Dagblaðið Vísir - DV - 10.04.1999, Blaðsíða 15

LAUGARDAGUR 10. APRÍL 1999
15
Fyrir nokkrum vikum var ekki
hægt að komast að annarri niður-
stöðu en sjávarútvegsmál almennt
og þó einkum stjórnkerfi fisk-
veiða yrði eitt helsta ágreinings-
mál í þeirri kosningabaráttu sem
fram undan er. Sérstakur stjórn-
málaflokkur var stofnaður undir
því yfirskini að gjörbreyta verði
þeim lögum og reglum sem gilda
um fiskveiðar og sameiningar-
sinnar á vinstri væng stjórnmál-
anna sáu sóknarfæri með því að
halda fram kröfu um einhvers
konar auðlindaskatt á sjávarút-
veg. Bæði Frjálslyndi flokkurinn
og Samfylkingin virtust hafa góð-.
an byr í seglin.
Það er ekkert óeðlilegt að kosn-
ingar til Alþingis snúist að stór-
um hluta um það hvernig við ís-
lendingar viljum standa að skipu-
lagi sjávarútvegs. Eftir mikið
gjömingaveður, sem gengið hefur
yfir íslenskan sjávarútveg í fjöl-
miðlum og á vettvangi stjórn-
mála, er ekki að undra að almenn-
ingur kalli á breytingar. En sú
pólitíska matarhola sem Samfylk-
ingin og Frjálslyndi flokkurinn
töldu sig sjá virðist að mestu horf-
in. Hvort umræður og ályktun
sjálfstæðismanna á landsfundi um
sjávarútvegsmál eða ræða Hall-
dórs Ásgrímssonar á miðstjórnar-
fundi Framsóknarflokksins
skiptu þar einhverju verður ekki
dæmt um.
Dugnaður og elja
Dugnaður, elja og útsjónarsemi
eru hæfileikar sem öðru fremur
prýddu og prýða þá sem skarað
hafa fram úr í íslensku viðskipta-
lífi, allt frá Thor Jensen, Haraldi
Böðvarssyni og Einari Guðfinns-
syni til Pálma Jónssonar, Arn-
gríms Jóhannssonar og Þorvaldar
Guðmundssonar. Það eru athafna-
menn af þessu tagi sem hafa leitt
Island inn í þjóðfélag velmeguncu
og það þrátt fyrir ótal hindranir,
sem fyrst og fremst var og er kom-
ið fyrir af stjómmálamönnum. Á
hátíðarstundum voru þessir menn
og aðrir jafningar þeirra kallaðir
athafnaskáld.
Sömu hæfileikar og gert hafa
einstaklinga að eignamönnum og
um leið bætt kjör okkar hinna,
hafa alið af sér öfund og óvild,
enda fylgir öfund orðstír góðum.
Stundum mætti ætla aö öfundsýki
sé okkur íslendingum í blóð borin
en hún er, eins og ég hef oft bent
á, mörgum stjórnmálamönnum og
jafnvel heilu stjómmálasamtök-
unum lífsnauðsynleg. Slagorð
verða þannig fræ öfundar og tor-
tryggni. Fjölmiðlar taka undir og
skemmta skrattanum. Nú er ekki
lengur talað um athafnaskáldin í
sjávarútvegi heldur sægreifa. Og
kaupsýslumaðurinn hefur lotið í
lægra haldi fyrir braskaranum.
Auðlindaskattur
Það er ekki undarlegt að jarð-
vegur hafi myndast fyrir stjórn-
málamenn sem krefjast þess að
sérstakur auðlindaskattur, veiði-
leyfagjald, eöa veiðigjald verði
lagt á fiskveiðar. Eftir því sem af-
koma fyrirtækja í sjávarútvegi
hefur skánað hefur krafan oröið
háværari.
Sá er heldur hér um penna er
ekki í hópi þeirra sem hæst hafa
kallað á auðlindagjald eða hvað
svo sem skattheimta af sjávarút-
vegi verður nefnd. Kemur þar
einkum tvennt til. í fyrsta lagi
vantraust á hæfileika stjómmála-
manna að fara vel með þá fjár-
muni, sem þannig rynnu í sameig-
inlegan sjóð - ríkiskassann. I öðm
lagi nauðsyn þess að gera skýran
greinarmun á því að láta atvinnu-
fyrirtæki standa undir kostnaði
Laugardagspistill
Óli Bjöm Kárason
rítstjóri
samfélagsins af því að nýta
ákveðna auðlind og greiða beint
fyrir nýtingarréttinn.
Ekkert er sjálfsagðara en að fyr-
irtæki greiði þann heina kostnað,
sem sameiginlegur sjóður lands-
manna verður fyrir vegna starf-
semi þeirra. Þannig á sjávarútveg-
urinn að standa sjálfur undir
þeim kostnaði sem fellur til við að
nýta auölindina - fiskimiðin
kringum landið. Þar má meðal
annars benda á Hafrannsókna-
stofnun og hluta af starfsemi
Landhelgisgæslunnar. Einnig er
fráleitt að rikissjóður haldi áfram
beinum niðurgreiðslum á launa-
kostnaði útgerðar í formi sjó-
mannaafsláttar. Þegar allt er talið
má ætla að kostnaðurinn við að
nýta auðlindir hafsins sé um fjög-
ur þúsund milljónir króna á ári.
Þennan kostnað hlýtur sjávarút-
vegurinn að bera.
Mér er hins vegar til efs að ís-
lenskur sjávarútvegur standi und-
ir meiri álögum hvað svo sem ger-
ist í framtíðinni, enda er hún und-
ir því komin að atvinnugreinin
fái að þróast með eðlilegum hætti.
Þess vegna má ekki leggja hömlur
á sjávarútvegsfyrirtæki í leit
þeirra að hagkvæmustu leiðinni.
Þetta þýðir að sjómönnum mun
fækka, útgerðarmönnum mun
fækka, kvótinn færist á færri fyr-
irtæki og mörg byggðarlög verða
að sætta sig við að útgerð verður
ekki stunduð þaðan svo heitið
geti.
Gangi þetta eftir er augljóst að
sjávarútvegurinn verður í stakk
búinn að greiða beint fyrir nýt-
ingarréttinn á fiskimiðunum. En
vitlausasta leiðin er að láta þá
greiðslu renna í ríkiskassann til
þess eins að 63 alþingismenn fái
að dreifa fjármunum aftur út með
þeim geðþótta sem þá einkennir.
Miklu frekar er að þessi auðlind-
arenta sé greidd beint til lands-
manna og þar eru margar leiðir,
sem ekki verða raktar hér að
þessu sinni.
Særð ráttlætiskennd
Hitt er svo annað að það særir
réttlætiskennd almennings þegar
útgerðarmenn sem hafa spilað allt
út úr höndunum - rekið fyrirtæk-
ið illa - geta í krafti kvótaeignar
sameinast hinu þokkalegasta fyr-
irtæki og fengið afhent hlutabréf
fyrir mörg hundruð milljónir
króna eða leigja kvóta ár eftir ár
án þess að leggja nokkuð til. Þetta
eru fjármunir sem þeir eiga í
raun engan rétt á - þeir hafa ekki
unnið til þeirra - þvert á móti.
Þetta er mein sem nauðsynlegt
er að stinga á, þó hætt sé við að
lækningin sem gripið yrði til sé
verri en sjálfur sjúkdómurinn. Að
nokkru væri hægt að nýta skatt-
kerfið í þessum tilgangi.
Vandi íslensks atvinnulífs eru
ekki vankantar á kvótakerfinu,
enda hefur það ekkert með það að
gera hvort sjávarútvegur greiðir
þjónustu- og nýtingarréttargjöld
fyrir fiskimiðin. Kvótakerfið er að
líkindum besta stjómkerfi sem
komið hefúr verið á í heiminum
við nýtingu fiskimiða og er undir-
staða þeirrar efnahagslegu vel-
sældar sem við íslendingar höfum
notið undanfarin ár. Með nokk-
urri aðlögun má vitna í banda-
riska rithöfundinn J.B. Cabell:
Bjartsýnismennirnir fullyröa aó
vió lifum viö besta stjórnkerfi fisk-
veiöa sem til er í heiminum, svart-
sýnismennirnir óttast aö þaó sé
rétt.
Vandi launafólks er ekki auð-
söfnun fárra útgerðarmanna held-
ur vanmáttug og oft illa rekin fyr-
irtæki sem geta ekki greitt hærri
laun, innflutningshöft og skatt-
heimtumaðurinn, beint eða
óbeint. Mér segir svo hugur að æ
fleiri geri sér grein fyrir þessum
staðreyndum og einmitt þess
vegna séu sjávarútvegsmál ekki
jafnmikið í kosningaumræðunni
og raun ber vitni. Þeir stjómmála-
menn, sem ætluðu að gera út á að
kollvarpa kvótakerfinu eða setja á
auðlindaskatt, eru því ekki
fisknir þessa dagana.