Dagblaðið Vísir - DV - 23.01.1999, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 23. JANÚAR 1999 DV
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aðstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 11,105
RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GR/EN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasfða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiölunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftan/erð á mánuði 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr. m. vsk., Helgarblað 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins f stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
East Side og Arnarnesið
íbúar höfuöborgarsvæöisins leggjast ekki í hverfi eft-
ir stéttum eins og sjá má víðast hvar erlendis. Forustu-
fólk í stjómmálum, fjármálum og embættissýslu býr
ekki í aðskildum hverfum, heldur hér og þar á svæðinu
innan um fólk, sem hefur minni völd og peninga.
Þótt íslendingar séu sagðir ameríkaniseraðir og þótt
höfuðborgarsvæðið sé dreift skipulagt, þá gildir ekki sú
regla hér á landi, að menn búi því lengra frá borgar-
kjarnanum, sem þeir megi sín meira, og helzt í sérbyggð-
um og meira eða minna lokuðum hverfum.
í Bandaríkjunum hafa gamlar miðborgir lagzt í auðn
og yztu og yngstu úthverfin blómstað. Hér hafa menn
haldið áfram að búa á gömlu stöðunum, þótt þeir hafi
komizt í álnir eða til mannvirðinga. Þetta kom fram í út-
tekt, sem birtist í Fókusi, fylgiriti DV, í gær.
Flest er fyrirfólkið á Melunum, í gamla vesturbænum
og í gamla austurbænum. Þótt húsakynni séu þrengri og
húsaskipan þéttari en annars staðar, heldur fólk tryggð
við rætur sínar. Margir búa þar í sambýlishúsum, þótt
þeir hafi ráð á einbýlishúsum úthverfanna.
Fyrir tveimur áratugum voru gömlu hverfin að breyt-
ast í þreytuleg ellihverfi, meðan barnafólkið byggði á
hæðunum í kring. Um langt skeið hefur þetta verið að
snúast við. Ungt fólk hefur gert upp litlu íbúðirnar í
þröngu götunum og gætt hverfin lífi að nýju.
KR var á sínum tíma að fjara út vegna skorts á börn-
um og unglingum í vesturbænum. Nú er félagið farið að
blómstra á nýjan leik. Nýir skólar hafa hreinlega verið
reistir í vesturbænum til að rúma aukningu barna og
unglinga á skólaskyldualdri.
Þannig hefur dregið úr aldursskiptingu hverfa. Ekki
er lengur eindregið, að ungar barnafjölskyldu komi sér
upp húsnæði í nýjustu hverfunum og gamla fólkið ráfi
einmana um stássstofur sínar í gamla bænum. Aldurs-
hóparnir eru famir að blandast meira.
Athyglisvert er, að ekki hafa tekizt tilraunir til að
hanna sérstök glæsihverfi handa fyrirfólki. Arnarnesið
er bezta dæmið. Þar gekk lengi illa að selja lóðir. Hand-
hafar auðs og valds kærðu sig ekki um að fLytja þangað,
svo að úr varð gott millistéttarhverfi.
Með því að skipuleggja lóðir fyrir stór einbýlishús hef-
ur Garðabæ að vísu tekizt að draga til sín betri skatt-
greiðendur en sem nemur meðaltali höfuðborgarsvæðis-
ins. En bænum hefur ekki tekizt að magna þessa sveiflu
með því að fá fyrirmenn til að draga aðra að.
Vafalaust eru margar ástæður þessarar sérstöku og at-
hyglisverðu íbúaþróunar á höfuðborgarsvæðinu. Miklu
máli skiptir, að Reykjavíkurborg keypti markvisst allt
land og skipulagði hverfi blandaðrar íbúðabyggðar, þar
sem dýrar íbúðir og ódýrar eru saman í hverfi.
Svo virðist líka sem virðingarfólk á höfuðborgarsvæð-
inu sækist ekki eftir ytri táknum velgengni sinnar á
sama hátt og hliðstætt fólk í lokuðu úthverfunum í
Bandaríkjunum. Hér eru menn sáttir við þröngar götur,
gömul hús og hófleg þægindi innan dyra.
Ein afleiðingin og kannski ekki síður orsök um leið,
er, að þjóðfélagið er jafnara en önnur þjóðfélög. Stéttim-
ar búa ekki í aðskildum lögum eins og mismunandi þjóð-
ir. Hér er hvorki að finna Harlem né East Side. Hverfm
em ekki svört og hvít, heldur mismunandi grá.
Þegar ráðherrann getur gengið í vinnuna og heilsað
fólki á förnum vegi, er þjóðfélagið sennilega betur statt
en ýmis önnur, sem kenna sig við lýðræði.
Jónas Kristjánsson
Nú þegar 50 ára afrnæli Atlantshafs-
bandalagsins nálgast óðfluga eru
Bandaríkjamenn og fleiri aðildarþjóð-
ir NATO loks að átta sig á því, að trú-
verðugleiki bandalagsins sé í húfi í
Kosovo. Eins og í Bosníu árið 1995
þurfti fjöldamorð á 45 Kosovo-Albön-
um til að hreyfa við NATO, sem hefur
forðast hemaðarafskipti af Kosovo-
deilunni eins og heitan eldinn. Alit frá
því að átök blossuðu þar upp að nýju
hafa ráðamenn á Vesturlöndum neit-
að að leggja ástandið í Kosovo og
Bosníu að jöfnu. Þeir hafa beitt marg-
víslegum rökum máli sínu til stuðn-
ings. í fyrsta lagi gæti hemaðaríhlut-
un í Kosovo leitt til þjóðfélagsólgu í
Makedóníu og Albaníu og endað með
stríði á Balkanskaga með þátttöku
Grikklands og Búlgaríu. í öðra lagi
mundi NATO-herinn mæta andstöðu
júgóslavneska sambandshersins, sem
væri mun sterkari en herlið Bosníu-
Serba á árunum 1992-995. í þriðja lagi
væri ekki um þjóðemishreinsanir að
ræða í bosnískum skilningi vegna þess að Serbar gætu
ekki vænst þess að reka um 90% íbúana, sem era af al-
bönskum uppruna, úr Kosovo-héraði. í ijórða lagi væra
Serbar ekki þeir einu sem bæra ábyrgð á mannréttinda-
brotum í Kosovo. Frelsisher Kosovo-Albana hefði ekki
síður staðið að hryðjuverkum gegn serbneskum lög-
reglumönnum. í fimmta lagi mundu loftárásir NATO
styrkja mjög hemaðarstöðu KLA á kostnað Serba þver-
öftigt við það sem gerðist í Bosníu. Þar var markmiðið
að veikja hemaðarmátt Serba og eftir að vígstaða
Króata og múslíma batnaði neyddist Slobodan Milos-
evic, leiðtogi Serbíu, til að setjast að samningaborðinu.
í Kosovo gæti hemaðarihlutxm NATO leitt til sigurs
KLA á vígvellinum og hleypt öllu í bál og brand á
Balkanskaga.
Mannréttíndabrot og fjöldamorð
Engin ástæða er til þess að gera lítið úr þessum rök-
um, en ef þau era skoðuð i heildarsamhengi era þau
ekki sannfærandi. Ástæðan er sú, að þau taka ekki tillit
til kjama málsins: Engin von er til þess að leysa Kosovo-
deiluna með frjálsum samningn-
um. Báðir deiluaðilar hafa úti-
lokað tilslakanir. Kosovo-Alban-
ar krefjast fulls sjálfstæðis en
Serbar líta á Kosovo sem órjúf-
anlega heild af Serhíu af söguleg-
um og menningarlegum ástæð-
um. Það má einnig finna aðra
veikleika í röksemdafærslu
þeirra sem vilja gera skýran
mun á ástandinu í Kosovo og
Bosníu. Sá möguleiki er vissu-
lega fyrir hendi að upp úr sjóði í
Makedóníu enda er um fjórðung-
ur íbúanna Albanar sem ávallt
hafa haft náin tengsl við Kosovo-
Albana. En mun minni líkur era
á því að átökin breiðist til Alban-
íu. Þar er upplausnarástand og
fátækt svo mikil að Albanar hafa
hvorki vilja né þrek til að blanda
sér í Kosovo-deiluna. Það er
heldur ekki nóg að NATO geri
loftárásir á serbnesk skotmörk,
eins og bent hefur verið á. Það
yrði að fylgja þeim eftir með því
að senda landher til Kosovo.
Fram að þessu hefur NATO ekki
Erlend tíðindi
Valur Ingimundarson
léð máls á því af ótta við mannfall. En
sú leið sem farin var í Bosniu virðist
vera sú eina sem kemur til greina,
eins og málum er nú háttað. Ekki má
gleyma því að það voru fjöldamorðin í
Srebrenica og á markaðstorginu í
Sarajevó sem urðu til þess að NATO
beitti hervaldi í Bosníu árið 1995. í
ljósi reynslunnar af falli griðasvæða
Sameinuðu þjóðanna í Bosníu er sú
ákvörðun óskiljanleg að senda friðar-
gæslulið á vegum Öryggis- og sam-
vinnustofnunar Evrópu (ÖSE) til að
standa vörð um vopnahléið í Kosovo.
Sögulegt minni er skammvinnt. Sam-
einuðu þjóðimar vora engan veginn i
stakk búnar til að koma í veg fyrir
hemaðarátök í Bosníu og Sómalíu.
Hvemig ættu óvopnaðar liðssveitir
ÖSE að vera færar um það? Ef til hern-
aðaríhlutunar NATO kemur verður
það fyrsta verk þeirra að bjarga eftir-
litssveitunum frá Kosovo til að koma í
veg fyrir.að Serbar taki þær sem gísla.
Hemaðaríhlutun og alþjóðalög
Því verður ekki á móti mælt að bein hemaðaríhlutun
NATO í Kosovo hvílir á veikum stoðum í alþjóðalögum.
Skýrt umboð Sameinuðu þjóðanna til þess vantar. Sum-
ir vilja réttlæta valdbeitingu á grundvelli þess að
júgóslavneska sambandsríkið geti ekki gert tilkall til
Kosovo vegna þess harðræðis sem stjóm Milosevic hef-
ur beitt albanska meirihlutann. Aðrir segja, að hervald
NATO samrýmist 7. grein stofnsáttmála Sameinuðu
þjóðanna enda sé ástandið í Kosovo ógn við heimsfrið-
inn. Þessar túlkanir era vissulega umdeilanlegar. Rúss-
ar era mótfallnir hernaðarafskiptum NATO, þótt stuðn-
ingur þeirra við Milosevic sé ekki eins afdráttarlaus og
áður. Þeir hafa hins vegar staðið í vegi fyrir að NATO
fái skýrt mnboð Sameinuðu þjóðanna til valdbeitingar í
Kosovo. Ef hemaðaraðgerðir þjóna þeim tilgangi að
koma í veg fyrir fjöldamorð era þær réttlætanlegar.
Mestu máli skiptir að læra af þeim hörmungum sem
áttu sér stað í Bosníu á árunum 1992-1995 og koma i veg
fyrir, að sagan endurtaki sig í Kosovo.
William Walker, yfirmaður eftirlitssveita Öryggis- og samvinnustofnunar Evr-
ópu, gengur fram hjá líki eins fórnarlamba fjöldamorðanna í þorpinu Racak
í Kosovo á dögunum. NATO hefur enn einu sinni hótað hernaðaríhlutun í
Kosovo láti Serbar ekki af árásum sínum á albanska meirihlutann.
foðanir annarra
Burt með Milosevic
„Verðugt markmið væri að neyöa serbneskar her-
sveitir til að fara frá Kosovo. Að sjálfsögðu mun það
verða Frelsisher Kosovo til framdráttar en alþjóðasam-
félagið getur ekki haldið áfram að leyfa Serbum að
myrða óbreytta borgara af albönskum meiði. Ann-
aðhvort verður að hrekja Milosevic frá völdum - sem
kæmi kúguðum Serbum að gagni - eða þá að hrekja
veröur serbneskar hersveitir frá Kosovo. Millivegur-
inn sem NATO og vestrænir leiðtogar aðhyllast er ein-
faldlega óásættanlegur af því að hann þýðir áframhald-
andi blóðsúthellingar í héraðinu."
Úr forystugrein Politikon 19. janúar.
Sterkur í ræðustól
„Nokkrum klukkustundum eftir að lögmenn Willi-
ams Jeffersons Clintons hófu vörn fyrir hann i réttar-
höldunum hélt hann síðustu stefnuræðuna á þessu ár-
þúsundi. Hafi andstæðingar forsetans meðal repúblik-
ana haldið að forsetinn myndi biðjast auðmjúklega af-
sökunar á gjörðum sínum hafa þeir orðið fyrir von-
brigðum. Það var augljóst að sumir þingmenn
repúblikana urðu mörgum sinnum að halda aftur af
hrifningu sinni þegar Clinton lýsti einni framtíðarsýn
sinni á fætur annarri. Sé forseti Bandaríkjanna sigrað-
ur maður hlýtur einhver að hafa gleymt að segja hon-
um það. Bill Clinton hefur alltaf verið sterkur í ræðu-
stól. Á þriðjudagskvöld var hann ósnertanlegur."
Úr forystugroin Jyllands-Posten 21. janúar.
Samaranch segi af sér
„Spilling nefndarmannanna sem greiöa atkvæði um
hvar halda eigi sumar- og vetrarólympíuleika hefur
löngum verið kunn meðal þeirra sem tengjast málun-
um. Þeir sem sótt hafa um að fá að halda ólympíuleik-
ana hafa vitaö að þeir ættu um lítið annað að veija en
að yfirbjóða keppinauta sína með því að ausa dýrari og
betri gjöfum yfir sendimenn Alþjóðaólympíunefndar-
innar. Með því að neita að taka á sig ábyrgð á kerfis-
bundinni spillingu sem blómstrað hefur árum saman
fyrirgerir Samaranch rétti sínum til að lofa hreinleika
hins ólympíska anda. Það ætti einhver að taka við af
Samaranch." Úr forystugrein Boston Glohe 21. janúar.