Dagblaðið Vísir - DV - 31.12.1999, Blaðsíða 44

FÖSTUDAGUR 31. DESEMBER 1999 33 \
- Ingimar Guðmundsson, fyrrverandi kaupmaður, lítur til baka yfir öldina
Ingimar Guðmundsson, 86 ára, man tímana tvenna en segir að það sé ómögulegt að sitja og bíða eftir að drepast.
„Ég bjóst satt aö segja aldrei við
því aö lifa aldamótin en ég er aö
veröa nokkuð viss um að ég geri
það úr þessu,“ segir Ingimar Guð-
mundsson, fyrrverandi kaupmaður
og athafnamaður, í samtali við DV.
Ingimar hefur upplifað miklar
breytingar eins og margir á þessari
öld en hann hefur um dagana verið
í hringiðu margra þeirra umskipta
sem beint eða óbeint hafa haft hvað
mest áhrif á líf okkar allra.
Ingimar ólst upp í Aðalvík á
Hornströndum, fyrst á bænum
Görðum, þar sem foreldrar hans
bjuggu fyrstu árin en síðar fluttu
þau að Þverdal þar sem Guðmund-
ur faðir hans var alinn upp. Móðir
Ingimars var frá Fjalli í Sæmundar-
hlíð i Skagafirði og varð hún ein af
fjórum systkinum sem giftist norð-
ur á Strandir.
Ingimar ólst upp í hefðbundinni
stórfjölskyldu þess tíma, foreldrar
. hans áttu fimm böm saman, tóku
“%itt fósturbarn en á heimilinu voru
einnig systkini foreldra, amma og
slíkt fylgilið.
Hvar er Þverdalur?
Þverdalur er i miðri Aðalvík á
Hornströndum sem markast að
norðan af Straumnesfjalli en Rit aö
sunnan og er skorinn í sundur af
Hvarfnúp. Byggðin var einkum á
tveimur stöðum á Sæbóli að sunnan
og á Látrum að norðan. Þverdalur
er þrjá kílómetra frá Sæbóli en frá
Sæbóli eru 14-16 kílómetrar um
Staðarheiði til næsta þorps sem er
Hesteyri. Alls bjuggu 60-80 manns á
Sæbóli og bæjunum þar í kring þeg-
var Ingimar var að alast þar upp.
Þótt nútíminn væri farinn að gera
svolítið vart við sig var lífið að
mestu leyti með svipuðum hætti og
verið hafði um aldir á þessu harð-
býla landshomi. Nú er öll þessi
byggð í eyði og hefur verið síðan
um 1952.
Þverdalur er ágætlega í sveit sett-
ur í Aðalvík þar sem sér yfir ná-
grennið og þar var stundaður hefð-
bundinn búskapur en aðaláherslan
lögð á sjósókn og fiskveiðar. í Þver-
dal var gamall, lítill torfbær þegar
Ingimar man fyrst eftir sér þar en
þegar hann var ellefu ára, vorið
1924, var húsað upp í Þverdal með
sérstæðum hætti.
Fluttu húsið á bát og
hestum
„Faðir minn keypti aflögð versl-
unarhús Ásgeirsverslunar og
skemmu allmikla á Hesteyri með
það fyrir augum að flytja yfir í Að-
alvik.“
Ingimar fór með foður sínum og
fleirum yfir til Hesteyrar vorið 1924
til þess að rífa innan úr húsunum,
stafla timbrinu og undirbúa flutn-
ing á því. Þetta var ekki neitt
ijp.hlaupsverk því þetta hús var á
tveimur hæðum, verslun á jarðhæð-
inni og íbúðir uppi. Timburstaflam-
ir voru síðan fluttir á árabátum út í
vélskipiö Sameinaða Kára sem
sigldi með timbrið fyrir Ritinn inn
á Aðalvík. Þar þurfti að koma því
um borð í árabáta og flytja upp á
Þverdalssand og síðan flytja á
mönnum og hestum tveggjá kíló-
metra leið heim í Þverdal.
„Þetta var gríðarleg vinna. Þegar
Hesteyringar sáu aðfarirnar varö
þeim ekki um sel og fannst að væri
verið að flytja öll nýtileg hús í burtu
og keyptu pakkhúsið aftur af pabba,
svo það varð um kyrrt á Hesteyri.
Ég var ellefu ára þegar þetta gerðist
og ég ók sandi í grunninn undir
húsið með einum hesti og kerru.
Þetta var fallegt hús en þau mistök
voru gerð að risið á því var lækkað
þegar það var sett upp í Þverdal.
Menn töldu að það tæki á sig of
mikið veður. Það var fallegra eins
og það var á Hesteyri."
Erfið útgerð
í Þverdal vora að jafnaði 1-2 kýr,
80-100 kindur og 1-2 hestar. Faðir
Ingimars, Guðmundur og Bæring
bróðir hans stóðu fyrir fiskmóttöku
á Sæbóli í umboði kaupmanna á
ísafiröi og þar unnu tveir til þrír
starfsmenn. 4 opnir litlir bátar, 4-6
tonn, voru gerðir út frá Sæbóli og
reru að jafnaði frá febrúar fram í
júní. Þann tíma kom það í hlut
kvenna og barna í Þverdal aö hirða
um búsmalann, því karlmennimir
voru uppteknir við sjóinn. Það var
engin hafnaraðstaða á Sæbóli og
þess vegna var mikið erfiði að
stunda útræði þaðan.
„Það gat þurft að byrja á því eftir
brælu að beita línuna. Siðan þurfti
að moka bátana upp og koma þeim
fram. Það þurfti tvær áhafnir til
þess að setja fram einn bát. Síðan
var að koma línunni um borð 1 tré-
stömpum sem voru úr síldartunn-
um og þá var hægt að fara á sjóinn."
Fiskurinn var síðan fluttur í land
á árabátum, slægður í fjörunni, bor-
inn upp á plan á handbörum, flatt-
ur, saltaður og vaskaður eftir kúnst-
arinnar reglum. Síðan þegar fisk-
tökuskipið kom var ferlið endurtek-
iö. Fiskurinn borinn á handbörum
um borð í árabát. Þaðan var honum
kastað upp á dekk á fisktökuskip-
inu. Þegar verið var að skipa upp
salti var því mokað í poka um borð
í skipinu. Pokarnir látnir síga um
borð i árabátinn og síðan bomir á
bakinu úr fjörunni og upp í salthús.
„Þetta var fyrst og fremst manns-
aflið sem stóð undir öllum fram-
kvæmdum þarna,“ segir Ingimar,
sem minnist þess með gleði þegar
hann tók þátt í saltuppskipun þegar
hann var 8-9 ára gamall og fékk það
embætti að ausa bátinn svo ekki
kæmist væta í saltið og fékk útborg-
að í kringlum.
Ingimar var álitinn fullnýtur
vinnukraftur frá fermingu. Þá fór
hann að stokka upp og beita lóðirn-
ar ásamt því að vinna við flskinn en
eins og önnur Strandaböm og
reyndar öll böm á íslandi þessa
tíma var hann látinn vinna við bú-
skapinn strax og hann hafði aldur
og krafta til.
Fór aldrei í skóla
En hvernig var með skólagöngu?
„Ég fór aldrei í skóla," segir Ingi-
mar. „Ég lærði heima að lesa, skrifa
og reikna en pabbi hafði farið í
kennaraskóla. Svo var ég tvisvar í
stuttan tima hjá farkennara, í þrjá
mánuði hvort skipti. Þegar skóla-
hús var byggt í Aðalvík aðstoðaði ég
við bygginguna en sat þar aldrei á
skólabekk."
Hann segir að menntunarleysiö
hafl aldrei verið sér fjötur um fót
þvi hann hafi fengið t.d. verslunar-
leyfi og þess háttar út á reynslu. En
það þýddi lítið að fást um það sem
ekki bauðst.
„Ég hafði aldrei neinn sérstakan
áhuga á búskap, ég vildi miklu frek-
ar vera við sjóinn,“ segir Ingimar
og eftir fermingu komst hann í
fyrsta skiprúmið og var alsæll. Sú
vertíð varð nokkuð endaslepp því í
ofsaveðri í lok maí 1928 brotnuðu
allir bátar Aðalvíkinga í spón þar
sem þeir lágu við legufærin úti á
víkinni fyri augum eigenda.
Ingimar réðst þá til starfa yflr á
Hesteyri við sOdarverksmiðjuna á
Stekkeyri sem var í eigu Kveldúlfs,
útgerðarfyrirtækis Thorsbræðra.
Þar átti hann eftir að vera starfandi
í mörg sumur en við búskapinn og
sjóinn heima í Þverdal á veturna.
„Ég byrjaði á því þama fyrsta
vorið að aðstoða við að þrífa bragg-
ana þar sem vinnufólkið átti að búa.
Þetta voru gríðarstórir braggar með
löngum röðum af kojum á tveimur
hæðum. Þetta voru einföld þrif því
við bárum vítissótablöndu á allt
saman í hólf og gólf og síðan var
sprautað vatni yfir allt saman.“
Á Hesteyri var líf og fjör, enda
hundruð vinnufólks víða að af land-
inu þar samankomið til að salta og
bræða silfur hafsins, síldina. Hest-
eyri þandist út á þessum árum.
Margir byggðu sér hús og verk-
smiðjan stóra var undirstaðan í at-
vinnulífinu. En var aldrei frí til að
skemmta sér svolítið?
„Það var unnið á vöktum meðan
eitthvað var til af síld. Fyrir utan
það þurfti að skipa upp kolum og
salti og nauðsynjum svo það gáfust
ekki miklar frístundir."
Skilvindumeistari á
Hesteyri og Hjalteyri
Ingimar vann á Hesteyri öll sum-
ur frá 1924 til 1937 og var lengst af
skilvindumeistari í síldarbræðsl-
unni sem er talsverð virðingarstaða
og mikilvægt starf en meö skilvind-
unum er lýsið skilið frá hratinu en
lýsið er dýrasta afurðin.
Ingimar fór oft í kaupstað á ísa-
firði þegar hann var að alast upp en
höfuðborgina, Reykjavik, leit hann
fyrst augum 1930, þegar hann var 17
ára gamall sendur til náms í orgel-
leik hjá Jóhanni Tryggvasyni og