Dagblaðið Vísir - DV - 31.12.1999, Blaðsíða 31

I FÖSTUDAGUR 31. DESEMBER 1999
31
Jóhannes Jónsson
í Bónusi:
Enginn einn
verður alvaldur
„Verslunin þarf að vera stór til að
uppfylla hagkvæmniskröfur neyt-
enda. Ef hagkvæmnin hefði ekki
komið gegnum --------------
stærðina væru smá-
kaupmenn í Reykja-
vík 150 í dag, það
kann að vera að
smátt sé fagurt en
það kann að verða
til þess að það sem ________
er í kringum það jóhannes
verði magurt," sagði Jónsson.
Jóhannes Jónsson,
kaupmaður i Bónusi, sameiningar-
sinni númer eitt á íslandi í dag.
Hann telur útilokað að Baugsbúð-
ir nái einokun á verslun á íslandi.
Allir í greininni vandi sig og passi
upp á að enginn einn verði alvald-
ur.
Sveinn S. Hannesson
hjá Samtökum iðnað-
, arins:
Ottumst
kollsteypu
„Iðnaðurinn er smám saman aö
breytast úr frumvinnslu í tækni-
vædda framleiðslu. Það hagvaxtar-
skeið sem við upplif-
um núna á, að ein-
um þriðja tel ég,
rætur í iðnaði og
byggingastarfsemi
en sáralítið í sjávar-
útvegi, þetta höfum
við ekki séð áður,“
sagði Sveinn S.
Hannesson, fram-
kvæmdastjóri Sam-
taka iðnaðarins.
Sveinn segir að tölvu- og hugbún-
aðariðnaði hafi á árinu vegnað vel.
Uppgangur hafi líka verið mikill í
byggingariðnaði.
„Slæmu fréttimar núna eru þær
að laun hafa enn einu sinni hækkað
meira en hjá keppinautum erlendis,
meira en nemur framleiðniaukning-
unni. Við óttumst ekkert eins og
kollsteypu, sem getur rifið allt nið-
ur á skömmum tíma,“ sagði Sveinn.
Halldór Björnsson,
formaður Eflingar:
Óréttlætið hef-
ur aukist - ekki
minnkað
„Það er rétt byijað að þreifa á þessu,
gára yfirborðið," segir Halldór Bjöms-
son, formaður Eflingar, stærsta laun-
þegafélagsins, um
samningaþófið sem er
hafið og mun skekja
atvinnulifið áður en
langt um líður. „Það
er merkilegt að félög-
in héma við Faxafló-
ann munu standa -----------
saman um samninga- Halldór
málin, um 24 þúsund Björnsson.
manns sem tilheyra
þessum þremur stéttarfélögum."
„Þetta merkilega ár, síðasta árið á
árþúsundinu, rann sína leið hjá okkur
á venjubundinn hátt en nú taka átökin
við,“ sagði Halldór. Hann segir að
breyting hafi orðið til góðs hjá fólki í
stærsta launþegafélagi landsins, Efl-
ingu, með 17 þúsund félaga.
„En hins vegar hefur óréttlætið í
launamálum aukist en ekki minnkað.
Okkar fólk á sjúkrahúsunum hefúr
verið með þetta 15-17% launabreyting-
ar á tímabilinu, meðan aðrir em með
þetta upp í 43%. Það munar verulegum
peningum hjá okkar fólki sem vinnur
við hliðina á starfsmönnum sem eru
innan ríkisgeirans. Ríkið er komið
langt fram úr í launum, réttindum og
lífeyrissjóðum,“ sagði Halldór.
„Við leggjum upp með leiðréttingu á
launamuninum sem orðinn er. Ég ótt-
ast kaldan vetur, ekki bara í loftinu,"
sagði Halldór. „Allir hrópa Verðbólga!
Verðbólga! þegár við fórum af stað.
Þetta eru ekki heiðarleg vinnubrögð,
mælirinn er fullur."
Sveinn S.
Hannesson.
Sumir segja aö 1999 hafi verið besta árið í 1125 ár:
Sólskin og svört ský
- vorum við að eyða um efni fram?
Síðasta árið í nitján hundruð-
rununni, árið 1999, var sindrandi
og brakandi góðæri. Þannig sneri
það að almenningi og fjölmiðlum.
Aldrei fyrr höfðu svo margir haft
svo mikið fé handa á milli. At-
vinnuvegirnir virtust með
stæltasta móti og fólk lét eins og
hér hefðu fundist olíulindir, enda
setti ríkið fordæmið i eyðslunni í
ársbyrjun meö útspili eins og því
að lofa fínu menningarhúsi á flest
byggð ból - væntanlega við hliðina
á gamla félagsheimili staðarins.
Flotta ártalinu 2000 er fagnað með
miklum flugeldum og ókjörum af
kampavíni - en spumingar hrann-
ast upp. Hvað er fram undan í at-
vinnulífinu?
Eyöa, eyöa, eyöa ...
Fólk eyddi sem best það gat 1999.
í bíla, húsnæði, sumarbústaði, lax-
veiði, utanferðir, græjur, verðbréf,
hlutabréf og líka örfáum milljörð-
um í viðbótarlífeyrissjóði, sem eiga
að sjá til þess að fólk geti haldið
áfram að eyða af kappi i ellinni.
Allt er þetta hið besta mál, enda er
það keppikefli mannsins og hans
náttúra að búa sem best um sig og
sína. En engu að síður hafði maður
oft á tíðum óbragð í munni vegna
eyðslusemi landans. Að mönnum
læðist sá grunur að atvinnuvegirn-
ir hafi ekki staðið undir öllu því
mikla fé sem eytt var á árinu 1999,
það sé að stórum hluta komið ann-
ars staðar frá og muni bætast við
geigvænlegar skuldir heimilanna.
Atvinnuvegirnir hafa vissulega
hagnast og styrkst við að almenn-
ingur er farinn að taka þátt í upp-
byggingu þeirra með kaupum á
hlutabréfum. Spamaður meö þessu
formi var meiri 1999 en áður hafði
gerst og er hið besta mál. Spamað-
ur er góður en glórulaus „spand-
ans“ afleitur. Árið 1999 var að
sumra mati besta árið frá frá því
landið byggðist fyrir 1125 árum síð-
an, hvað sem hæft er í því. Síðan í
haust hafa þó dökkar skýjatjásur
hrannast upp.
Launastríö aö hefjast
Atvinnuvegirnir stóðu ekki í
hinu venjubundna launaþjarki,
ekki framan af ári. En í nóvember
komu „aðilar vinnumarkaðarins"
saman og ræddu um komandi
kjarasamninga sem blasa við. Við-
brögð beggja voru alþekkt - gamal-
kunnar og ólystugar lummur voru
komnar á samningaborðið. Verka-
lýðurinn benti á hvaö gangastúlk-
ur, sjúkraliðar og hjúkmnarfræð-
ingar hefðu það gott á spitölunum
Ungur bóndi í Mývatnssveit, Kári Þorgrímsson, fann ekki fyrir góðærinu fremur en margir starfsbræðra hans.
Ofan á annað basi á árinu bættist við að elsta kaupfélag landsins varð gjaldþrota og bændur þurftu aö taka
skellinn af því aö hluta. DV-mynd Hilmar Þór
Áramót
en atvinnurekendur bentu á að
launþegar væru ábyrgir fyrir því
ef ný verðbólguskriða kæmist af
stað og eyðilegðu árangurinn með
óraunhæfum kröfum.
Atvinnulíflð var um margt fjör-
mikið árið 1999 -
og atvinnuleysi
virðist blessun- ________________
arlega hafa verið
útrýmt, aldrei
fyrr hefur annað
eins verið flutt
inn af farand-
verkafólki til fs-
lands og einmitt
á þessu ári.
Fyrirtæki þjöppuðu sér saman
og gamlir fjandmenn hafa gengið í
eina sæng. Gamla formúlan smátt
er fagurt! er löngu gleymd. Allt
stefnir í dag í gamla sovéska kerfið
þar sem eitt fyrirtæki ræður ferð-
inni í hverri grein. Einu sinni var
samþjöppun af þessu tagi kölluð
ljótum nöfnum, ekki síst þegar
gamla SÍS var og hét.
í byrjun árs 1999 seldu Flugleið-
ir Hótel Esju og Loftleiðir til Hag-
kaupsbræðra, stærstu fjárfesta
landsins, en tóku eignimar jafn-
skjótt á leigu til 15 ára. Talandi um
flugmál, þá var mikið um að vera í
þeim málaflokki, ekki síst hjá
Jón Birgir Pétursson
Atlanta sem er stærsta flugfélag
landsins í farþegasætum talið. Hjá
Flugleiðum gekk betur seinni part
ársins en áður hefur gerst og útlit
fyrir að dæmið gangi upp þar á bæ,
að vísu eftir miklar eignasölur eins
og áður sagði.
Hótelsalan færði
_______________ félaginu 1,3 millj-
arða króna.
í landbúnaði
. hallaði enn á
bændur og ljóst
að vandi þeirra er
- mikill. Þegar
sauðkindin er
nánast talin óal-
andi flnna menn ný ráð. Eitt þeirra
er að flytja inn norskar kýr, stór-
gripi sem sagt er að spæni upp tún-
in og éti á við tvær kýr af gömlu
gerðinni - og skili óhollri mjólk
ofan í kaupið.
Iðnaður af ýmsu tagi var á upp-
leið og íslenskur iðnaður þykir í
dag gæðamerki en þannig var það
ekki forðum. Alls konar hugbúnað-
ariðnaður er í gangi og miklar von-
ir við hann reistar, enda þótt
stærstu fyrirtækin hafi ekki skilað
hagnaði árum saman. Alls konar
vélar tengdar sjávarútvegi eru
framleiddar og seldar víða um
lönd, vörur sem tengjast tölvu-
tækni nútímans.
Stóriöjan var mikið í umræð-
unni og athyglisvert er að henni er
ekki lengur fagnað eins ákaft og
fyrr. Eyjabakkamálið sýnir þetta.
Stór hluti fólks leggst gegn áform-
um um virkjanir á Austurlandi og
gegn því að norskt álver rísi í
Reyðarflrði. Þetta eru tímanna
tákn.
Óþægilegar breytingar
Sjávarútvegurinn, greinin sem
allt stendur og fellur með, gekk
upp og niður. Frá ýmsum þeim
hremmingum segir nánar í grein
um byggðamál í þessu blaði. Allar
breytingar eru óþægilegar. Sam-
einingar, niðurlagningar, gjald-
þrot, verðbrestur, missir markaða
og hvaðeina. Allt spilar þetta inn í
okkar fábrotna atvinnulíf og hrell-
ir mannskapinn sem við atvinnu-
greinina starfa og gerir tilveruna
óþægilega. En stælt fyrirtæki í
þessari aðalgrein okkar eru nauð-
synleg. Þrátt fyrir allt byggjum við
enn á fiskinum - sem stundom læt-
ur ekki kræla mikið á sér, saman-
ber loðnu og síld að undanfömu.
Það eru vissulega blikur á lofti og
varfæmar þjóðir væm fyrir löngu
famar að draga saman seglin í
eyðslunni. En ekki við. -JBP
Finnur Geirsson, formaður Samtaka atvinnulífsins:
Finnur
Geirsson,
formaöur
Samtaka
atvinnu-
Iffsins.
5%
kauphækkun ár eftir
ár gengur ekki
smiðju landsins, Nóa-Síríusar hf.
Finnur segir að áöur hafi íslendingar
upplifað 2 til 3 ára tímabil mikillar kaup-
máttaraukningar. Þá hafi það byggst á
uppgangi í sjávarútvegi. Hann segir það
sérstakt við kaupmáttaraukninguna núna
að hún byggist á breiðari gmnni en áður,
ekki eingöngu sjávarfanginu. Það sé góðs
viti og nýtt í sögunni.
„Það er viðbúið að samningar verði
strembnir. Ég held menn hljóti að skilja að
5% kauphækkanir árlega undanfarin þrjú
ár er allt að því tvöfalt það sem gerist í
okkar viðskiptalöndum. Við höfúm komist
sæmilega upp með þetta hingað til. En
þetta gengur ekki mörg ár í viðbót - jafn-
vel ekki eitt ár enn. Þetta verða menn að
horfast í augu við,“ sagði Finnur Geirsson.
„Þenslumerki og hættumerki blasa við
okkur. Verðbólgan er að aukast og
hættulega
mikill við-
skipta-
halli
Óneitanlega er þetta ekki gott veganesti
þegar við leggjum upp í samninga. En
maður getur ekki annað en vonað að
við náum lendingu og siglum aftur í
stöðugleikaumhverfið sem allir
kunna vel að meta og hefúr skilað
okkur miklu,“ segir Finnur Geirs-
son, formaður Samtaka atvinnulífs-
ins, en hann tók við nýju embætti
sem formaður samtakanna 15. sept-
ember.
„Ákveðnar vísbendingar eru um
að heldur sé að draga úr í svokölluð-
um samkeppnisgreinum, enda hefur
launakostnaður hækkað mikið, og
það er kostnaður sem ekki verður
velt út í verðlagið," sagði Finnur, sem
er forstjóri öflugustu sælgætisverk-