Dagblaðið Vísir - DV - 10.04.1999, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 10. APRÍL 1999 JjV
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aðstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 11, 105
RVÍK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar plmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@>ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, simi: 462 5013, blaöam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr. m. vsk., Helgarblað 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
16% hengingaról
„Þú velur, hversu stóran hluta af mánaðarúttektinni
þú greiðir um hver mánaðamót“, segir í bréfi eins bank-
ans til viðskiptamanna sinna. AUir bankarnir bjóða
núna þessa nýju aðferð við að lifa hátt á líðandi stund
gegn því að síðar komi tímar og síðar komi ráð.
Hvergi er þess getið í bréfmu, sem mestu máli skiptir,
að vextir happafengsins eru 16%. Það eru óhagstæðustu
vextir, sem völ er á. Þeir eru verri en dráttarvextir. Þeir
eru sannkallaðir okurvextir á tímum 2-3% verðbólgu.
Þeir eru bein leið til fjárhagslegrar glötunar.
í auglýsingum og bréfum bankanna er höfðað til
óraunsæis fólks, sem vill telja sér trú um, að engin
vandamál séu önnur en þau, sem eru í núinu, að engin
mánaðamót skipti máli önnur en yfirvofandi mánaða-
mót. Þetta er kókaínsprauta eyðslufikilsins.
Þessi siðlausa, en löglega aðferð bankanna við að
hneppa viðskiptamenn sína í þrælahald eyðslufíkninnar
mun leiða til gjaldþrota miklu fleira fólks, en ella hefði
orðið. Bankarnir hafa fundið létta og ljúfa leið fyrir fólk
til að telja sér trú um, að núið eitt skipti máli.
Óforbetranlegir eyðslufíklar geta gengið milli bank-
anna og fengið sér nokkur kort til að láta eina milljón
hverfa í súginn í einu sukki. Síðan velja þeir, samkvæmt
orðalagi bankanna, „hversu stóran hlut af mánaðarút-
tektinni þú greiðir um hver mánaðamót".
Svipaðar aðferðir tíðkast í útlöndum til að fá fólk til
að sólunda fjármunum, sem það á ekki. British Airways
býður fólki 175.000 króna ferðalán, ef það bara kemur í
einhverja söludeild flugfélagsins og kaupir sér farseðil.
Ekki er tilviljun, að þar eru vextir líka 16%.
Komið er úr tízku, að ríkið telji sér skylt að hafa með
handafli vit fyrir fólki. Samkvæmt nútíma markaðslög-
málanna er hver sinnar gæfu smiður. Ríkið hefur eigi að
síður hagsmuna að gæta, því að nýja sukkið mun magna
innflutning, gjaldeyrishalla og verðbólgu.
Nýju hengingarólar bankanna valda því, að stjórn-
völdum mun ekki takast það markmið sitt að halda vöxt-
um í skefjum og stöðva gjaldeyrisþurrðina. Þess vegna
ætti ríkið að auglýsa á móti og senda fólki bréf með
áherzlum á atriði, sem bankarnir þegja um.
Skuldir íslenzkra heimila eru geigvænlegar, milli 400
og 500 milljarðar króna og hafa vaxið um 40-50 milljarða
króna á ári. Nýju plastkortalánin munu auka hraðann á
þessu sjálfsmorðsferli og valda fólki miklum þjáningum,
þegar linnir sæluvímu líðandi sukkstundar.
Það er sameiginlegt hagsmunamál ríkis og þjóðar, að
fólk átti sig á, að lán með 16% vöxtum eru ekki leið þess
til bjargálna. Þess vegna ber ríkinu að fletta ofan af felu-
leiknum í auglýsingum bankanna og auglýsa á móti, að
fólk sé að kaupa sér fjárhagslega hengingaról.
Fleiri dæmi eru um, að höfðað sé til óraunsæis fólks.
Happdrætti Háskólans auglýsir á myntamottum í verzl-
unum, að lausn á þeim vanda fólks, að endar nái ekki
saman um mánaðamót, felist í að kaupa sér happdrætt-
ismiða. Lengra er ekki hægt að komast í ruglinu.
Því miður eru íslendingar að meðaltali auðveld bráð
fyrir bóndafangara. Við trúum, að happdrættismiðar láti
enda ná saman. Við trúum, að ný plastkort gefi okkur
sukkfæri, sem við höfðum ekki áður. íslendingar hafa
þúsundum saman hrifsað upp 16%-vaxtakortin.
Það er ekki fögur iðja að magna veruleikafirringu
fólks. Þótt löglegt sé, er það ljótt af bönkum og sparisjóð-
um að gera sér veika lund þjóðarinnar að féþúfu.
Jónas Kristjánsson
Stríðsaðild Þjóðverja
Hvemig sem stríðinu í Kosovo
lýkur, er ljóst að afstaða Þjóðverja til
þátttöku í hemaðaraðgerðum hefur
gjörbreyst. Hugtökin hægri og
vinstri hafa misst merkingu sína í
ljósi nýs gildismats í utanríkismál-
um, sem rekja má til stríðanna í
Bosníu og Kosovo. Mið-vinstri stjórn
Gerhards Schröders fylgir sömu
stefnu í Kosovo og mið-hægri stjóm
Helmuts Kohls í Bosníu. Það era að-
eins þau öfl sem era lengst til hægri
og vinstri, sem tekið hafa afstöðu
gegn hemaðaraðgerðum NATO í
Kosovo. Fyrir aðeins nokkram árum
hefði það þótt óhugsandi að þýskar
herflugvélar tækju þátt í árásum
gegn fullvalda ríki, án umboðs Sam-
einuðu þjóðanna. Eftir voðaverk
nasista í Serbíu í seinni heimsstyrj-
öld hefði það verið talið útilokað að
stríðsaðgerðirnar beindust gegn
Júgóslavíu. Og hver hefði trúað því
að græningjar í ríkisstjóm stæðu að þeirri ákvörðun
að heimila aðild Þýskalands að loftárásum NATO? Á
síðasta áratug gat þýska friðarhreyfingin fengið tug-
þúsundir manna í mótmælaaðgerðir gegn stríðs-
rekstri. Nú er friðarhreyfingin sem lömuð vegna þess
að hún getur ekki leyst það siðferðisvandamál að
vera á móti loftárásum, þegar her og öryggissveitir
Serba standa að fjöldamorðum og nauðungarflutning-
um í Kosovo.
Mannúðarhjálp og stríð
Færa má rök fyrir því að Þjóðverjar hafi með fullri
þátttöku sinni í Kosovo-stríðinu endanlega brotist út
úr þeim viðjum sem þeir hafa verið í frá lokum
seinni heimsstyrjaldar. Reyndar höfðu
þeir sýnt það í Bosníu-stríðinu, að þeir
vora reiðubúnir að taka þátt í hernaðar-
aðgerðum NATO, en hlutverk þeirra
var mun veigaminna og að mestu bund-
ið friðargæslu. Stjórn sósíaldemókrata
og græningja er alveg samstíga í afstöð-
unni til Kosovo-stríðsins, þótt „bókstafs-
trúarmenn" úr hópi hinna síðarnefndu
hafi efasemdir um loftárásir NATO.
Gerhard Schröder kanslari, Joschka
Fischer utanríkisráðherra og Rudolf
Scharping varnarmálaráðherra hafa
komið fram sem þríeyki í þessu máli.
Eins og gefur að skilja er Fischer nú
undir mestum þrýstingi, enda eiga
margir græningjar erfitt með að kyngja
því að bera ábyrgð á hernaðaraðgerð-
um. En Fischer sýndi það í Bosníu-stríð-
inu að hann hafði kjark til að hafna
andstöðu flokksins við stríðsaðgerðir,
hvaða nafni sem þær nefndust. Hann
neitaði að horfa aðgerðalaus upp á
fjöldamorðin i Srebrenica og Sarajevo í
nafni friðarhyggju. Hann studdi loft-
árásir NATO, sem að lokum knúðu
Slobodan Milosevic, leiðtoga Serbíu, að
samningaborðinu, þrátt fyrir mikla and-
stöðu „bókstafstrúarmanna" meðal
græningja. Nú hefur leiðtogi þeirra,
Júrgen Trittin umhverfismálaráðherra,
haft hægt um sig til að auka ekki enn á
spennuna og koma í veg fyrir klofning í
flokknum. Helstu stjórnarandstöðu-
flokkamir, kristilegir demókratar og
frjálsir demókratar, hafa lýst yfir fullum
stuðningi við stefnu stjómarinnar í
Kosovo-stríðinu. Einu stjórnmálaöflin í
Þýskalandi sem tekið hafa afstöðu gegn
þátttöku Þýskalands í stríðsaðgerðum
NATO, eru PDS, arftaki austur-þýska
kommúnistaflokksins, og hægri öfga-
Eriend tíðindi
Valur Ingimundarsson
flokkur repúblikana. Þar sem PDS
hefur aldrei þótt trúverðugur kost-
ur í vesturhluta Þýskalands vegna
fortíðar sinnar, hefur stefna hans í
þessu máli haft lítil áhrif á þjóðfé-
lagsumræðuna. Það sama má segja
um afstöðu Repúblikana.
Sögulegar minningar
Kosovo-stríðið hefur vakið upp
sögulegar minningar. Þjóðemis-
hreinsanir og nauðungarflutningar
Serba minna marga Þjóðverja á
framferði þeirra sjálfra í seinni
heimsstyrjöldinni. En það sem kem-
ur á óvart er að engin raunveraleg
þjóðfélagsumræða hefur farið fram
í Þýskalandi rnn þátttöku Þjóðverja
í Kosovo-stríðinu. Á Bandaríkja-
þingi fóru fram snarpar umræður
um aðild Bandaríkjamanna að
stríðsrekstri NATO í Kosovo, en
þýska þingið lagði blessun sína yfir þátttöku Þjóð-
verja eins og eftir forskrift.
Þetta er gjörsamlega úr takt við stjómmálaþróun í
Þýskalandi eftir stríð: Það urðu miklar mótmælaað-
gerðir gegn endurhervæðingu Þýskalands og hug-
myndum um kjarnorkuvæðingu þýska hersins á 6.
áratugnum, Víetnamstríðinu á 7. áratugnum, áform-
um um að koma fyrir meðaldrægum eldflaugum í
Þýskalandi á 9. áratugnum. Ef til hafði Persaflóastríð-
ið og Bosníustríðið þau áhrif að réttlæta stríðsaðgerð-
ir í augum þýsks almennings og gera greinarmun á
„góðum“ og „vondum" stríðum. Eitt er víst: Stjóm-
málaumræðan í Þýskalalidi hefur tekið stakkaskipt-
um og ný siðferðisgildi ráða ferðinni í utanríkismál-
um.
Þjóðverjar taka nú í fyrsta sinn frá lokum seinni heimsstyrjaldar full-
an þátt í hernaðaraðgerðum. Fyrir aðeins nokkrum árum hefði það
þótt óhugsandi. Þjóðernishreinsanir Serba í Kosovo minna marga
Þjóðverja á grimmdarverk nasista í seinni heimsstyrjöld. Friðarhreyf-
ingin er sem lömuð vegna þess að hún getur ekki beitt sér gegn loft-
árásum NATO meðan Serbar fremja stríðsglæpi í Kosovo. Á mynd-
inni sjáum við albanska stúlku horfa út um gluggann og bíða eftir því
að komast í þotu á leið til Þýskalands.
skoðanir annarra
Vandræðagangur í Moskvu
„Vesturveldin, sem heyja nú í Kosovo íyrstu
styrjöld sína eftir lok kalda stríðsins, hefðu svo
sannarlega þörf fyrir sterkt Rússland á næstu dög-
um og vikum. Hins vegar ríkir enn ein stjómar-
kreppan hjá þessum stóra granna, kreppa sem ekki
er neinum öðram að kenna og þar sem fara saman
stjómmál, peningar og kynlíf. Þegar átökin á
Balkanskaga era annars vegar setur hann upp
móðgunar- og auðmýkingarsvip á sama tíma og það
væri undir honum einum komið að gegna þar upp-
byggilegri lykilstöðu."
Úr forystugrein Le Monde 9. apríl.
Fátækir hjálpa ríkum
„í Lúxemborg var lagður grannurinn að því að
enginn árangur næðist, nokkuö sem gæfi umheim-
inum til kynna að Evrópusambandslöndin væru
ekki tilbúin til að vera samtaka þegar virkilega á
þyrfti að halda. Björgunin kom frá Albaníu.
Stærstu og voldugustu ríki Evrópu munu fá aðstoð
fátækasta lands álfunnar af því að þau geta ekki
sjálf mannað sig upp í að taka í sameiningu ákvörð-
un um að hjálpa flóttamönnunum.“
Úr forystugrein Aktuelt 9. apríl.
Stofnun ríkis óhjákvæmileg
„Það er sjálfgefið að sjálfstætt ríki Palestínu verð-
ur stofnaö. í síðasta mánuði lýsti Evrópusambandið
því yfir að það styddi óskoraðan rétt Palestínu-
manna til sjálfstjómar. Bandarískir embættismenn
halda sig við þá skoðun að um pólitiska framtíð
Palestínu verði að semja þótt mörgum sé ljóst að
stofnun ríkis verði óhjákvæmileg þegar fram í sæk-
ir.
Slíkar skoðanir era þeim ísraelsmönnum, sem
eru staðráðnir í að halda yfirráðum yfir stærstum
hluta Vesturbakkans um leið og samið verður um
takmarkaða sjálfstjóm Palestínumanna, ekki að
skapi. Slík viðhorf era hins vegar ávísun á áfram-