Dagblaðið Vísir - DV - 16.06.2000, Blaðsíða 12

12
Skoðun
FÖSTUDAGUR 16. JÚNÍ 2000
JOV
Útgáfufélag: Frjáls fjölmiölun hf.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Framkvœmdastjóri og útgáfustjóri: Eyjólfur Svelnsson
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Óli Björn Kárason
Aöstoöarritstjóri: Jónas Haraldsson
Auglýsingastjóri: Páil Þorsteinsson
Ritstjðrn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiösla, áskrift:
Þverholti 11,105 Rvík, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
Græn númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiölunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
Akureyri: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: Frjáls fjölmiðlun hf.
Filmu- og plótugerö: ísafoldarprensmiðja hf. Prentun: Árvakur hf.
Áskriftarverð á mánuði 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk., Helgarblaö 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endur-
gjalds. DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Ásýnd sveitanna bœtt
Ferðasumarið hér á landi hófst af alvöru um síðustu
helgi, hvítasunnuhelgina, og er meðan dagur er lengstur
og sumarfrí standa sem hæst, fram yfir verslimarmanna-
helgi. Þennan besta tíma ársins nýta menn að vonum til
ferða um land sitt, kynnast dýrð þess jafnt í byggð sem
óbyggðum. Aðstaða fyrir ferðamenn, gistirými, veitinga-
sala og framboð á ýmiss konar þjónustu, afþreyingu og
skemmtun er önnur og betri en var fyrir aðeins fáum
árum. Hið sama má segja um umgengni fólks. Þar hefur
orðið hugarfarsbreyting og fátítt er að ferðamenn gangi
iila um, skilji eftir sig rusl eða skaði viðkvæma náttúru.
Ferðamönnum fylgja tekjur og því sækjast einstak-
lingar í ferðaþjónustu og heilu byggðarlögin eftir þeim.
Sveitarfélög og byggðasamlög hafa ráðið til sín ferðafull-
trúa sem leggja á ráðin og kynna það sem á boðstólum
er. Um leið er kapp lagt á að fegra umhverfið. Þeir sem
hafa hug á að bjóða til sín fólki leggja sig fram við mót-
tökurnar og vilja því að aðstæður allar séu aðlaðandi.
Snyrtimennska er því grundvallaratriði.
Þó dylst engum sem ekur um sveitir landsins að víða
er pottur brotinn í umhverfis- og umgengnismálum, jafn-
vel svo sker í augu. Fjölmörg býli eru til fyrirmyndar og
bændum til sóma en skussamir skemma þar fyrir sem
annars staðar. Það þarf ekki að fara langt, sama í hvaða
fjórðungi er, til þess að rekast á ótrúlega umgengni, líkt
og menn séu blindir fyrir umhverfi sínu.
Alþekkt er að jámarusl er sums staðar úti um öll tún,
gömul tæki, heyvinnuvélar, dráttarvélar og bílhræ, líkt
og gengið hafi verið frá hlutunum eitthvert haustið og
aldrei hugað að þeim meir. Á öðrum stöðum safna um-
hverfisskussarnir draslinu saman í hrúgur sem blasa
við frá þjóðvegi. Enn aðrir virðast haldnir söfnunar-
áráttu og sanka því að sér drasli. Dæmi eru um breið-
urnar af afgömlum ryðguðum bílhræjum til viðbótar við
þau tæki sem einhvem tímann hafa nýst við landbúnð-
arstörfin.
Þessi sýn er leið þeim sem skoða vilja fagurt land og
óþolandi fyrir þann meirihluta bænda sem gengur
snyrtilega um sitt land og í fullri sátt við náttúruna. Því
er bragarbótar þörf og þar hefur Guðni Ágústsson land-
búnaðarráðherra átt ágætt frumkvæði. Ráðherrann vill
stuðla að umhverfisátaki í sveitum landsins og skipaði
af því tilefni nefnd í október síðastliðnum. Átakið nefn-
ist „Fegurrri sveitir 2000“. Ríkið ver til verkefnisins 5
milljónum króna og til þess var ráðinn sérstakur verk-
efnisstjóri.
í verklýsingu nefndarinnar segir að umhverfisverk-
efninu, sem ljúka skal 1. október næstkomandi, sé ætlað
að stuðla að og styrkja samstillt átak í hreinsun á landi
og fegrun mannvirkja með áherslu á sveitir landsins, og
bæta þannig ásýnd þeirra og ímynd. Sveitarfélögum hef-
ur verið boðið að vera með í átakinu enda er einn nefnd-
armanna fulltrúi þeirra. Mikilvægt er að þau nái til
fólksins með hvatningu um bætta umgengni. Til aðstoð-
ar hafa sveitarfélögin kallað til ýmis félög í héraði, ung-
mennafélög, kvenfélög, líknarfélög og fleiri. Margreynt
er að sameinuð lyfta slík félög Grettistaki.
Ekki verður hjá því komist að sveitarfélög beri kostn-
að af átaki sem þessu. Ástandið á sumum bæjum er aug-
ljóslega með þeim hætti að ábúendur ráða ekki einir við
verkið. Mikilvægast er þó að átak sem þetta verði mönn-
um hvatning til bættrar umgengni í sveitum landsins til
frambúðar og stuðli með því að nauðsynlegri hugarfars-
breytingu. Jónas Haraldsson
Púðurtunnur og járngreipar
Þó að stórfelldum stríðsátökum sé
lokið í Tsjetsjeníu og rússneska hem-
lun hafi að miklu leyti tekist að halda
yfirráðum sínum þar sem þeir hafa
rekið skæruliða á brott er mikilvæg-
asti vandi Rússa í Kákasusfjöllum jafn
óleystur og fyrr. Hryðjuverk em dag-
legt brauð á yfirráðasvæði hersins og
ekkert öryggiskerfí virðist í sjónmáli.
Þetta á jafnt við um Norður-Kákasus
og löndin sunnan íjaligarðsins, ríkin
þrjú sem áður vom Sovétlýðveldi,
Armeníu, Aserbaídsjan og Armeníu.
Hryðjuverk og glæpastarfsemi teng-
ist ástandinu í Mið-Asíu og Afganistan.
Því er haldið fram að ófáir málaliðar af
þessum slóðum berjist í röðum
Tsjetsjena og á undanfórnum mánuð-
um hefur sú hugmynd nokkrum sinn-
um komið upp að Rússar kunni að fara
með her inn fyrir landamæri Afganist-
ans til að ráðast gegn rótum meinsins.
Þótt slík aðgerð sé ósennileg sýna
bollaleggingar um það í rússneskum
fjölmiðlum vel að Rússar telja sér stafa
ógn af fyrrum fjandmönnum sínum
þar.
Hryðjuverk Tsjetsjeníu taka á sig
nýjar og ógnvænlegri myndir. Á sið-
ustu dögum hafa tvær sjáífsmorðsárás-
ir langt inni á rússnesku yfirráðasvæði
kynt undir ótta marma við sprengju-
árásir víðar á rússnesku landsvæði.
Pútín Rússlandsforseti skipaði í vik-
unni nýjan héraðsstjóra í Tsjetsjeníu
og vakti það mikla athygli að fyrir val-
inu varð múfti Tsjetsjena, Ahmed
Kadyrov, en hann hefur undanfama
mánuði unnið með Rússum, og þar
með bakað sér fyrirlitningu fyrrum
samstarfsmanna sinna. Aslan Mask-
hadov, sem kosinn var forseti
Tsjetsjena 1997, segir hann svikara og
réttdræpan.
Leiðtogar allra stjómmálafylkinga í
Moskvu hafa lýst mikiili ánægju með
þetta val Pútíns og vissulega þykir það
trúverðugra á alþjóðavettvangi að
heimamaður sé settur yfir stjómina á
staðnum. Hins vegar er allt á huldu um
það hversu mikið traust Kadyrov hefur
meðal landa sinna eftir það sem á und-
an er gengið. Líklegt er að hann fá sér
við hlið einhvem úr hópi yfirmanna í
rússneska hemum á staðnum, en með
slíkt fulltingi getur hann tæplega skap-
að sér tiltrú.
Ekkert sem Rússar gera virðist geta
hnekkt því að án jámbents hervalds
séu þeim flest sund lokuð í Tsjetsjeníu.
Því em allar bollaleggingar um frið-
samlega lausn mála heldur ótrúverðug-
ar úr því sem komið er.
Mótsögnin í Kákasus
En þetta er einmitt mótsögnin í hinu
eldfima ástandi í suðurhéruðum Rússa
og sunnan Kákasus. Fátt virðist geta
komið í veg fyrir áfrainhaldandi of-
beldi annað en hervald. Á hinn bóginn
grefur beiting hervaldsins undan öllum
tilraunum til pólitískra samninga um
varanlegan frið á þessum slóðum.
Astandið í Kákasus er eldfimt og vandséð hvort Rússum tekst að halda yfirrráðum
yfir Kákasusfjöllum.
Þó að hemaður hafi verið langsam-
lega grimmilegastur í Tsjetsjeníu af
Kákasuslöndum hafa nágrannaríkin
sannarlega ekki farið varhluta af hem-
aði og ofbeldi. Segja má að í Georgíu
ríki meira og minna umsátursástand.
Friðarsamningar sem gerðir vom fyrir
sex árum í vestasta héraði landsins,
Abkhasíu, bundu enda á borgarastríð
þar en hafa enn ekki skilað neinni póli-
tískri lausn. Þar hefur rússneskt herlið
haft aðsetur síðastliðin 6 ár stutt af
friðareftirlitssveit Sameinuðu þjóð-
arrna. Abkhasíumenn kreijast sjálf-
stæðis og þrátt fyrir ítrekaðar tilraun-
ir til að ná samningum hefur það ekki
tekist, einkum vegna þess að enginn ut-
anaðkomandi aðili hefur getað tekið af
skarið. Hvenær sem er gæti allt farið í
bál og brand á nýjan leik.
Svipaða sögu er að segja af öðm ge-
orgísku héraði, Suður-Ossetíu þar sem
heimamenn krefjast meiri sjálfstjómar
en Georgiustjóm getur sætt sig við.
Fleiri hémð landsins hafa verið með
sjálfstæðistilburði og hefur það mjög
grafið undan stjóm Shevardnadzes for-
seta.
Nagomo-Karabakh, héraðið sem í
yfir áratug hefur verið bitbein
Aserbaídsjans og Armeniu er erm jafn
umdeilt og fyrr, þótt tekist hafi að kom-
ast hjá bardögum þar síðastliðin sex ár.
Sú deila kemur í veg fyrir að grannrík-
in Aserbaídsjan og Armenía geti skap-
að nokkur eðlileg milliríkjatengsl,
hvað þá stuðlað að friði í kringum sig.
Loks er efnahagsástandið í þessum
ríkjum, einkum Georgíu og Armeníu,
svo bágborið að það eitt og sér getur
hæglega valdið keðjuverkandi uppþot-
um og hruni löglegra stjómvalda.
Spennitreyja
heimspóiitikurinnar
I raun má segja að Kákasusþjóðir
líði fyrir þau göt í valda- og öryggis-
kerfi stórveldanna sem opnuðust þegar
kalda stríðinu lauk. Rússar geta ekki
sætt sig við aukin áhrif Bandaríkja-
manna í kringum Svartahafið. En þá
skortir líka forsendur til að tryggja
stöðu sína þar og i stjómartíð Jeltsíns
einkenndi ráðaleysi stefnu Rússa í Suð-
ur-Kákasus. Georgíumenn hafa mjög
sóst eftir vináttu Bandaríkjamanna og
margir framámenn þar hafa lýst sig
fylgjandi því að NATO komi með ein-
hveijum hætti að lausn deilumála í
landinu.
Tyrkir hafa einnig reynt að gera sig
gildandi í leit að öryggiskerfi fyrir
Kákasuslönd, en þeir era sú grannþjóð-
anna sem mestra hagsmuna á að gæta,
ekki síst vegna áforma um olíuleiðslur
úr Kaspíahafi og vestur um Tyrkland
að Miðjarðarhafi.
Það er án nokkurs vafa eitt brýnasta
verkefni Bandaríkjanna og Evrópu-
sambandsins á næstu misserum að
fmna varanlega lausn með Rússum á
deilumálum Kákasusþjóða. En til þess
þurfa Rússar að vera miklu opnari fyr-
ir afskiptum erlendra ríkja af málefn-
um Kákasus en verið hefur hingað til.
Fyrstu mánuðir Pútínstjórnarinnar
vekja þvi miður ekki vonir um neina
stefnubreytingu í þeim efnum.
Rússar hafa lagt á það ríka áherslu
að öll afskipti erlendra ríkja af deilu-
málum innan Rússlands og á land-
svæði gömlu Sovétríkjanna stríði gegn
hagsmunum þeirra. Stórveldapólitík
þeirra er þannig óbreytt. Þó að Banda-
ríkin og Evrópuþjóðir hafi mótmælt
hemaði Rússa í Tsjetsjeníu þorir eng-
inn í raun að gera þeim á móti skapi.
En á meðan vex spennan og hætt er við
að fyrr eða síðar láti eitthvað undan.
Við tökum einkunnir þínar
í samrœmdu prófunum...
...berum þœrsaman við
gamlar einkunnir...
/
...og BINGÓ Hvad Þœr?
Markaðsvirði Mutabréfa
pabba þíns.