Dagblaðið Vísir - DV - 01.09.1999, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 1. SEPTEMBER 1999
DV
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aðstoöarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 11,105 RVÍK,
SlMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk., Helgarblað 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fýrir viðtöl við þá eða fýrir myndbirtingar af þeim.
Breytinga er þörf
Hafi einhver talið sér trú um að hægt sé að reka
Ríkisútvarpið með óbreyttu sniði á nýrri öld veður
sá hinn sami villu og reyk. Þeir sem enn berja hausn-
um við stein og halda því fram að nauðsynlegt sé að
ríkið stundi rekstur fjölmiðla eru ekki annað en lún-
ir fulltrúar úreltra kennisetninga og oftrúar á ríkis-
valdið.
„Við mat á stöðu Ríkisútvarpsins við núverandi að-
stæður tel ég að enginn geti með nokkrum rökum
fagnað óbreyttu rekstrarfyrirkomulagi þess nema
keppinautarnir eða málsvarar þeirra. Að sjálfsögðu
leggjast þeir gegn öllum hugmyndum um breytingar
sem miða að því að styrkja stofmmina,“ sagði Björn
Bjarnason menntamálaráðherra í viðtali við DV um
liðna helgi en þá var birt ítarleg úttekt á stöðu Ríkis-
útvarpsins.
Afstaða menntamálaráðherra liggur því skýr fyrir.
Auðvitað er það rétt að á meðan Ríkisútvarpið er hálf-
lamað vegna úreltra stjórnunarhátta og stjórnskipu-
lags er staða keppinautanna skárri en ella. Jafnræði
er hins vegar ekki ríkjandi milli einkaaðila og ríkis-
ins og verður ekki, a.m.k. ekki á meðan ríkisreknum
íjölmiðli leyfist að afla auglýsingatekna samhliða
nauðungaráskrift.
Greinilegt er að ágreiningur er á milli stjórnarflokk-
anna um hvernig málum Ríkisútvarpsins er best borg-
ið. Framsóknarmenn segja að ekki komi til greina að
breyta stofnuninni í hlutafélag. „Ég óttast að með því
að breyta RÚV í hlutafélag verði stigið fyrsta skrefið í
átt að einkavæða RÚV,“ segir Hjálmar Árnason, vara-
formaður þingflokks framsóknarmanna, en bætir síð-
an við: „Við teljum að pólitísk ítök séu of mikil bæði
innan og utan stofnunarinnar.“ Undarlegt er af manni
sem er mótfallinn því að ákveðið fyrirtæki sé einka-
vætt að kvarta yfir því að pólitísk ítök séu of mikil.
Slík umkvörtun byggist á sama misskilningi og hrjáði
veiðimanninn sem bölsótaðist út í að laxveiðiáin væri
of vatnslítil en sumarið of vætusamt.
Fátt bendir til þess að róttækar breytingar verði
gerðar á rekstri Ríkisútvarpsins á næstu árum. Stofn-
unin mun því áfram vera í sama baslinu á sama tíma
og keppinautarnir, innlendir og erlendir, munu til-
einka sér nýja tækni sem öllu er að bylta í miðlun
upplýsinga og afþreyingarefnis.
Endaskipti hafa verið höfð á hlutunum þegar sú
krafa er gerð til þeirra sem setja spurningarmerki við
ríkisrekstur, meðal annars á sviði Qölmiðlunar og
banka, að þeir færi fram röksemdir gegn ríkisrekstri.
Sú krafa að sett séu fram rök fyrir því af hverju rík-
ið á að draga sig út úr ákveðnum rekstri er ekki að-
eins ósanngjörn og fráleit heldur byggist hún á þeirri
hugsun alræðishyggju sem er löngu gjaldþrota. Þeir
sem eru talsmenn ríkisrekstrar verða hins vegar að
finna réttlætingu fyrir nauðsyn hans, líkt og sterk rök
verða að liggja fyrir ef ákveðið er að skerða frelsi ein-
staklinga til orða og athafna.
Vel getur verið að hægt hafi verið að réttlæta eign-
arhald ríkisins á úölmiðlum fyrr á öldinni en tíminn
hefur gert þau rök sem þar voru að baki að engu. Öll-
um má vera ljóst að nauðsynlegt er að gera róttækar
breytingar á rekstri Ríkisútvarpsins. Hvort menn
verða neyddir til þess eða bera gæfu til að taka af
skarið og ráða þannig ferðinni á eftir að koma í ljós.
Óli Bjöm Kárason
Menn kæra sig yfirleitt kollótta um eignaraðild, þótt dæmi séu þess að eignaraðild geti skipti sköpum í tilviki
viðskiptabanka þegar um samkeppnisaðila á markaði er að ræða.
Dreifð
eignaraðild
enginn hefði getið þess
að rekstur viðskipta-
banka lyti í megindrátt-
um sömu lögmálum og
rekstur annarra fyrir-
tækja á markaði, þ.e.
að ávaxta eigið fé sitt
og tryggja eigendum
sínum sem mestan arð
til langs tíma.
Að þessu leyti lytu
viðskiptabankar sömu
lögmálum og önnur
fyrirtæki á markaði.
Þeir væru því lítt frá-
brugðnir fyrirtækjum í
verslun, viðskiptum,
iðnaði og þjónustu.
Viðskiptavinir banka
eru því af sama sauða-
—
„Sé markmið hins opinbera að
rýra áhrif „háhyrninganna“ í FBA
væri hægur leikur að sameina
þann banka t.d. Búnaðarbankan-
um því við þá sameiningu myndi
hlutur annarra en ríkis minnka
um helming í hinum nýja banka
og væntanleg áhrif að sama
skapi.“
Kjallarinn
Kristjón Kolbeins
viðskiptafræðingur
Nú undanfarið
hefir verið töluverð
umræða um eignar-
hald á fjármálastofn-
unum, breytingu
þess ásamt áfram-
haldandi einkavæð-
ingu opinberra eða
hálfopinberra stofn-
ana á því sviði. Sýn-
ist sitt hverjum.
Þær raddir hafa
heyrst að ákveðnir
aðilar sem ekki eru
vandaðar kveðjum-
ar hafi nú með fram-
ferði sínu eyðilagt
þau áform ríkis-
stjómar að eignar-
aðild að þeim flár-
málastofnum sem
ríkið hyggst selja
hlut sinn í verði sem
dreifðust og að eng-
inn einn aðili eða
samtök geti átt í
þeim ráðandi hlut.
Sömu lögmál
Sú spurning var
eitt sinn lögð fyrir
nemendur í hagfræði
við virtan erlendan
háskóla hvert helsta
hlutverk og markmið
viðskiptabanka væri.
Flest svaranna fjölluðu á fræðileg-
an hátt um hlutverk og skyldur
banka, svo sem stjórn peninga-
mála, að sjá atvinnulífinu fyrir
lánsfjármagni og fleira í þeim dúr.
Þegar svörum var skilað tjáði læri-
meistarinn nemendum sínum að
flest svaranna hefðu verið ágæt en
húsi og viðskiptavinir annarra
fyrirtækja. Þeir sækjast eftir
ákveðinni fullnægingu þarfa sinna
og láta sig eignaraðild almennt lítt
varða.
Skiptir eignaraðild máli?
Ósennilegt er að væntanlegur
viðskiptavinur spyrjist fyrir um
eignaraðild að fyrirtæki áður en
hann festir kaup á vöra sem hann
vanhagar um, hverfl á braut að
vörmu spori hugnist hún honum
lítt sökum dreifingar eða dreifing-
arleysis; samþjöppunar. Frekar
eru fyrirtæki sniðgengin ef orðstír
eigenda er slæmur eða mannorð
flekkað.
Að öðru leyti kæra menn sig yf-
irleitt kollótta um eignaraðild. Þó
eru dæmi þess að eignaraðild geti
skipt sköpum í tilviki viðskipta-
banka eins og dæmin sanna þegar
um samkeppnisaðila á markaði er
að ræða, þar sem banki býr yfir
upplýsingum um viðskiptavini
sína sem eru trúnaðarmál og mega
ógjaman komast í hendur keppi-
nauta viðkomandi.
Nú er staðan sú að hópur er
kennir sig við háhyrninga upp á
latínu hefur eignast stóran hlut í
Fjárfestingarbanka atvinnulífs-
ins. Er óttast að fari hlutur ríkis á
markað muni sá hópur komast i
meirihluta í bankanum og hlutur
ríkis sem söluvöru rýma veru-
lega.
Gildi sömu reglur um banka og
önnur fyrirtæki ætti sá ótti að vera
ástæðulaus ef markmið hluthafa er
að ávaxta fé sitt frekar en að kom-
ast til áhrifa í stjórn fyrirtækisins.
Sé markmið hins opinbera að rýra
áhrif „háhyrninganna" i FBA væri
hægur leikur að sameina þann
banka t.d. Búnaðarbankanum því
við þá sameiningu myndi hlutur
annarra en ríkis minnka um helm-
ing í hinum nýja banka og væntan-
leg áhrif að sama skapi.
Kristjón Kolbeins
Skoðanir annarra
Lífræn kjötframleiðsla
„Lífræn framleiðsla á landbúnaðarafurðum bygg-
ist á ákveðnum forsendum og hugmyndafræði, hún
er ekki markaðssetningarbragð. Sé áhugi á því að
auka veg íslensks lambakjöts á erlendum mörkuðum
með því að bjóða upp á lífrænt vottaðar afurðir væri
nær að hvetja þá bændur er vilja taka skrefið til
fulls og uppfylla nauðsynleg skilyrði fyrir vottun.
Lífrænar afurðir njóta vaxandi vinsælda í flestum
iðnríkjum og benda allar spár til að sú þróun muni
halda áfram. Neytendur verða sér stöðugt betur
meðvitandi um innihald matvæla og með hverju dí-
oxín- eða hormónahneyksli vex tortryggni þeirra í
garð iðnaðarframleiðslu á matvælum."
Úr forystugreinum Mbl. 31. ágúst.
Vendipunktur á Austurlandi
„Áhugi á orkufrekum iðnaði hér á landi hefur far-
ið vaxandi síðustu árin, og sá vendipunktur varð í
málinu fyrir tveimur áram, að athyglin beindist að
Austurlandi i frekari uppbyggingu á þessu sviði... I
þessari umræðu hefur tíðum verið talað niður til
Austfirðinga. Það er talað á þeim nótum að þeim eigi
að „fá eitthvað annað að gera“. Það eigi að sökkva
Eyjabökkum fyrir „þrjá atvinnulausa menn á Reyð-
arfirði", og þannig mætti lengi telja ... Flestir fjöl-
miðlar hafa lagst á eitt um að túlka málið einhliða
og safna viðmælendum sem túlka það þannig. Þeir
sem fylgja virkjunum á Austurlandi lita þannig á
málið, að hér sé verið að nýta auðlindir fjórðungsins
á hagkvæmnisgrundvelli."
Jón Kristjánsson í Degi 31. ágúst.
Kallað á viðbrögð bænda
„Umræða um fæðuöryggi og erfðabreyttar lífverur
er hér skammt á veg komin samanborið við það sem
gerist víða i kringum okkur. Viðhorf neytenda til
þessa mun endurspeglast í kröfum þeirra til inn-
lendrar framleiðslu. Örar tækniframfarir kalla
einnig á viðbrögð bænda, og er tilkoma vélmenna
sem annast mjaltir, nýlegt dæmi á þessu sviði. Þeir
sem starfa við landbúnað á næstu öld (bændur eða
launamenn) munu ekki sætta sig við annað en góða
vinnuaðstöðu. Um leið fækkar þeim höndum sem
þörf er á í atvinnuveginum.“
Áskell Þórisson í ritstjórnargrein Bændablaðsins
31. ágúst.