Dagblaðið Vísir - DV - 07.08.1999, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 7. ÁGÚST 1999 TIV
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjómarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aðstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 11, 105
RV(K, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasfða: http://www.skyrr.is/dv/
Visir, netútgáfa Frjálsrar flölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sfmi: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr. m. vsk„ Helgarblað 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viötöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Frankenstein-fæðan
í hillum íslenzkra matvöruverzlana er áreiöanlega
eitthvað af erföabreyttum mat, mestmegnis ættuðum frá
Bandaríkjunum. Erföabreyttu vörurnar eru ekki merkt-
ar sem slíkar, svo að neytendur geta ekki sjálfir ákveðið,
hvort þeir neyta slíkra matvæla eða ekki.
í löndum Evrópusambandsins hefur verið mikil um-
ræða um erfðabreyttan mat, sem margir vilja forðast.
Einkum hefur andstaðan verið hörð í Bretlandi, þar sem
þessi matvæli eru jafnan kölluð Frankenstein-fæða. Hér
á landi virðast hins vegar fáir hafa áhuga.
Rannsóknir á afleiðingum erfðabreyttra matvæla eru
skammt á veg komnar, eru á ýmsan hátt misvísandi og
hafa ekki leitt til neinna beinna sannana um skaðsemi
þeirra, þótt sumar niðurstöður bendi í þá átt. í Evrópu
vilja menn fara varlega meðan þekkingar er aflað.
Framleiðendur erfðabreyttra matvæla í Bandaríkjun-
um hafa aukið afköst móður jarðar um tugi prósenta. Því
geta þeir undirboðið keppinauta sína, sem ekki fram-
leiða erfðabreytt matvæli, til dæmis evrópska keppi-
nauta, ef aðgangur fæst að evrópskum markaði.
Evrópusambandið hefur í vaxandi mæli tekið forustu
í andstöðunni við erfðabreyttu matvælin. Það leggur
steina í götu innflutnings slíkra matvæla og krefst þess,
að þau séu merkt sem slík, svo að neytendur viti, hvort
þeir séu að nota erfðabreytt matvæli eða ekki.
Bandaríkjastjórn er andsnúin merkingum og hefur
fengið Heimsviðskiptastofnunina nýju til að fallast á, að
Evrópa sé með þessu að vernda landbúnað sinn á lævís-
an hátt. Stofnunin hefur þar á ofan heimilað Bandaríkj-
unum að leggja refsitolla á evrópskar vörur.
Ef Heimsviðskiptastofnunin heldur fast við þá stefnu,
að andstaða við erfðabreytt matvæli feli í sér dulbúna
vernd evrópsks landbúnaðar, er hún komin út á svo
hálan ís, að vafasamt er, að hún fái staðist til lengdar.
Hún stefnir raunar hraðbyri í átt til sjálfsmorðs.
Krafan um sérmerkingu erfðabreyttra matvæla á ekki
að geta orðið tilefni svona harðra viðbragða af hálfu
Bandaríkjastjórnar og Heimsviðskiptastofnunarinnar.
Með henni er bara verið að kasta boltanum til neytenda,
en ekki verið að banna Frankenstein-fæðuna.
Margir sérfróðir aðilar telja rétt að ganga miklu
lengra og banna alla framleiðslu og innflutning erfða-
breyttra matvæla, unz betri þekking hefur náðst á afleið-
ingum tilrauna. Þeir telja, að menn ráði ekki við andann,
sem þeir eru að hleypa úr lampa Aladíns.
Neytendur í Evrópu og einkum í Bretlandi hafa til-
hneigingu til að styðja þá, sem varlega vilja fara. Brezka
kúafárið og belgíska kjúklingafárið hafa valdið því, að al-
menningur trúir varlega fullyrðingum um, að hitt og
þetta sé í góðu lagi í matvælaframleiðslunni.
Hér á landi vilja menn ekkert vita af viðskiptastríðinu
um erfðabreyttu matvælin. Hagsmunir innlends land-
búnaðar valda því eigi að síður, að ísland verður fljótt að
feta í fótspor Evrópusambandsins og taka upp sömu boð
og bönn og sömu kröfur um merkingar.
Samt er umhugsunarefni, að slíkt verður ekki gert til
að vernda íslenzka neytendur eða gera þeim kleift að
vemda sig sjáifir, heldur til að vernda landbúnaðinn,
sem ekki framleiðir erfðabreytt matvæli. Við fáum því
flutta inn rétta lausn á röngum forsendum.
Einnig er umhugsunarefni, að hér bætist við enn eitt
dæmið um, að Evrópusambandið hefur endanlega tekið
við hlutverki ábyrga heimilisf'iðurins á íslandi.
Jónas Kristjánsson
Evrópsk hermálastefna?
Skipan George Robertsons, vamar-
málaráðherra Bretlands, í stöðu
framkvæmdastjóra NATO vekur
ýmsar spurningar um tengsl banda-
lagsins við Evrópusambandið (ESB).
Frá sögulegu sjónarmiði hafa Bretar
ávallt verið andsnúnir hvers kyns
hugmyndum um að efla sjáifstæði
Evrópu í öryggismálum á þeirri for-
sendu að það kynni að veikja NATO
og sambandið við Bandaríkin. Nú
hefur Blair-stjórnin hins vegar kom-
ist að þeirri niðurstöðu að það sé
óhjákvæmilegt, að Evrópusambands-
ríkin leggi meira af mörkum og verði
óháöari Bandaríkjamönnum í her-
málum. Sem dæmi um hemaðaryfir-
burði Bandaríkjamanna í lofti má
nefna að þeir lögðu til um 85% af her-
gögnum og mannafla í loftárásum
NATO á Júgóslavíu. Evrópuríkin
hafa heldur engar þungar flutninga-
vélar til að flytja herlið til átaka-
svæða.
Erlend tíðindi
Valur Ingimundarson
Skilyrt sjálfstæði
Bretar telja að Evrópuríkin verði að bregast við
þessu með því að styrkja öryggisarm Evrópu innan
ESB og auka vægi Evrópuríkjanna í NATO. Sú
spuming blasir við hvort unnt sé að samhæfa þessi
tvö markmið. Bretar hafa lagt áherslu á að styggja
ekki Bandaríkjamenn sem vilja að Evrópuríkin axli
meiri ábyrgð i öyggismálum án þess þó að stefna for-
ræði þeirra í NATO í hættu. Því lítur Blair-stjómin
svo á að lykillinn að auknu sjálfstæði Evrópuríkj-
anna í hermálum sé náið samband milli öryggisarms
Evrópusambandsins og NATO. Leiðtogar Evrópusam-
bandsríkjanna hafa þegar stigið fyrstu skrefin í átt-
ina að sameiginlegri öryggisstefnu. Á fundi sínum i
Köln í júní lýstu þeir þvi yfir að Evrópusambandið
yrði að geta gripið til „sjálfstæðra
aðgerða á grundvelli trúverðugs
hernaðarmáttar". Sú ákvörðun
ESB að fela Javier Solana, íráfar-
andi framkvæmdastjóra NATO,
það verkefiii að samræma stefiiu
Evrópusambandsins í öryggismál-
um er skýrt dæmi um að meiri al-
vara sé að baki þessu frumkvæði
en áður. Evrópusambandsríkin
hafa einnig lagt drög að því að
leggja Vestur-Evrópusambandið
niður í núverandi mynd og láta
ESB taka yfir hlutverk þess. Það er
að mörgu leyti skynsamleg ákvörð-
un enda hefur Vestur-Evrópusam-
bandið verið í tilvistarkreppu allt
frá árinu 1954 þegar það gegndi
lykilhlutverki í aö gera Vestur-
Þýskalandi kleift að ganga í
NATO. Samt er engin ástæða til að
gera meira úr hugmyndum ESB í
öryggismálum en efni standa til.
Samevrópsk herstjórn?
Forsenda þess að Evrópusambandið geti gripið til
einhliða hernaðaraðgerða ‘á átakasvæðum eins og
fyrrverandi Júgóslavíu er í raun sú að koma sér upp
sameiginlegri herstjóm. Það mundi styrkja mjög
samningsstöðu ESB gagnvart NATO og Bandaríkja-
mönnum ef það þyrfti á hergögnum og mannaafla
bandalagsins að halda. Vandamálið er að Bandaríkja-
menn mundu ekki sætta sig við það þegjandi og
hljóðalaust að ESB kæmi sér upp herforingjaráði í
samkeppni við NATO, enda mundi það veikja for-
ystuhlutverk þeirra í bandalaginu. Því má búast við
að einhvers konar millileið verði farin: að samstarf
herstjóma aðildarþjóðanna verði aukið án fullrar
miðstýringar. Það þarf lika að huga að öðrum vanda-
málum ef tengsl NATO og ESB aukast verulega. Hver
verður staða hlutlausra
ríkja, eins og Svíþjóðar,
Finnlands og írlands
sem eiga aðild að ESB
en ekki NATO? Það má
líka orða spurninguna á
annan átt: Hvaða hlut-
verki munu þau ríki
gegna sem heyra til
NATO en ekki ESB,
eins og Noregur og
Tyrkland? Þetta á ekki
síst við um Norðmenn
sem hafa verið mjög
virkir í Vestur-Evrópu-
sambandinu í krafti
aukaaðildar sinnar. Ef
ESB tekur yfir þessa
stofnun er óljóst hvort
Norðmenn geti haldið
áfram þátttöku sinni.
Þrátt fyrir viðleitni
ESB-dregur það úr trú-
verðugleika Evrópurikj-
anna að leggja samtímis
áherslu á nauðsyn þess
að koma sér upp sjálf-
stæðri stefnu í öryggis-
málum og órjúfanleg
hemaðarbönd við
Bandaríkin. Á þessu
stigi eiga Evrópríkin
langt í; land með að
grípa til hemaðarað-
gerða eða fara með frið-
argæslu á stöðum eins
og Kosovo án þátttöku
Bandaríkj amanna.
George Robertson, varnarmálaráðherra Bretlands, var skipaður framkvæmdastjóri
NATO í vikunni í stað Javier Solana. Eitt helsta hlutverk hans verður að reyna að efla
hlutverk Evrópuríkjanna í NATO og skilgreina hermálatengsl bandalagsins við Evr-
ópusambandlð.
skoðanir annarra
Að leggja eigin stíga
„Með tilnefningu breska vamarmálaráðherrans Ge-
orges Robertsons hefur NATO fengið aðalframkvæmda-
stjóra sem ekki aðeins þarf að feta í fótspor sem forveri
hans, Javier Solana, hefur markað. Hann verður einnig
að leggja eigin stíga þar sem NATO stendur frammi
fyrir einhverjum erfiðustu verkefnunum frá því það
var stofnað 1949.“
Úr forystugrein Aktuelt 6. ágúst.
Stöðugleiki á Balkanskaga
„Það er staðreynd að enginn stöðugleiki næst á
Balkanskaga meðan Slobodan Milosevic er við völd.
Serbnesk þjóðernisstefna hans hefur kostað Serbíu
mikið en hún hefur haldið honum á valdastóli. Til þess
að halda völdum nú mun hann örugglega leita- nýrra
óvina og valda nýju blóðbaði verði honum ekki haldið
í skefjum. Vesturlönd verða að gera meira til aðstoðar
lýðræðisöflum í Serbíu og gera það dagljóst að Serbia
mun ekki hljóta neina aðstoð við uppbyggingu á með-
an Milosevic er við völd ... en einnig að Serbía muni
hljóta hjálp um leið og landið þokar sér í lýðræðisátt og
heldur frið við nágranna sína.“
Úr forystugrem Washington Post 4. ágúst.
Friðaivonir í Mið-Afríku
„Borgarastrið hefur þjáð hina stóru afrísku þjóð í
Kongó um eins árs skeið. Stríðið ... hefur lagt þjóðina í
hættu, hindrað endurreisn efnahagsins og aðskilið ibúa
landsins. Það hefur einnig skipt meirihluta Afríku upp í
flokka en 5 þjóðir í kring styðja annan hvom aðilann
hernaðarlega.
Nú virðist mögulegt að binda enda á bardagana. En til
þess að það takist verða Úganda og Rúanda að þrýsta á
skjólstæðinga sína meðal skæruliða að undirrita friðar-
samningana.
... Rúanda og Úganda virðast vera að leika tveimur
skjöldum, styðja annars vegar skæruliöana en látast
hins vegar ekki vera nein hindrun á friðarbrautinni. Sé
svo, væri það dýrkeypt blekking á kostnað kongósku
þjóðarinnar." Úr forystugrein New York Times 4. ágúst.