Dagblaðið Vísir - DV - 28.12.2002, Blaðsíða 10

10
Útgáfufélag: Útgáfufélagið DV ehf.
Framkvæmdastjóri: Hjalti Jónsson
Aðalritstjórí: Óli Björn Kárason
Ritstjóri: Sigmundur Ernir Rúnarsson
Aftsto&arritstjóri: Jónas Haraldsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift:
Skaftahlíð 24,105 Rvík, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5749
Ritstjórn: ritstjorn@dv.is - Auglýsingar: auglysingar@dv.is. - Dreifing: dreifing@dv.is
Akureyri: Kaupvangsstræti 1, sími: 462 5000, fax: 462 5001
Setning og umbrot: Útgáfufélagiö DV ehf.
Plötugerð og prentun: Árvakur hf.
DV áskilur sér rétt til að birta aösent efni blaösins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viömælendum fyrir viðtöl viö þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Mánuður í stríð!
Líklega er mánuður þar til
þolinmæði Bandaríkjastjórn-
ar þrýtur. 27. janúar á nýju
ári ber Hans Blix, yfirmanni
vopnaeftirlitssveitar Samein-
uðu þjóðanna í írak, að skýra
Öryggisráðinu frá rannsókn
sinni á vopnaeign íraka. Enn hefur ekkert fundist og hefur
þó verið leitað á nærri tvö hundruð stöðum víðs vegar um
landið, þar af hafa eftirlitssveitirnar grandskoðað 32 nýja
staði sem þeim hefur verið bent á sem hugsanlegur
geymslustaður fyrir gereyðingarvopn í eigu Saddams.
Líkur fara vaxandi á því að Hans Blix og hans menn hafi
Öryggisráðinu lítið fram að færa þegar komið verður að
timamörkum. Það er með öllu óþolandi fyrir Bandaríkja-
stjórn og aðra helstu hauka Vesturlanda sem hafa verið að
fægja vígvélar sínar fyrir átök sem eru að verða ímynd
þeirra og trúverðugleika mjög nauðsynleg. Þá mun reyna á
skuldbindingar ríkja Atlantshafsbandalagsins frá því í Prag
í haust þegar þau hétu að veita Bandaríkjunum alla þá að-
stoð sem þau kynnu að fara fram á.
Það er vissulega enn nokkur von til þess að vopnaeftir-
litssveitirnar fletti ofan af einræðisherranum Saddam
Hussein og dæmafárri harðstjórn hans í írak. Allir þykjast
vita hvers hann er megnugur og allir eru reiðubúnir að
imynda sér óhugnanlega vopnaeign hans enda hefur hann
verið ólatur við að nota þau á saklausa hópa fólks í landinu
sem eru ekki að hans skapi. Nægir þar að nefna helför hans
á hendur Kúrdum í norðurhluta landsins sem hann kæfði
með eiturefnum fyrir fjórtán árum.
Von vopnaeftirlitssveitanna er fólgin í því að fá nokkra
helstu vísindamenn Saddams Husseins á sitt band. Engir
aðrir eru líklegri til að geta upplýst um magn og gæði vopn-
anna sem að er leitað. Engir aðrir vita betur við hvaða að-
stæður þau eru geymd og það sem líklega mestu máli skipt-
ir; hvar þau eru geymd. Vitað er að njósnastofnanir Breta
og Bandaríkjamanna hafa reynt að fá þessa menn til liðs
við sig en árangurinn af því starfi er óljós og líklega langt-
um minni en allt erfiðið.
Bent hefur verið á að opinberir starfsmenn í írak leggi
það að jöfnu við sjálfsvíg að brjóta trúnað við ríki sitt. Og
ríkið - það er Saddam. Hann er kunnur að því að kveða nið-
ur mótþróa meðal heimamanna sinna og brýtur andstæð-
inga sina auðveldlega niður bjóði þeir honum birginn. Það
er þvi ekki að ástæðulausu sem sú hugmynd hefur skotið
upp kollinum að bjóða helstu vísindamönnum íraks að
flytja úr landi með fjölskyldur sinar í skiptum fyrir upplýs-
ingarnar sem öllu skipta.
Það er lítill timi til stefnu. Og enn ekkert sem opinber-
lega hrekur staðhæfingar íraksstjórnar í frægri tólf þúsund
siðna skýrslu þeirra sem er „nákvæm og vandlega unnin“
eins og Hussam Mohammad Amin, viðskiptaráðherra
íraka, orðaði það á annan dag jóla. Vesturveldunum hefur
ekki tekist að hrekja efni þessarar skýrslu og það er grund-
vallaratriði í þeirri stöðu sem nú ríkir í samskiptum íraka
við umheiminn. Þeir síðarnefndu hafa einfaldlega ekki enn
verið staðnir að „ætlaðri lygi“.
Og tíminn tifar. Óneitanlega hentar það haukunum best
að heyja hernað sinn á meðan enn rikir vetur í írak. Þá er
ekki nema um febrúar að ræða þvi sumarhitinn i írak byrj-
ar strax i mars og stígur auðveldlega upp i 50 stig i júli og
ágúst. Þar við bætist að hermenn verða að klæðast þykkum
hlífðarfatnaði sem ver þá gegn eiturefnum. Og í apríl byrj-
ar alræmd sandstormatíð í landinu sem teppir lofthernað.
Það er því harla ljóst hvað íraskur almenningur má þola í
febrúar.
4%
LAUGARDAGUR 28. DESEMBER 2002
DV
Meginverkefnið 2003
Hvert verður meginverkefni
stjómmálamanna á næsta ári? Jú,
vitanlega að tryggja sér endurkjör í
kosningum. Það er augljóst. Það er
hins vegar ekki jafnaugljóst hvaða
málefni verða efst á baugi og hvaða
úrlausnarefni brýnust.
Læti að baki
Bent er á það í annál DV um
stjómmál á árinu sem er að líða að
á þessu ári hefur „slagurinn" þegar
verið tekinn um mörg helstu verk-
efni næsta árs.
Það hefur verið slegist linnulaust
um Kárahnjúkavirkjun og álver í
Reyðarfirði. Stjórnvöld hafa líklega
nú þegar tekið út bróðurpart hins
pólitíska sársauka sem málið veld-
ur og lítið eftir á nýju ári annað en
að setja punktinn yfir i-ið.
Sama gildir um sölu ríkisbank-
anna; hún er ekki að baki en enda-
taflið eitt er eftir og verður auðvelt
nema einhverjar óvæntar hróker-
ingar setji strik í reikninginn.
Evrópumál verða tæpast rædd
enn meira á næsta ári en því sem
er aö líöa; umræðan maliar áfram.
Andvaraleysi?
Flestir virðast hafa komist á þá
skoðun undanfarnar vikur að
stærsta viðfangsefni stjómmála-
manna síðustu misseri - efnahags-
málin - sé ekki lengur áhyggjuefni.
Verðbólga og viðskiptajöfnuður séu
orðin viðunandi og vextir um það
bil að verða það líka. Botni hag-
sveiflunnar sé náð, hagvöxtur í
þann mund að glæðast og bjartari
tímar fram undan.
Er þetta víst? Búnaðarbankinn
benti á þá merkilegu staðreynd
nokkrum dögum fyrir jól að þótt
víöa erlendis sé talsverð vinna lögð
í að kortleggja stöðu hagkerfa í
hagsveiflunni hverju sinni sé engin
ein vísitala til hér á landi sem gefi
tfl kynna hvort hagkerfið sé í upp-
eða niöursveiflu.
Til allrar hamingju bætir Búnað-
arbankinn nú úr þessu með nýj-
ung: svokaflaðri „hagsveifluvísi-
tölu“.
Botninum ekki náð
Niðurstaðan kemur á óvart. Sam-
kvæmt nýju vísitölunni hófst nið-
ursveiflan í október árið 2000. Frá
þeim tíma hefur stefnan verið hratt
niður á við, nema hvað smávegis
viðsnúningur varð á miðju þessu
ári. - í júní sagði fjármálaráðuneyt-
ið einmitt í fréttabréfi sínu að vís-
bendingar væru um að samdráttur-
inn væri í rénun „ef ekki beinlínis
að baki“.
En síðan í sumar hefur stefnan
verið áfram niður á við samkvæmt
hagsveifluvísitölu Búnaðarbank-
ans. Síðasta mæling í nóvember
sýnir enn neikvæða breytingu.
„Botni hagsveiflunnar virðist því
ekki enn vera náð,“ segir Búnaðar-
bankinn.
Það fór heldur lítið fyrir þessari
niðurstöðu Búnaðarbankans í fjöl-
miðlum en hún felur þó í sér mikil
tíðindi. Og hún er ekki síður mikil-
væg áminning um það hvert megin-
viðfangsefni stjórnmálamanna á
næsta ári hlýtur að verða: Það eru
efnahagsmálin, eins og svo oft
áður.
„Mestur munur er á
hægri- og vinstristjórn-
um þegar kemur að út-
gjöldum ríkisins. Hœgri-
stjómin juku ríkisút-
gjöld að meðaltali um
3,3% á ári í stjórnartíð
sinni, en vinstrístjómir
um 11,2% á ári!“
Vinstri og hægri
í þessu ljósi - og í aðdraganda
kosninga - er áhugavert að lesa um
rannsókn Þórunnar Klemensdótt-
ur, „Pólitískar hagsveiflur á íslandi
1945-1998", sem birt er í nýrri bók
um íslensk efnahagsmál, Frá
kreppu til viöreisnar, sem ritstýrt
er af Jónasi H. Haralz og gefin út af
Hinu íslenska bókmenntafélagi.
I rannsókn sinni skoðar Þórunn
gögn um íslensk efnahagsmál með
hliðsjón af stjórnarmynstrinu
hverju sinni í þeim tilgangi að
leiða í ljós hvort munur sé á áhersl-
um og árangri vinstri- og hægrist-
jóma í þessum efnum. Allar stjóm-
ir sem Sjálfstæðisflokkurinn átti
beina aðild að teljast í rannsókn-
inni til hægristjóma.
Útgjaldagleði
Niðurstaðan er að stjórnar-
mynstur hafi ekki marktæk áhrif á
atvinnuleysi og hagvöxt. Atvinnu-
leysi var þó að meðaltali meira í tíð
hægristjóma en vinstristjóma sem
er sagt i samræmi við þá kenningu
að hægriflokkar leggi allt kapp á að
kveða niður verðbólgu en hafi
minni áhyggjur af atvinnuleysi -
þveröfugt við vinstriflokka. Hag-
vöxtur var heldur meiri í tið
vinstristjórna en hægristjórna en
sem fyrr segir telur Þórunn mun-
inn tiltölulega lítinn, hvort sem lit-
ið er til hagvaxtar eða atvinnuleys-
is.
Munurinn er meiri þegar horft
er á verðbólgu. Hún var 24,5% að
meðaltali í tíð vinstristjóma en
15,1% í tíð hægristjórna - og vitan-
lega enn minni ef rannsóknin hefði
náð til áranna eftir 1998.
Mestur munur er á hægri- og
vinstristjórnum þegar kemur að út-
gjöldum rikisins. Hægristjórnin
juku ríkisútgjöld að meðaltali um
3,3% á ári í stjórnartíð sinni, en
vinstristjómir um 11,2% á ári!
Árangur á kosningaári
Hvað ríkisútgjöldin varðar er
einkar athyglisvert að sjá hvað ger-
ist á kosningaári. Þórunn bendir á
að ríkisútgjöld jukust að meðaltali
um 5,5% á ári á tímabilinu, en á
kosningaári jukust þau að meðal-
tali tvisvar sinnum hraðar, eða um
11%. Raunar má því segja „að
vinstri stjómar ár séu öll nokkurs
konar kosningaár" eins og Þórunn
kemst að orði!
Þórunn sýnir einnig fram á að
hægristjórnir hafa náð sínum besta
árangri - þ.e. litlu atvinnuleysi,
miklum hagvexti og tiltölulega lít-
illi verðbólgu - á kosningaári, en
vinstristjórnir ná þvert á móti
lökustum árangri á kosningaári.
„Þetta gæti verið ein skýring þess
að hægri stjórnum hefur verið
treyst fyrir stjórnartaumum hér á
landi í fjörutíu af fimmtiu og þrem-
ur þeirra ára sem þessi athugun
nær til,“ segir Þórunn.
Hvað gerist?
Alls konar fyrirvara verður auð-
vitað að gera við þessar niðurstöð-
ur - ekki síst þann að ekki er sama
vinstristjóm og vinstristjóm. Og
þótt stjómarmynstrið hafi örugg-
lega einhver áhrif á þá þætti sem
hér hafa verið nefndir spilar fleira
inn í. Engu að síður eru visbend-
ingarnar eindregið í þá átt að
hægristjórnum gangi betur að ráða
við verðbólgu og vöxt ríkisútgjalda
en vinstristjómum.
Hitt er svo annað mál að hugsan-
lega eru vangaveltur um þetta
óþarfar og hreinlega út í bláinn
núna þegar ráðherra Framsóknar-
flokksins segir að framganga for-
ystu Samfylkingarinnar í R-lista-
samstarfinu veki spumingar um
hæfi flokksins til þátttöku I ríkis-
stjórnarsamstarfi; frambjóðandi
fyrir Vinstri-græna segir að fólk
sem hlaupi frá hátíðlegum yfirlýs-
ingum geti „varla vænst þess að
verða tekið alvarlega þegar á reyn-
ir um samstarf* 1; og formaður
flokksins segir líkur á vinstristjórn
hafa minnkað. Og eins og bent hef-
ur verið á verður vinstristjóm tæp-
ast mynduð ef formaður Framsókn-
arflokksins nær ekki kjöri til Al-
þingis!
Ólafur Teitur
Guðnason
blaöamaður
»
i

Sigmundur Ernir