Dagblaðið Vísir - DV - 27.01.2001, Blaðsíða 27

Dagblaðið Vísir - DV - 27.01.2001, Blaðsíða 27
LAUGARDAGUR 27. JANÚAR 2001 I>V 27 Helgarblað Þó umdeilanlegt sé hve þekk- ing íslendinga á landafræði eigin lands sé útbreidd má telja öruggt að allir viti að Hvanna- dalshnúkur í Öræfajökli er landsins hæsta flall og heilir 2119 metrar yfir sjávarmáli. Þetta er því miður sennilega ekki rétt. Almennt er því trúað að Hans Frisak landmælingamaður og Jón Árnason, hreppstjóri á Fagurhóls- mýri, hafi verið fyrstir manna til þess að ganga á Hvannadalshnúk 19. júlí 1813. Þetta er eins og hæðartalan sennilega alls ekki rétt. I bók sinni Þar sem landið rís hæst, sem kom út 1999, fjallar höf- undurinn, Snævar Guðmundsson um göngur á Öræfajökul í sögulegu samhengi og leiöir rök að því að Frisak og Jón hafi ekki farið á Hvannadalshnúk heldur Rótarfjalls- hnúk. Það hafi verið nærri 80 árum síðar, 17. ágúst 1891, sem Frederick W.W. Howell varð fyrstur manna til þess að leggja hnúkinn að fótum sér ásamt tveimur íslenskum fylgdar- mönnum, þeim Páli Jónssyni og Þorláki Þorlákssyni. Howell þessi varð vinsæll sérfræðingur um Is- land, höfundur metsölubóka um landið og tíður gestur. Hann drukknaði í Héraðsvötnum i Skaga- firði 1901. Heilir 2119 metrar Það var í lok júni árið 1904 sem menn hófust handa við að mæla fjallið almennilega og þeim aðgerð- um stjórnaði danskur liðsforingi og mælingamaður að nafni Koch. Hann braust við illan leik upp á fjallið og mældi það 2119 metra hátt 27. júní 1904. Hvannadalshnúkur hafði lengi verið talinn með hæstu fjöllum landsins en eldri tala af kortum Björns Gunnlaugssonar sýndi fjallið 1958 metra á hæð. Þessi tala, 2119, var nú tekin í tölu heilagra talna og sett í kennslu- bækur og henni í framhaldinu troð- ið inn í hausinn á kynslóðum ís- lenskra skólabama og þar er hún enn og lengi vel efaðist enginn um neitt. Næsta mæling sem fram fór á fjallinu haustið 1955 og gekk hörmu- lega vegna ills veðurfars en mæling- um var stjómað af dönskum yfir- manni frá Geodætisk Institute. Tindurinn mældist 2123 metra hár eða fjórum metrum hærri en 1904. Hér er einhver skekkja á ferð en munurinn ekki marktækur vegna Hvannadalshnúkur á Öræfajökli er hæsta fjall á íslandi Viö höfum alist upp viö aö trúa pví aö harm sé 2119 metrar á hæö. Það er alls ekki víst aö þaö sé rétt. Mælingar sýna aö hann er sennilega 2111 metra hár. Á myndinni sést til Hrútfjallstinda vinstra megin en Hvannadalshnúkur er hægra megin. þvi samanburður við nágrannalönd okkar leiðir í ljós að á þessu sviði höfum við haft ákveðna forystu. Við berum höfuð og herðar yfir Færeyinga en þeirra hæsta fjall er aðeins 882 metrar yfir sjó. Það er þó hreinasti fjallgarður samanborið við hið lágvaxna Himmelbjerg frænda vorra Dana sem er aðeins 173 metrar á hæð sem þýðir að það er álíka hátt og Vatnsendahæð fyrir ofan Reykjavík. Norðmenn eiga mun hærra fjall en við því þeirra hæsti tindur er Galdhöpiggen sem ris 2.469 metra yfir sjó og Grænlendingar eiga For- elfjall sem er hvorki meira né minna en 3.360 metra hátt. Hæsta fjall Svíþjóðar heitir Kebnekaise og er norður undir landamærunum við Finnland og mælist 2111 metrar yfir sjó. Nú sjá lesendur væntanlega hvers vegna þetta hljóta að teljast slæm tíðindi af Hvannadalshnúk. Ef við missum hann niður fyrir 2111 metra þá er hann orðinn lægri en hæsta fjall Svíþjóðar. Þetta má auðvitað ekki gerast en við getum kannski huggað okkur við að kannski er þeirra íjall líka mælt vitlaust. Af hverju eru þau svona lág? ísland er á mótum tveggja merk- ustu fleka heimsins sem kenndir eru við Evrópu og Ameríku. Flek- ana rekur hægt og rólega hvom frá öðrum og þess vegna munu aldrei myndast á íslandi mjög há fjöll. Öll hæstu fjöll heimsins eru svokölluð fellingafjöll sem verða til þegar and- stæðir kraftar reka landfleka saman og fellingar hlaðast upp. Slík fjöll er t.d. að finna á Grænlandi. Hér verða þvi aðeins til fjöll sem hlaðast upp í eldgosum. Slík fjöll geta vel orðið mjög há en mikið landrof á íslandi dregur úr líkum á því. Þess utan er jarðskorpan fremur þunn á fleka- mótum eins þeim sem viö erum stödd á og þá sígur hún undan þunga hárra fjalla. Það er þess vegna staðsetning íslands á fleka- mótum ásamt þunnri jarðskorpu sem hindrar það að hér myndist mjög há fjöll. Þetta er ítarlega út- skýrt í Jarðfræði eftir Þorleif Ein- arsson. Fyrst svona er komið tel ég rétt að halda dauðahaldi í hvern sentí- metra af Hvannadalshnúk en ef það dugir ekki til þá má alltaf skáka í því skjólinu að okkar fjöll eru þau fallegustu þó þau séu kannski ekki þau hæstu. -PÁÁ FJÖLL Á NORÐURLÖNDUM ^ SJÓ SVALBARÐI Newton^ppen 1.717 - sennilega er hann ekki 2119 metrar Sviarnir fram úr okkur? Hér erum við í slæmum málum GRÆNLAND Forelfiall 3.360 jAN MAYEN Hákonar sjöunda 2.277 hnúks nákvæmlega og nú voru á ferð vísindamenn á vegum Jökla- rannsóknarfélags íslands undir leið- sögn Magnúsar Tuma Guðmunds- sonar og prófuðu þeir að mæla hæö fjallsins með hnattstöðumælinga- tækjum (DGPS). Sú mæling sýndi hæð fjallsins í 2111 metrum og fylgdi sögunni að reikna mætti með 5 metra skekkju til eða frá. Snævar Guðmundsson, höfundur bókarinnar Þar sem landið rís hæst, segir í bókinni að ekki sé hægt að fullyrða hver sé raunveruleg hæð Hvannadalshnúks og hann áréttaði þessa skoðun sína í samtali viö DV og sagði að það væri að sínu mati brýnt verkefni að fá hæð fjallsins á hreint. Markus Rennen, sérfræðingur í landmælingum hjá Landmælingum ríkisins, sagði að þríhymingamæl- ingar væru að sínu mati nokkuð áreiðanlegar og taldi litla eða enga ástæðu til þess að leggja mikla vinnu í að fá fram nákvæma hæö á fjallinu. „Hæðarmælingar eru mjög erfiðar viðfangs hvað nákvæmni varðar og erfiðara að mæla hæð með GPS en lengd milli tveggja punkta lárétt. Hér á landi er þetta sérlega erfitt því koma þarf upp áreiöanlegu neti punkta sem ákvarða meðalhæð sjáv- armáls sem er breytileg. Þegar þvf verkefhi verður lokið er hægt aö mæla hæð fjalla með GPS með ná- kvæmni upp á fáa sentimetra.“ Við þetta má síðan bæta að það má teljast sanngjöm krafa að hæð fjalla sé mæld og miðuð við fastan punkt þ.e. grjót eða klöpp. Á toppi Hvannadalshnúks er jafnan ísþekja sem er á bilinu 5-20 metrar eftir ár- ferði. Þess vegna er líklegt að Hvanna- dalshnúkur sé einhvers staðar á bil- inu 1990 til 2000 metrar yfir sjávar- máli þegar búið er að reikna með skekkju í mælingum, þykkt ísþekju og öðru af því tagi. óvissu í mælingum. 1904 var hæðin mæld með þríhymingamælingum en hillingar geta skekkt niðurstöður slíkra mælinga nokkuð. Þeirra er einmitt von á söndunum kringum Öræfajökul þegar viðrar vel til mæl- inga. Einnig var miðað við hæð nærliggjandi fjalla í útreikningum og vera kann að þær tölur hafi einnig verið ónákvæmar. Aðeins 2111 metrar yfir sjó Árið 1993 var gerð enn ein tilraun- in til þess að mæla hæð Hvannadals- Hvað er Hvanna- dalshnúkur hár?
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.