Dagblaðið Vísir - DV - 05.12.1998, Síða 52

LAUGARDAGUR 5. DESEMBER 1998 JjV
*6o %íkarkafli
Kafli úr Lausnarsteini Steingríms StJh. Sigurðssonar:
1 bók sinni, Lausnarsteinn, fiallar
Steingrímur St. Th. Sigurðsson ítar-
lega um það tímabil í ævi sinni er
hann gaf út menningartímaritið Lif
og list og kemur þar margt nýtt fram
sem ekki var áður á almanna vit-
orði. Frásögn hans þar tekur um 30
bls. bókarinnar og er því hér aðeins
hægt að stikla á stóru með styttum
glefsum til að gefa nokkra hugmynd
um frásagnarmátann.
Upphaf Lífs og listar
Haustið 1949 byrjaði ég að kenna í
Gagnfræðaskólanum við Lindargötu.
Gunnar Bergmann var samkennari
minn. Hann hafði numið í Kalifom-
íu, og kynnzt þar Örlygi bróður mín-
um. Við urðum góðir kunningjar,
höfðum báðir áhuga á blaða-
mennsku, áttum marga samræðu-
fundi og varð að ráði, að við skyld-
um fara að gefa út mánaðartímarit,
^^sem átti að verða harla gott. Við urð-
um þó ekki á eitt sáttir um það,
hvemig blaðið ætti að vera úr garði
gert. Gunnar vildi sníða það í lík-
ingu viö stjómmálatímarit eins og
Time og Newsweek - ég að það fjall-
aði um listir og bókmenntir og önn-
ur menningarmál og hertist ég í því
að koma hvergi nálægt stjómmálum
eða dægurmálum. Hugmynd min
varð ofan á.
Til þess að fæðing blaðsins yrði
léttari, sveif ég í Halldór Kiljan Lax-
ness stórrithöfund og átti við hann
viðtai um allt milli himins og jarðar.
Laxness tók mér undurvel - ég hef
stundum hugleitt, hvað þetta spjall
við Laxness hafi orðið ritinu mikið
til framdráttar og gefið því sérstakan
tón.
Þannig upphófst þessi lista- og
menningarreisa okkar Gunnars.
Blaðið kom fyrst út í apríl 1950 og
unnum við saman af kostgæfni við
ritstjómina út árið, en þó hlupu oft
snurður á þráðinn - það sem okkur
varð nú helzt sundurorða um, var að
ég, sem var í ströngu áfengisbind-
indi samkvæmt loforðinu við móður
mína, gat nú ekki þolað, að Gunnar
fengi sér neðan í því. Því fór nú svo
um áramótin, að leiðir skiidi með
okkur. Þar var ég ekki umburðar-
** lyndur, en sjálfúr átti ég eftir að
standa mig enn verr en hann um ári
síðar.
Þegar Gunnar hætti, kom Ragnar
í Smára inn i spilið. Hann hafði
fylgzt með ritinu frá byijun og fund-
izt það mjög áhugavert. Nú bauð
hann mér persónulega að útvega
mér prentsmiðjupláss í Víkings-
prenti í Garðastræti. Þar gæti ég ver-
ið í reikningi - þyrfti ekki að stað-
greiða prentunarkostnað né pappir,
afgreiðslu skyldi hann sjá um. Ég
leit alltaf á Ragnar sem Mekenas -
en sá var vemdari lista og menning-
ar í Róm. Ragnar var makalaus mað-
ur, óútreiknanlegur á köflum, en
alltaf drífandi - fylgdi honum and-
rúmsloft gneistandi af lífi.
Náin kynni af Steini Steinarr
Lífs- og listar-tímabilið stóð allar
götur fram í júní 1952, mótað af
sterkum og stöðugum mannlegum
samskiptum.
Auðvitað kynntist ég athyglisverð-
um karaktemm á lista- og bók-
menntasviðinu, t.d. Steini Steinarr,
sem alltaf var jákvæður í garð rits-
ins. Hann var einn þeirra manna,
sem var gæddur húmor, oft kald-
hæðnum. Þá var iðulega hitzt og
mælt sér mót á Hressingarskálanum
og blandað geði við skáldin og lista-
mennina, sem sumir hverjir voru þá
lítt eða ekkert þekktir. Ég átti eftir
að kynnast Steini meir og meir, við
hittumst næstum daglega á Hressó
og gerðum að gamni okkar.
í október 1950 átti ég viðtal við
hann fyrir tímaritið, þar sem sagði í
Steingrímur dottinn í það í menningarreisunni til Parísar. Hér sést hann lengst tii hægri í hópi ís-
lendinga á La Döme, en þar má einnig þekkja Guðna Guðmundsson rektor, Björn Bjarnason frá
Steinnesi og Ásgeir Bjarnason.
Kjarval sýnir Steingrfmi hvernig á að skoða í kaffibolla.
Sagt var að Kjarval sækti sér fyrirmyndir í kaffikorg.
fyrirsögn: „Hið hefðbundna ljóðform
er nú loksins dautt.“ Þetta mæltist
misjafnlega fyrir, en Steinn gat verið
háskalega stríðlundaður og ögrandi.
Ég tók eftir því í heimsóknum mín-
um til hans í braggann B-14 í Camp
Knox, að Steinn var haldinn sér-
stæðri kattarást. Hann talaði um
köttinn, sem var læða, eins og hún
væri hefðarfrú. Kötturinn hét
nokkrum nöfnum, upphaflega
Búkolla, síðan Tvíbaka og var síðan
allt í einu farinn að heita Þorbjörg,
og síðast hét kisa mjög torkennilegu
nafhi, sem enginn vissi, hvort var
nokkuð nafn, en ég man það ekki.
Steinn komst i
gott skap, þeg-
ar hann talaði
um kisuna
sína. Hún var
karlelsk og að
því leyti heil-
brigð, og
Steinn sagði,
að hún væri
trúlofuð sæmi-
lega stöndug-
um fressketti i
nágrenni við
Kampinn.
Mér verður
oft hugsað til
þessa Lífs- og
listar-tímabils
í ævi minni.
Dýrkun á
Dionysosi var
á stundum
óþarflega mikil
í þessum bó-
hemafélags-
skap (meðan
Steingrimur var þó sjálfur í áfengis-
bindindi) og iðulega teflt á tæpt vað.
Þar var þó ekkert óheiðarlegt eða
lágkúrulegt
framið, við litum
ekki á okkur sem
það, sem Amerík-
anar kalla
suckers eða los-
ers - menn, sem
hafa orðið undir.
Við þóttumst
gegna mikilvægu
hlutverki, og
kannski var það
líka rétt.
Allt hafði þetta
mikil áhrif á mig,
bæði félagsskap-
urinn, þessi bó-
hemski andi,
þetta gífúrlega
frelsi, svo ég stóð
eins og utan við
borgaralegt sam-
félag.
Þegar ég féll í Parísarreisunni
Það sem mig, og þar með Líf og
list, helzt vantaði, var staðfesta í lífs-
háttum. Að ritstýra tímariti, eiga
það, gefa það út reglulega, krefst
þess, að viðkomandi sé stöðugur á
svellinu. Ég var það stundum, en
ekki alltaf. Engu að siður heppnaðist
mér að koma blaðinu út lengst af.
Hins vegar fór verulega að halla und-
an fæti haustið 1951 - ég var þá 26
ára gamall - orðinn alltof veiklund-
aður og viðnámslaus gagnvart
Þatttaka í happdrætti Krabbameinsfélagsins
er stuðningur við mikilvægt forvarnarstarf
^Peitta stuSwuiip - oertii meSl
I wht; . ' ”
f£/KÍabb4meinsfélagsins
6

158 skattfrjálsir vinningar
að verömæti <|8,3
milljónir króna
001998
MIÐI NR.
4
/’if
1 Opel Astia 1600 Statíon Cluh,
sjélfskiptur, árgerð 1999.
Verdmætl 1.700.000 kr.
4

Blfreið eða greiðsla upp
I Ibúð.
Verðmætl 1.000.000 kr.
156 Ottektir hjá ferdaskrifsto*|
eða verslun.
Hver að verðmaetL*
100.000 kr.tfi
tÞUMJSHVs
httpi/íwvvvtf.
krabb.Uihaup
áfengi.
Þá hélt ég af stað í ævintýraleit til
Parísar. Þetta var fyrsta heimsókn
mín þangað. Ég drakk í mig margt í
þessari borg lystisemdanna og komst
í náin tengsl við það listræna and-
rúmsloft, sem þar ríkti. Ég fór í
þessa menningarreisu til að víkka
sjóndeildarhringinn og horfa inn í
listheima Parísarborgar, óteljandi
marga, á sama hátt og gleðihúsin
voru líka óteljandi mörg. Þetta var
ævintýraferð - ekki án fyrirheits,
heldur til að auðga anda minn og
styrkja mig í því hlutverki, sem ég
hafði valið mér - að ritstýra Lífi og
list.
í París gerðist
sú ógæfa, að ég
datt aftur í það,
það var á afmælis-
degi pabba 3. sept-
ember á jazz-
klúbbnum Blue
Note á Ringside á
Champs Elysée
um óttuskeið í
fúrðulegum félags-
skap við amerísk-
an milljónasnáða
og hinn heims-
fræga blakka jazz-
leikara, Oran Hot
Lips. Það var stór-
kostlegt að kynn-
ast honum og
skemmta sér með
honum þrjá sólar-
hringa bæði á
Club Aux Vieux
Colombier í St.
Germain des Prés
og á Ringside. Ég
týndist svo að
segja í svalli i Ba-
stilluhverfinu í
París.
Lífemið innan um þetta fræga
fólk og ameríska miUjónapUtinn var
ótrúlegt, þeysandi fram og aftur á
límúsínum á hátt í annað hundrað
kUómetra hraða, bæði um breið-
stræti, öngstræti og skemmtigarða.
En það hrikalegasta, sem ég varð
vitni að, var eftir gleði nætur, þegar
margir vom að tygja sig heim utan
við klúbbinn um morguninn, að
meistari Hot Lips sóttist eftir að fá
að njóta blíðu ljóshærðrar amerískr-
ar gleðikonu, sem beið fyrir utan
klúbbinn - hann bauð henni guU og
græna skóga.
Hún segir: „Þú gætir aldrei fengið
mig, þótt þú byðir mér aUa peninga
heims.“
„Hvers vegna?“ spurði Hot Lips.
„Af því að þú ert svartur!" svaraði
hún.
Þá fór Hot Lips að háskæla og
kastaði sér niður á gangstéttina.
Með Parísarævintýrinu komst
óreiða á lif mitt. En það undarlega
var þó, að eftir aðra eins holskeUu og
þriggja sólarhringa samfeUda
drykkju gat ég komið út undarlega
sterkur og ákveðinn. Þær hremm-
ingar, sem ég lenti þar í, bættu stór-
um skerfi við lífsreynslu mína. Ég er
þeirrar skoðunar, að hörð lífsreynsla
geti verið fyUUega á við akademíska
menntun.
Veglyndi meistara Kjarvals
Eins og gefúr að skUja, var ég nið-
urbrotinn maður, þegar fjöregg mitt
og ffamtíðardraumur, Líf og list,
Hin fræga teikning af Steini Steinarr sem Örlygur gerði fyr-
ir Steingrím bróður sinn tii að prýða forsíðu Lífs og listar.
brotnaði í spón. Fáir skUdu mig - ég
hafðist oft við í BarmahUð, hjá móður
minni, aðgerðalítiU, leiddist tU æ
meiri drykkju - vissi ekki aUtaf, hvað
ég ætti af mér að gera. Aldrei gleymi
ég þá viðbrögðum Kjarvals eða hlýju
hans í minn garð - þegar ég mest
þurfti þess við. Hann hafði aUtaf örv-
að mig tU dáða vegna tímaritsins og
nú vUdi hann ekki láta það viðgang-
ast, að ég féUi óbættur hjá garði.
Ég var trúlega langt niðri, þegar
barið var harkalega á útidymar í
Barmahlíðinni - hann notaði ekki
bjöUuna. Mamma fór tU dyra, og þeg-
ar þær opnast, heyri ég dimma, djúpa
rödd, sem ég kannaðist við:
- Er hann Steingrímur við?
- Jú, hann er heima, segir mamma.
- Ég er að færa honum þetta -
gjörðu svo vel!
- Gakktu í bæinn, Kjarval.
Þá dreif ég mig fram, orðinn forvit-
inn, og þama í forstofunni blasir sjálf-
ur Kjarval við í allri sinni reisn -
hann segir og horfir á mig - hvessir
augun og segir: