Dagblaðið Vísir - DV - 25.02.1999, Blaðsíða 13

FIMMTUDAGUR 25. FEBRÚAR 1999
13
Stormur í vatnsglasi
Kjallarinn
Einar Þór
Gunnlaugsson
kvikmyndaframleiðandi
Stefnur og
straumar í kvik-
myndagerð hafa
sprottið af pólitísk-
um jarðhræringum
og orðið að raun-
veruleika þar sem
tæknilegar forsend-
ur eru fyrir hendi
til að gera myndir.
En hvað hefur mót-
að íslenska og er-
lenda kvikmynda-
gerð og hvað er
dogma-stefnan?
Andspyrna
gegn kerfinu
Súrrealisma og
bróður hans, dada-
isma, var beint gegn
borgarastéttinni á
millistríðsárunum. Hann birtist
m.a. í bókmenntum og myndlist og
frægasta súrrealíska kvikmyndin
er „Andalúsískur hundur" eftir
Spánverjana Luis Bunuel og
Salvador Dali. ítölsk nýbylgja mót-
aðist fyrst og fremst af fátækt og
fasisma á Ítalíu og af menningar-
legum straumum frá Evrópu.
Franska „endurreisnin" með God-
ard og fleirum spratt upp úr
akademísku umhverfi, eða „in-
tellectual" andspyrna gegn kerf-
inu.
Þýsk kvikmyndagerð leið
snemma fyrir pólitískar hremm-
ingar þar sem margir af bestu
kvikmyndaleikstjórum landins
flúðu undan nasismanum, s.s.
Billy Wilder. Spánverjar bjuggu
við ritstjórn Francos frá því fyrir
stríð til árins 1975, og Luis Bunuel
gerði bestu myndir sínar á
frönsku, kominn á sextugsaldur-
inn og fjölda mynda gerði hann í
Mexíkó.
í Bandaríkjunum voru „film
noir“-myndir og „Citizen Cane“
t.d. að prófa sig áfram með
tækninýjungar, ljósnæmari film-
ur, þróaðri linsur og stærri ljós
sem settu mark sitt á stefnur. Og
þegar Evrópa var að tala upp fólk
íslensk kvikmyndagerð hefur tekið inn sitt Iftið af hverju, en helstu samstarfslöndin í gegnum tíðina, Norðurlönd
og Þýskaland, hafa haft meiri áhrif en önnur lönd, segir m.a. í greininni. - Atriði úr kvikmyndinni Dansinum eft-
ir Ágúst Guðmundsson
fór USA að gera
kúrekamyndir.
Straumar í Evrópu
Þeir straumar sem
léku um Evrópu voru
aðallega, að öðrum
ólöstuðum, straumar
Freuds, Nietzsches og
Marx. Norðurlönd
voru nokkuð laus við
pólitískar hremmingar
Evrópu, s.s. ritskoðim,
en urðu fyrir áhrifum
og byggðu líka upp
iðnað. Það sem öll
vestur-evrópsk kvik-
myndagerð átti sam-
eiginlegt, að Spáni
undanskildum, var að
þar byggðist upp hefð
og iðnaður fyrir kvik-
myndagerð. Auk þess bættist sjón-
varp við og eftirspurn eftir
myndefni jókst.
Með því voru komin skilyrði
fyrir kvikmyndagerð til að taka
inn strauma og til urðu myndir
sem urðu um leið tjáskipti, boð-
skipti, hughrif og skiptu máli. Og
fram komu höfundar sem settu
mark sitt á listgreinina, sem kom
ekki einungis fram í ölduróti hug-
mynda heldur líka vegna þess að
á bak við þá var iðnaður. í dag
búa þessi lönd nokkuð vel að
kvikmyndagerð og státa af höf-
undum í fremstu röð, s.s Alma-
dóvar, Luc Besson, Lars von Tri-
er, Wenders o.fl.
Dogma?
íslensk kvikmyndagerð hefur
tekið inn sitt lítið af hverju, en
helstu samstarfslöndin í gegnum
tíðina, Norðurlönd og Þýskaland,
hafa haft meiri áhrif en önnur
lönd. Þýskaland hefúr sérstöðu í
þessu sambandi vegna eftirstríðs-
áranna og það sem einkennir
kvikmyndir þaðan er samfélagsleg
meðvitund, realismi og hræðileg-
ur húmor.
Á Norðurlöndum að íslandi með-
töldu hafa kvik-
myndahöfundar
verið uppteknir af
eigin sögu og
menningu og
þessara áhrifa má
sjá gæta á íslensk-
um myndum. En
hér er hins vegar
ekki iðnaður held-
ur „rassvasa-
bissness". Til-
gangur kvik-
myndagerðar al-
gjörlega óljós og hún er orðinn að
„lone rider“. Dogma gengur út á að
pússa rykið af gömlum vinnuaðferð-
um (hvað svo?). En upp úr hverju
sprettur dogma? Ekki neinu. Til
hvers og hvað vill dogma upp á
dekk? Það veit ég ekki. Er ekki
dogma afsprengi hugsjóna- og hug-
myndaleysis samtímans, eins og
stormur í vatnsglasi?
Einar Þór Gunnlaugsson
„Á Norðurlöndum að íslandi með-
töldu hafa kvikmyndahöfundar
verið uppteknir af eigin sögu og
menningu og þessara áhrifa má
sjá gæta á íslenskum myndum.
En hér er hins vegar ekki iðnaður
heldur „rassvasabissness“.“
Starfsmannamál
Ríkisútvarpsins
í Sandkorni DV 16. febrúar sl.,
sem merkt er Reyni Traustasyni,
er fjallað um málefni Ríkisút-
varpsins. Ég get ekki látið hjá líða
að gera nokkrar athugasemdir
vegna þessa. í fyrsta lagi finnst
mér að blaðamaðurinn hefði getað
látið þess getið um Leif Hauksson
að hann er ekki bara einn af vin-
sælustu og færustu útvarpsmönn-
um þjóðarinnar heldur var hann
um árabil staðgengill dagskrár-
stjóra Rásar 2 og ritstjóri dægur-
málaútvarpsins og gegndi hvoru
tveggja með sóma.
Hvort sem rétt er að útvarps-
ráðsmönnum hafi verið borin
ósannindi um afstöðu Leifs til
tímabundinnar afleysingar sem yf-
irmaður dægurmála eða yfirmenn
hans ekki hirt um að kanna sjálfir
hvort hann væri tilleiðanlegur til
starfans er nauðsynlegt að yfír-
menn RÚV geri grein fyrir ástæð-
um þess. Sé það rétt að þessi ráðn-
ing á einum af fréttamönnum sjón-
varpsins hafi byggst á misskiln-
ingi um afstöðu Leifs hljóta að
vakna spurningar um það hvort
slík lausatök séu algeng í stjóm
stofnunarinnar.
Mál Önnu Kristine
Þá vík ég að öðm Sandkomi um
Ríkisútvarpið. Þetta er umfjöllun
um vistaskipti einnar vinsælustu
útvarpskonu þjóðarinnar sem
prýtt hefur dagskrá Rásar 2 í ein
átta ár, við sívaxandi vinsældir.
Reynir Traustason ber fyrir sig
heimildir þegar hann segir að
Anna Kristine
hafi hætt störf-
um vegna þess
að ekki var geng-
ið að kröfum
hennar um
helmings launa-
hækkun, úr 35
þúsund krónum
og upp í 70 þús-
und.
Eftir því sem ég
best veit eru þetta hrein ósannindi
og launakrafa Önnu Kristine
margfólduð frá raunveruleikan-
um. Þegar deilt er um kjör eigast
tveir við. „Heimildir“ Sandkoms-
ritara em augljóslega ekki Anna
Kristine enda virðist hún segja
allt aðra sögu en hann. Nú veit ég
að Reynir Traustason greinir ekki
frá heimildarmönnum
sínum frekar en aðrir
blaðamenn. Þess vegna
spyr ég yfirmenn út-
varpsins: Er þessi frá-
saga um kaupkröfur
ÖKM frá ykkur komin?
Að eigin sögn voru
það ekki kjaramál sem
ollu því að Anna
Kristine ákvað að taka
pokann sinn. Komið
sem fyllti mælinn var
að sífellt var verið að
bera Önnu athugasemd-
ir einstakra útvarps-
ráðsmanna við efnistök
og viðmælendur sem
sagðar voru bornar upp
„utan dagskrár". Sá
skilaboðaflutningur
kemur þeim sem þetta
skrifar ekki á óvart en
er reyndar sjálfstætt tilefni til þess
að yfírmenn RÚV greini frá því
hvaða reglum þeir fylgi í þessum
efnum. Er það algengt að útvarps-
ráðsfólk geri óformlega og munn-
lega athugasemdir við vinnubrögð
einstakra starfsmanna? Em í gildi
reglur í útvarpsráði um hvemig
slíkar athugasemdir skuli með-
höndlaðar? Fá starfsmenn að bera
hönd fyrir höfuð sér sjálflr ?
Enginn láir útvarpsmönnum
Það er ekkert nýtt að starfs-
menn RÚV reyni
að fá hærra kaup
og láir þeim eng-
inn. Og áður hefur
það oft komið fyrir
að þeir færu til
starfa á öðrum
miðlum þegar betri
kjör buðust þar. En
það er nýtt hjá yfir-
mönnum útvarps-
ins að birta hluta
úr uppsagnarbréf-
um þegar starfs-
menn kjósa að
velja sér annan
vinnustað. Sá
grunur læðist að
manni að mótmæli
útvarpsstjóra í
Degi 11. febrúar sl.
gegn því sem hann
kallar „grófa rang-
túlkun" segi ekki alla söguna í
þessu máli.
Ég get ekki trúað því að yfir-
menn útvarpsins hafi af ásetningi
losað sig við eina ástsælustu út-
varpskonu samtímans. En mikið
er þá lánleysi þeirra að missa
hana yfir til keppinautarins. Ef
það er rétt, að brotthvarf Önnu
Kristine Magnúsdóttur stafi ein-
vörðungu af ágreiningi um launa-
kjör, hljóta að vakna spurningar
um hvemig var á málum haldið.
Sigurður G. Tómasson
„Ég get ekki trúað því að yfír-
menn útvarpsins hafí af ásetningi
losað sig við eina ástsælustu út-
varpskonu samtímans. En mikið
er þá lánleysi þeirra að missa
hana yfír til keppinautarins.“
Kjallarinn
Sigurður G.
Tómasson
fyrrverandi dagskrár-
stjóri Rásar 2
Nær Samfylkingin sér á
flug eftir slakt gengi
Alþýðubandalagsins
í prófkjörum?
Verður stærsti
flokkurinn
„Já, á því er enginn vafi að Sam
fylkingin mun ná flugi. í öllum
prófkjörunum var gríðarleg þátt-
taka almennings og mikil stemn-
ing skapaðist í
kjölfar þeirra.
Listarnir eru
sterkir, útkoma
kvenna var ein-
staklega góð og
ungur maður,
Vilhjálmur H.
Vilhjálmsson,
náði glansandi Björgvin G. sigr
árangri í urðsson.
Reykjavík og er
í baráttusætinu í höfuðborginni,
Allt þetta varð til þess að rífa fylgi
Samfylkingarinnar upp og gera úr
henni trúverðugt afl. Vissulega
voru það vonbrigði aö Alþýðu-
bandalagið skyldi ekki koma betur
út úr prófkjörunum en þetta voru
leikreglurnar - mikil þátttaka og
byggðasmalanir skekkja alla mæl-
ingu á fylgi við flokkana. Þaö eru
hins vegar margir firnasterkir al-
þýðubandalagsmenn á listum Sam-
fylkingarinnar: Margrét Frímanns-
dóttir er í forystu á Suðurlandi,
Einar Már Sigurðsson á Austur-
landi, Bryndís Hlöðversdóttir er í
þriðja sæti í Reykjavík, Anna
Kristín Gunnarsdóttir er í baráttu-
sætinu á Norðurlandi vestra og
enn er prófkjörið eftir á Vestur-
landi. Einnig styrkir það stöðu Al-
þýðubandalagsins að Margrét Frí-
mannsdóttir er leiðtogi Samfylk-
ingarinnar á landsvísu. Áherslur
Alþýðubandalagsins verða ríkj-
andi í málefnaskrá Samfylkingar-
innar og með henni starfar nú obb-
inn af flokksmönnum Alþýðu-
bandalagsins, kjarninn fór með og
tekur fullan þátt í mótun hins nýja
afls. Allt gerir þetta það að verkum
að Samfylkingin mun fljúga hátt í
kosningum vorsins og lenda far-
sællega í vor með kosningasigri og
sem sterk og öflug hreyfing. Allt
stefnir í að hún verði stærsti flokk-
urinn á Alþingi íslendinga eftir
kosningar og landslag íslenskra
stjórnmála verður gjörbreytt frá
því sem áður var. Það eru að hefj-
ast nýir tímar í íslenskum stjórn-
málum og þar verður Samfylking-
in leiðandi afl.“
Þjóðvaki fram-
kvæmir stefnu Al-
þýðubandalagsins
„Þessi Samfylking er mjög sér-
stakur bræðingur. Hún byrjar á
að kynna stefnuskrá sína sem er
einhvers konar stefnuskrá Al-
þýðubandalags-
ins og gengur
aðallega út á
tvennt: í fyrsta
lagi endalaus
ríkisútgjöld og í
öðru lagi brott-
flutning hersins
og úrsögn úr
Nató. Að vísu
hélt hún að
Guðlaugur Þór
Þóröarson.
varnarsamnmg-
urinn væri að renna út. Síðan ger-
ist það að þungavigtarmennirnir i
Alþýðubandalaginu ætla ekki að
vera með í bræðingnum heldur
stofna sitt eigið Alþýðubandalag
og eftir stendur að í forystu í öll-
um kjördæmum, ef undanskilin
eru Suðurland og Austurland, svo
fremi að hemaðaraðgerðin að losa
sig viö Gísla S. Einarsson gangi
ekki upp, eru annaðhvort þjóð-
vakamenn eða alþýðuflokksmenn.
Með öðrum orðum: Þjóðvaki og
Alþýðuflokkurinn eiga að hrinda í
framkvæmd stefnu Alþýðubanda-
lagsins. Ég hef aldrei skilið ís-
lenska vinstrimenn. Nýjustu upp-
hlaup breyta þar engu um.“ -hb