
hlúa að lífsblóminu
sínu. Þá leita menn
í listina."
DV-mynd Teitur

r'j'-

$ ¥

Arnar Jónsson leikari vex með hverri raun:

Arnar Jónsson kvartar
ekki undan verkefnaleysi.
Hann er núna að leika í
þremur tvíleikjum: Svika-
myllu í Kaffileikhúsinu,
Svartklœddu konunni í
Tjarnarbíói og fyrir viku
var leikritiö Abel Snorko býr
einn frumsjnt á Litla-sviöi
Þjóðleikhússins. Æfingar á
nœsta verkefni eru þegar
hafnar en þar fœr Arnar
þaö vandasama hlutverk að
túlka frœgasta bónda ís-
lenskra bókmennta: Bjart í
Sumarhúsum.
Amar segir að verkin séu mjög
ólík en Svikamylla og Abel
Snorko býr einn eigi það sameigin-
legt að í báðum verkum sé fjallað
um tvo karlmenn og mikið rætt um
konu sem er fjarverandi og sést
aldrei á sviðinu. Svartklædda kon-
an segir hann að sé af öðmm toga,
sumir sjá hana, aðrir ekki.
Þegar útlendingunum sleppir er
komið að íslenskasta íslendingnum.
Hlutverk Bjarts í Sumarhúsum er
gríðarlega viðamikið hlutverk og
persónan stendur mjög nærri þjóð-
arhjartanu. Verður ekki erfitt að
takast á við hann?
„Ég hef fengið forskot. Ég hef ver-
ið að glíma við hann í hátt á annað
ár. Það er ekki mitt að dæma um
hvemig sú glíma hefur tekist og það
verður að koma í ljós hvort mér
tekst á sviðinu að slá þann tón sem
er þegar í þjóðarhjartanu. Þetta er
mikið og stórt verk og verulega
spennandi að fást við það.“
Stutt en nauðsynleg hvíld
Arnar fékk fyrir nokkrum áram
þriggja ára listamannalaun.
„Það var eiginlega bráðnauðsyn-
legt eftir þrjátíu ára stanslaust
stapp á sviði.
En ég fékk ekki frið til að vera í
burtu svo lengi. Ég var úti á Spáni í
átta mánuði og fór svo til Þýska-
lands og ætlaði að dvelja þar. Þá var
mér boðið í Óvænta heimsókn eftir
Priestley á Akureyri. Ég sló til og
ætlaði að vera stutt, rétt aðeins á
meðan æfingar og sýningar stóðu
yfir. í leiðinni tók ég að mér að leik-
stýra tveimur verkum á Dalvík og i
Köldukinn. Þetta var snjóaveturinn
mikli. Fyrir rest sat ég fastur og
komst hvergi. Það stytti upp þrjá
daga frá áramótum til marsloka og
það var ekki fyrr en undir vor sem
ég komst til Þýskalands aftur. Síðan
kom ég fljótlega heim því að verk-
efnin bættust á mig. Þetta varð því
aldrei lengra."
Amar notaði tímann til að vinda
ofan af sér og leggjast í ljóð. Afrakst-
urinn varð útvarpsþættir um nokk-
ur skáld og einnig ljóðadiskur með
verkum Davíðs Stefánssonar og
sjónvarpsmynd um hann. Amar
segist ennþá eiga ýmislegt í hand-
raðanum sem biði þess að honum
vinnist tími til að koma því frá sér.
í andlausu slagviðri
Ferill Amars hefur aldrei slitnað.
Hann hefur leikið milli vel á annað
hundrað hlutverk á sviði; í fjölda
kvikmynda; í sjónvarpsmyndum og
fjölmörgum útvarpsleikritum á
þrjátíu ára ferli sínum sem leikari.
Verður Amar aldrei leiður á leik-
húsinu?
„Ekki á leikhúsinu í sjálfu sér. En
eins og öll listsköpun þá krefst leik-
listin næðis. Þegar ekki gefst næði
snuggast í manni. Þá finnst manni
að kannski sé betur heima setið. Ef
magnið er alltaf tekið fram yfir gæð-
in hefur vinnan ekkert upp á sig.
Áhorfandinn fær miklu meira ef
verkin fá sína eðlilegu þróun og ná
þeirri dýpt sem hrærir sálarstreng
hjá öðru fólki. Um það snýst þetta.
Það er ekkert voðalega flókið en það
er ekki öllum gefið.“
Keyrslan í stóra leikhúsunum er
mikil og samkeppnin um áhorfend-
ur er hörð. Samkeppnin birtist að
hluta til í dýrkun Ieikhússins á
ungu fólki sem margir telja að dragi
fleiri áhorfendur að húsunum.
Er íslenskt leikhús á villigötum?
„Við lifum á tímum yfirhorðs-
mennsku og efnishyggju og þeir
tímar era ekki listvænir. Ég hef þó
þá trú að þetta gangi í bylgjum. Ég
held að mannskepnan geti ekki til
lengdar verið án þess að fá ein-
hverja ofurlitla sálamæringu,
hvort sem hún leitar hennar í trú-
arbrögðum eða listinni. Maðurinn
getur ekki staðið úti í andlausu
slagviðri endalaust. Það verður ein-
hvem veginn að hlúa að
lífsblóminu sínu. Þá leita
menn í listina.
Mér virðist að fólk sé dá-
lítið raglað um þessi alda-
mót. Fólki finnst mörg göm-
ul gildi hafa leyst upp og
veit ekki hvert það á að
leita og hverju það á að
trúa. Þá skiptir miklu máli
að listin svíki ekki sjálfa sig
og hlaupi eftir tískusveifl-
um. Þá skiptir máli að list-
imar taki sig alvarlegar en
nokkra sinni fyrr og geti í
raun og vera geflð okkur
eitthvert haldreipi. Til þess
eigum við að gera kröfu.
Ég ber engan kvíðboga
þótt upp komi tískusveiflur
eins og unglingadýrkun.
Þetta verður að vera í
bland. Unglingar einir og
sér hafa ekki mikið að segja
fullorðnu fólkí. Ég held að
kúnstin stemmi sig sjálf af. Hún er
dálítið eins og liflð sjálft. Maður
platar hana ekki. Maður getur þóst
hafa stjóm á henni en það er
kannski einmitt þá sem allt gufar
upp og er ekki lengur. Kúnstin vel-
ur en ekki maður sjálfur.
Ég held að öll andleg leit skipti
raunverulegu máli, ekki sist nú á
tímum. Leitin er ekki endilega auð-
veld og það gerir okkur ekki auð-
veldara fyrir að hlutir eru mikið
lagðir að jöfhu. Allt er í einhverju
póstmódemisku limbói. Það er ekki
endilega það sem við þurfum á að
halda núna, án þess að ég sé að
predika einhverja íhaldssemi. Ég er
alls ekki að því heldur vil ég kalla
á eitthvað róttækt. Ég held að það
þurfi bæði dug og djörfung til þess
að synda á móti straumnum."
Listin er aldrei láttvæg
Þeir sem hafa séð Amar Jóns-
son á sviði hafa fundið sterka nær-
veru hans og persónutöfra. Hvað
skyldi þessi magnaði leikari vilja
gefa áhorfendum sínum?
„Það er kannski ekki hægt að
segja það nákvæmlega. Ég hef bor-
ið gæfu til að vinna að mörgum
mjög góðum verkum með góðu
fólki. Vonandi hef ég náð að snerta
einhvem tímann á þeirri vegferð
þannig við fólki að því finnist það
ekki verri manneskjur þegar það
gengur út úr leikhúsinu en þegar
það kom inn. Kannski hlotnaðist
því eitthvað sem það geymir með
sér og færir áfram. Ég fer ekki
fram á mikið rneira."
Er leiklistin frelsandi?
„Listin er endalaus glíma við sig
sjálfan. Hún er mjög kröfuhörð og
krefst alls af manni. Maður platar
engan til lengdar nema sjálfan sig.
Það kemur að því að maður stend-
ur einhver reikningsskil og ekki
síst í listum. Maður styttir sér
enga leið.
Þetta er svipað öðrum störfum
þar sem fólk þarf einbeitingu, alúð
og orku. Auðvitað tekst það misvel
en þá er bara að reyna að gera bet-
ur. Listin er í raun og veru aldrei
léttvæg. Það er ekki lítils virði ef
hægt er að létta fólki þetta erfíða
líf sem flestir lifa. Það er nú einu
sinni flókið þetta blessaða mann-
líf. Það skiptir líka miklu máli að
geta komið í leikhús, slakað virki-
lega á, hlegið og notið þess að
komast frá vandamálunum. Það er
ekki bara hið mikla drama sem
skiptir máli. En allt verður þetta
að vera gert af natni og alvöru ef
það á að ná til áhorfandans á rétt-
an hátt.“
Þetta hljómar eins og trúarleg
upplifun. Er það raunin?
„Ég veit það ekki. Það er
kannski ekki svo óskylt. Það var
mjög merkileg reynsla að leika Kaj
Munk, ekki bara það að leika í
kirkju, heldur líka að sjá hvað list-
in og trúin liggja skammt hvort
frá öðru.
Við lékum í kirkju Kaj Munk á
Veðrasæ. Allt í einu stóð ég í stóln-
um í stað hans og nánast með
sama fólkið fyrir framan mig og
hafði hlustað á hann skamma sig
blóðugum skömmum 40 árum
áður. Þá fannst mér að ég mætti
ekki vera fyrir og alls ekki trana
sjálfum mér fram. Það var vægast
sagt sérkennileg reynsla. Það get-
ur verið að það hafi verið eins
konar trúarreynsla."
Ferillinn ekki áfallalaus
Þrátt fyrir að ferill Amars sé
glæstur hefur hann ekki verið
áfallalaus. Árið 1983 varð Amar, þá
fertugur, fyrir miklu áfalli sem
hefði getað bundið enda á leiklistar-
feril hans.
„Ég var þessi flinki og fimi leik-
ari sem fór sín heljarstökk fram og
til baka. Svo verð ég fyrir því að
maska á mér lappimar og þeim eig-
inleikum var kippt í burtu. Ég
hrundi niður af vinnupöllum. Sex
mánuði mátti ég ekki stiga í iljar,
ferðaðist um á þjóhnöppunum og í
hjólastól. Þá reynir á og maður
verður að nýta sér aðra eiginleika
sem maður vissi kannski ekki af.
Lífið er auðvitað fullt af alls konar
áfóllum; það brýtur suma, bætir
aðra en við eigum aðeins þann val-
kost að halda áfram.“
Arnar í hlutverki Abels Snorko á Litla sviði Þjóðleikhússins. Með honum er Jóhann
Sigurðarson.
DV-mynd Pjetur