Dagblaðið Vísir - DV - 18.11.2000, Qupperneq 56

t
34 LAUGARDAGUR 18. NÓVEMBER 2000
DV
Tilvera
- mannakjöt þótti ómissandi í veislum og sérstaklega um jólin
Tröll og tröRkerlingar eru þeir
:vættir sem hvað minnst fer fyrir í
seinni tíma þjóðsögum. Tröllin voru
heiðin og það þótti slæmt fyrir
mennska menn að umgangast þau.
Til er mikið af sögum um það
hversu illa tröllum var við kristni
og stundum reyndu þau að kasta
björgum í kirkjur. Skessan í Mjóa-
firði hafði það fyrir sið að nema
burt presta á jólanótt með því að
láta öllum illum látum fyrir utan
kirkjuna og æra með því prestana.
Samkvæmt norrænum goðsögn-
um var heimurinn skapaður úr holdi
og blóði hrímþursans Ýmis en hrím-
þursar voru í mannsmynd, hræðilega
ijótir, kafloðnir og með hala, þeir
voru líka heimskir og grimmir.
< Tröll, jötnar og risar eru ekki tal-
in jafnvitlaus og þursarnir þótt
seint teljist þessir vættir vel gefnir.
íslenskt mál er fullt af vísunum í
heimsku trölla og nægir þar að
nefna að menn séu tröllheimskir
eða þá að þeir eru þursar. Tröllkon-
ur voru aftur á móti kallaðar skess-
ur eða flögð en í nútímamáli táknar
það að kona sé frekja.
DV-MYND GVA/HALLUR
Tröll voru í mannsmynd, hræðilega Ijót, kafloðin og með hala, þau voru líka heimsk og grimm
Sagt er aö tröllum hafi fækkaö mjög eftir aö kristni var lögtekin i landinu. Tröllin hötuöu hinn nýja siö og sérstaklega var þeim illa viö
klukknahljóminn og reyndu hvaö eftir annaö aö brjóta kirkjur sem spruttu upp eins og gorkúlur um alit land.
Partítröll
Sagt er að tröllum hafi fækkað
-mjög eftir að kristni var lögtekin í
landinu. Tröllinn hötuðu hinn nýja
sið og sérstaklega var þeim iila við
klukknahljóminn og reyndu
hvað eftir annað að brjóta
kirkjur sem spruttu upp
eins og gorkúlur um
allt land. Skessan í
Skessuhorni reyndi
til dæmis að henda
stórum steini í kirkj-
una á Hvanneyri og
á Stað í Hrútafirði er
stór steinn sem tröll
ætlaði kirkjunni.
Tröll voru mikið gef-
in fyrir gleðskap og veisl-
ur þeirra þóttu oft rosaleg-
ar. Mannakjöt var ómissandi í
veislum, sérstaklega um jólin, en ef
það var ekki á boðstólum létu þau
sér nægja hrossakjöt. Kjötát tröll-
anna bendir eindregið til þess að
þau hafl veriö rammheiðin því
manna- og hrossakjötsát er bannað í
kristni.
Sér til skemmtunar köstuðu tröll
lilutum á milli sín. I einni sögu er
talað um að þau kasti á milli sín
fjöreggi en oftar en ekki köstuðu
tröll hnútum hvert í annað. Þar er
átt við að kasta beinum sem búið er
að éta af í sessunaut sinn. Einnig
var svonefndur hráskinnsleikur
vinsæll meðal trölla en það var
boltaleikur þar sem nýflegnum ís-
bjarnarfeldi var hnoðað saman og
" hann notaður sem bolti.
Daga uppi við dagskímuna
Náttröll eru ljósfælin og dagar
þau uppi ef þau lenda í dag-
skímunni. Fyrir langa löngu bjuggu
tvö tröll í helli einum. Rétt fyrir jól-
in ákváðu þau að gera sér glaðan
dag. Kerlingin fór að sækja vatn en
karlinn ætlaði að sjá um kjötið og
hafði hann augastaö á bónda sem
bjó þar skammt frá. Tröllkarlinn
tafðist á leiðinni og náði ekki í
. bóndann fyrr en undir morgum,
“ trölli stakk bóndanum undir handa-
krikann og hélt á stað heim. Þegar
hann nálgaðist helli sinn sá hann í
fjarska dagskímuna og öskraði svo
undir tók í fjöllunum rétt áður en
hann varð að steini: „Dagur rís í
austri.“ Þegar skessan heyrði þetta
sneri hún sér við í hellisopinu og
, varð líka að steini. En það er af
“bónda að segja að hann slapp með
skrekkinn og hraöaði sér heim.
Djúpir eru
Islands álar
Tröll eru yfirleitt
heimsk og æða beint af
augum án tiilits til aðstæðna.
Einu sinni ætlaði norsk tröllkona
að vaða til íslands. Hún hafði orðiö
þess áskynja að álar væru á leiðinni
en taldi þá færa og á hún að hafa
sagt viö nágrannatröll sitt: „Djúpir
eru íslands álar en þó munu þeir
væðir vera.“ Tröllkerlingin taldi að
í dýpsta álnum mundi hún væta
koll sinn en ekki verða meint af.
Þar sem tröll eru ekki synd ætlaði
hún sér að ná fyrir skip sem var á
leiðinni til íslands og styðja sig við
það yfir álinn. En keringin missti af
skipinu og varð fótaskotur við ádinn
þannig að hún steyptist í hann og
drukknaði.
Lík hennar rak á Rauðasandi og
var svo stórt að ríðandi maður náði
ekki með svipunni upp undir
kreppta knésbótina þar sem hún lá
stirðnuð og dauð i fjörunni.
Lýst
Okkur hjá DV langar til að halda
áfram utnfjöllun okkar um þjóð-
sögur og dulræn fyrirbæri. Við
höfum mestan áhuga á nýjum eða
nýlegum íslenskum sögum frá
þessari eða síðustu öld. Ætlunin er
þvi að leita til lesenda blaðsins og
biðja þá um að aðstoða okkur og
senda okkur sögur.
Við erum leitum að alls konar sög-
um. Sögum um óskýranlega og yfir-
náttúrlega atburði og verur. Sögur
um skyggni, forspár, draumaráðning-
Grjótgarðsháls
Löngu áður en ísland byggðist,
voru tvær tröllskessur á Austur-
landi. Önnur bjó viö sjó en hin í
jökli. Einu sinni þegar þær hittust
fóru þær að rífast um land sem þær
þóttust báðar eiga.
Skessurnar gerðu með sér samn-
ing um að leggja báðar af stað
snemma morguns og hafa landa-
merki þar sem þær mættust. Þær
hittust á hálsi í Möðrudalslandi sem
síðan nefnist Grjótgarðsháls, skess-
urnar hlóðu þar miknn grjótgarð
sem stendur enn í dag.
Garðurinn er nokkrir kílómetrar
á lengd, fiórir til fimm faðmar á
hæð og björgin svo stór að þau eru
víða tveir til þrír faðmar ummáls.
Garðurinn þykir svo mikið furðu-
verk að taliö er ómögulegt að hann
sé gerður af mannavöldum.
Blautur draumur eða hvað?
Tröllum og tröllkerlingum er í
ar og fyrirboða - bæði góða og slæma-
, víti, særingar og varúðir, veðurboða
og einkennilega hegðun manna og
dýra í tengslum við veður. Við leitum
að draugasögum, álfa- og huldufólks-
sögum, sögum um engla, tröll og
skrímsli. Við viljum einnig fá að
heyra frá fólki sem telur sig hafa séð
fljúgandi furðuhluti, hefur verið
brottnumið af geimverum eða þekkir
til slíkra fyrirbæra. Lesendur mega
líka senda inn allar aðrar skemmti-
legar þjóðsögur og flökkusagnir sem
flestum sögum lýst sem ógurlegum
forynjum og óskaplega ljótum. Þó
eru til undantekningar þar á eins og
sagan um Hildi tröllkonu i bókinni
Sögur og sagnir úr Bolungarvík eft-
ir Finnboga Bernódusson.
Hildur lagði hug til ekkjumanns
sem hét Hákon og bjargaöi honum
úr sjávarháska. Sem laun fyrir
björgunina fór hún þess á leit við
Hákon að hann heimsækti hana á
jólanótt. Þegar Hákon kom í hellinn
var allt dimmt nema frá eldstæði
þar sem Hildur satt og steikti rjúp-
ur á teini. Hún var léttklædd og
nakin niður að mitti. Hún sneri
baki í Hákon og þóttist ekki sjá
hann meðan hann virti hana fyrir
sér. „Svart hrokkið hár breiddist
um hinar feikibreiðu herðar. Hún
var eirbrún á hörundslit og gljáði á
herðarnar í eldskininu. Hákon
horfði um stund á hina miklu konu
og undraðist, hversu vöxturinn var
geðþekkur, svo stórvaxin sem kon-
an var.“
það hefúr heyrt. Hér er einnig kjörið
tækifæri fyrir framliðna lesendur
blaðsins að hcifa samband og miðla af
reynslu sinni hinum megin.
Blaðið áskilur sér rétt til að birta
þær sögur sem áhugaverðastar eru og
er fullum trúnaði og nafhleynd heitið
sé þess óskað.
Þeim sem vOja veita okkur lið er
bent á að hafa samband við Vilmund
í sima 550 5020 eða tölvupóst á net-
fang: kip@ff.is.
Kip
Eftir að þau heOsast gekk hún tO
móts við hann og „lagði arminn um
háls honum, haOaði sér niður og kyssti
hann. Þrátt fyrir hina miklu stærð Há-
konar var hann samt allmOdð minni
en hún, svo að þegar hann haOaði sér
að henni, héngu brjóst hennar yfir
honum eins og koparbrúnir vínbelgir.
Hákon reyndi að láta ekki standa upp
á sig með blíðuhótin, tók utan um
hana báðum höndum og þrýsti sér fast
upp að henni. HOdur hló, beygði sig
meira niður og þrýsti höfði hans að
brjóstum sínum nöktum og gældi við
hann eins og barn. Hann leit upp. HOd-
ur var ads ekki ljót. Hún var að vísu
stórleit og breiðleit, bOið breitt mOlum
augnanna, brúnir miklar og dökkar,
augun stór og dökkbrún, varirnar
þykkar, tennurnar stórar og sterkleg-
ar, nefið breitt, en ekki hátt. Þetta var
í fyrsta sinn, er Hákon sá hana fá-
klædda og gat virt hana vel fyrir sér,
því að aOtaf gekk hún í feikistórri skó-
siðri belghempu með áfastri hettu, er
að mestu huldi andlitið. Hákoni rann
þegar hugur tO hinnar stórvöxnu konu
því hann hafði eigi kvenmanns kennt
síðustu tíu árin, síðan hann missti
konu sína. Hann fann nú sitt karl-
marmsþrek aOt aukast og vaxa.“
Að trylla menn
TO er fiöldi sagna um að tröU tryUi
tO sín menn og breyti þeim í tröU.
Þetta er þó mikiö maus því það þarf
annaðhvort að láta þá sofa mUli
tveggja tröllkvenna sem hvísla látlaust
í eyra þeirra töfraþulu eða maka þá í
Qoti og súru smjöri og toga þá og
teygja yfir eldi.
Tröllasögur eru liklega þær þjóðsög-
ur sem menn leggja minnstan trúnað á
nú á dögum, enda er orðið tröUasaga
notað sem samheiti yfir lygasögur af
öUu tagi. -Kip
Þjóðsögur og dulræn fyrirbæri:
eftir sögum
Truntum og runtum og
tröllin mín í klettunum