Dagblaðið Vísir - DV - 28.12.2002, Blaðsíða 50

54
Helqarblad 3Z>’V
LAUGARDAGU R 28. DESEMBER 2002
Ari Edwald,
framkvæmda-
stjóri Samtaka
atvlnnulífsins.
Skattabreytingar
„Fyrirtækin eru svo spennt gagn-
vart kostnaði að þau munu ekki geta
tekið á sig auknar álögur í formi launa-
hækkana án þess að
þess verði vart í
rekstrinum. Þvi
mun verða áfram
mikiil þrýstingur á
fyrirtækin að lækka
kostnaðinn sem
mun hafa áfram-
haldandi áhrif á at-
vinnuástandið. Ég
geri ég mér aftur á
móti vonir um að
stóriðjuframkvæmd-
ir komi inn í myndina og þá munu
áhyggjur af slöku atvinnuástandi
þverra og bjartsýni á vinnumarkaðinn
aukast. Breytingamar á skattaum-
hverfinu eru einnig til þess fallnar að
búa í haginn fyrir arðsamt atvinnulíf
og bjartsýni um aukin umsvif á ekki
síst rætur að rekja til skattabreyting-
anna.“
Frumkvæði
verkaiýðshreyfingarinnar
„Ég er sáttastur á árinu 2002 við það
frumkvæði sem verkalýðshreyfmgin
tók á fyrri hluta ársins til þess að ná
niður verðbólgu og
verðlagi úr 10% nið-
ur fyrir rauða strik-
ið með massífri bar-
áttu. Þar sýndi
verkalýðshreyfingin
að henni getur tek-
ist prýðilega upp. Ég
er hins vegar ósátt-
astur við þá þróun
sem nú er að verða
og við að sigla inn í
verra horf og vax-
andi atvinnuleysi.
Þetta ástand er ískyggilega líkt því sem
var 1990, þegar við vorum á barmi nið-
ursveiflunnar frægu sem stóð allt til
ársins 1994. Þetta smitast út í þjóðfélag-
ið og þá fara fyrirtækin að búa sig und-
ir það með uppsögnum og niðurskurði
kostnaðar. Það veldur hins vegar hrað-
ari niðursveiflu."
Guömundur
Gunnarsson,
formaöur Raf-
iönaöarsam-
bands íslands.
Óréttlátt samfélag
Misskipting auðs hefur aukist gríð-
arlega á árinu og talið eðlilegt að fólk
sé að eiga milljarða viðskipti. Það hef-
ur myndast sérstök
verðbréfa- og eigna-
stétt sem flytur sín á
milli gífúrlega fjár-
muni. Á sama tíma
hefur kaupmáttur
launa farið þverr-
andi hjá almenna
launþeganum og
þeir sem minnst fá
bera hlutfallslega
minna úr hýtum.
Þetta er blettur á
okkar velferðarþjóð-
félagi og sárt að horfa upp á að nánast
öllum fmnst þetta eðlilegt. Þetta er
óréttlátt samfélag. Einnig hefur kynja-
misrétti aukist og orðið hefur bakslag í
kvennabaráttunni á árinu og konur
sem hasla sér völl í atvinnulífmu eru
sífellt verr launaðar i samanburði við
karlana. Við konur í stjómmálum töld-
um að með lagasetningum væri búið að
tryggja ákveðinn rétt kvenna."
mundsdóttir,
þingmaöur
Samfylkingar-
innar.
Heilbrigt siðferði
„Það stendur upp úr að mínu mati
að ákveðið var að fara í gang með stór-
iðju sem er ákaflega heppileg ákvörð-
un, ekki síst fyrir
sveitarfélögin á
Austurlandi sem
virkilega vantaði
stærri aðgerð til
þess að ná jafnvægi.
Því miður fyrir hin-
ar dreifðu hyggir
landsins kom kvóta-
setning smábáta til
framkvæmda á ár-
inu og ég óttast að
það hafi neikvæð
áhrif á kjör fólks á
landsbyggðinni og byggðaþróun. Sú
umræða sem varð um kjör erlendra
verkamanna á íslandi var mjög athygl-
isverð en samkvæmt henni bar að
tryggja kjör þeirra til samræmis við
kjör íslendinga. Það ber vott um heil-
brigt siðferði í þjóðfélaginu að fólk
skuli bera hag útlendinga fyrir
brjósti."
Theodór
Bjarnason, fyrr-
verandi for-
stjóri Byggöa-
stofnunar.
Kjara- og atvinnumálin á árinu 2002:
Vaxandi atvinnuleysi og
andstaða verkalýðshreyfing-
ar gegn skattafrumvarpi
Annáll 2002
Samkvæmt kjarasamningum
var vinnuveitanda skylt frá 1. jan-
úar sl. að greiða 2% mótframlag í
séreignarsjóð (eða eftir atvikum
sameignarsjóð) gegn 2% viðbótar-
framlagi launamanns. Síðan tókst
samkomulag um breytingar á
þessu ákvæði þannig að frá og
með 1. júlí sl. greiddu vinnuveit-
endur 1% framlag í séreignarsjóð
launamanns án framlags af hálfu
launamanns en áfram gilti reglan
um 2% mótframlag gegn 2% við-
bótarsparnaði launamanns. l. jan-
úar nk. verður 0,4% hærri hækk-
un launa en ella hefði verið þar
sem markmið um „rautt strik“
náðust og verður hækkunin 3,15%
hjá Starfsgreinasambandinu sem
er með samninga til ársloka 2003
en 3,4% hjá iðnaðar- og verslunar-
mönnum sem eru með samninga
til mars 2004. Hækkun láglauna-
samninga gæti numið allt að 6%.
Samningsaðilar vinnumarkaðar
voru sammála um að yrði vísitala
neysluverðs eigi hærri en 222,5
stig í maí sl. teldist verðlagsfor-
senda kjarasamninga hafa staðist.
Stæðust forsendur ekki væru
launaliðir viðkomandi kjarasamn-
inga uppsegjanlegir við mánaða-
mót. Visitala neysluverðs mældist
221,8 stig í byrjun mars og mátti
hún því ekki hækka nema 0,3%
næstu tvo mánuði til þess að vera
innan rauðu strikana. Vegna
þessa ákvað forysta ASÍ að efna til
auglýsingaherferðar í fjölmiðlum
undir yfirskriftinni „Settu strik í
reikningin". í lok mars ákvað rík-
isstjórnin að leggja fram frum-
varp um tímabundna lækkun á al-
mennu vörugjaldi af bensíni, úr
10,50 krónum í 8,95 krónur. Mark-
miðið með lækkuninni var að
vega upp á móti hækkun á heims-
markaðsverði bensíns. Á ársfundi
Seðlabankans þann 26. mars til-
kynnti seðlabankastjóri um 0,5%
lækkun stýrivaxta Seðlabankans í
kjölfar endurskoðunar bankans á
framvindu gengis- og verðlags-
mála og taldi bankinn allar for-
sendur fyrir þvi að verðbólga yrði
innan rauða striksins í maí.
Möguleg spenna og hækkanir
vegna kaupmáttarþróunar sem
ættu að geta viðhaldið eftirspurn
á vinnumarkaðnum hefur ekki
gengið eftir á árinu og því var bú-
ist við samdrætti sem hefur orðið
staðreynd á árinu. En með vorinu
ætti ástandið að jafnast og ætti
Þórir Einarsson
ríkissáttasemjari.
Stund milli
stríða
Settu strik í reikninginn
Forsvarsmenn vinnumarkaöarins, Ari Edwald og Finnur Geirsson frá SA og
Grétar Þorsteinsson og Gylfi Arnbjörnsson frá ASÍ, funda meö ríkisstjórninni.
Ásetningur þessara aöila um aö halda sig innan rauöa striksins í maí tókst
og verölagsforsendur kjarasamninga stóöust þar meö.
embermánuði voru skráðir 85.584
atvinnuleysisdagar á landinu öllu
sem jafngildir því að 4.077 manns
hafi verið á atvinnuleysisskrá.
Það jafngildir 2,8% af áætlun Þjóð-
hagsstofnunar um mannafla. At-
vinnuleysi hefur farið vaxandi í
desembermánuði en það hefur
undanfarin ár aukist um 23%
milli nóvember og desember.
Hlutfall atvinnuleysis er hæst nú í
lok nóvember á Norðurlandi
vestra, eða 1,2%, um 1,6% á Vest-
fjörðum en er hæst á Suðurnesj-
um, 3,8%. Talið er að um áramót-
in geti atvinnuleysi verið komið í
4% og ekki séð fyrir endann á
þeirri þróun.
En þetta þarf kannski ekki að
koma á óvart. Óhjákvæmilegur
fylgifiskur þeirrar efnahagslægð-
ar sem nú ríkir í Evrópu og
Bandaríkjunum er vaxandi at-
vinnuleysi. Atvinnuleysi reyndist
að meðaltali vera 7% í október
meðal aðildarríkja Efnahags- og
framfarastofnunarinnar. Einnig
er athyglisvert að nú er atvinnu-
leysi töluvert meira á evrusvæð-
inu samanborið við OECD-ríkin
en meðalatvinnuleysi í þeim 12
ríkjum sem mynda myntbandalag-
ið er í dag 8,4%, mest í Frakk-
landi.
Um 13 þúsund manns
undir fatæktarmörkum
Bændur urðu talsvert í umræð-
unni í haust þegar gæta fór
óþyrmilega offramleiðslu á öllum
tegundum kjöts, þó mest á svína-
kjöti og kjúklingakjöti en best
var nautgriparæktin stödd.
Talið er að allt að 13 þ.
manns séu í landinu
undir fátæktarmörkum
og eru bændur stór
hluti þess hóps. Vax-
andi fjöldi fátækra í
landinu styður þá skoð-
un sem m.a. hefur komið
fram á Alþingi aö bilið
milli ríkra og fátækra
hafi aukist á ár-
inu 2002.
Lengsta samningalota sem um
getur á vinnumarkaðinum hófst á
árinu 2000 og lauk árið 2002. Fyrir-
sjáanlegt er að næsta samingalota,
sem hefst væntanlega næsta haust,
verður einnig löng, að mati Þóris
Einarssonar ríkissáttasemjara.
Síðustu samningarnir voru undir-
ritaðir sl. vor við sjúkrahúslækna
og síðan hefur verið rólegt hjá Rík-
issáttasemjara, en nýverið voru
undirritaðir samningar við laus-
ráðna starfsmenn Sinfóníuhljóm-
sveitar íslands sem höfðu boðað
verkfall á Jólaóratóríu Bachs.
„Árið hefur einkennst af því að
það hefur verið rólegt og friðsælt á
vinnumarkaðinum og nú er stund
milli stríða. Á slíkum tímum
myndast oft meira jafnvægi í þjóð-
félaginu en samningaþrefið hefur
þveröfug áhrif, meiri óróa. Á ár-
inu 2001 voru 52 samningamál til
lykta leidd hjá embættinu og 42
mál árið áður en aðeins 5 á þessu
ári. Nú standa engin mál út af. Það
er orðið langt síðan, ef nokkum
tíma, að menn hafa farið inn í jóla-
hátíð og áramót án nokkurra ófrá-
genginna kjarasaminga. Ástæðan
er sú að menn eru farnir að gera
kjarasamninga til mun lengri tíma
en áður, eða almennt til tveggja
ára, sem er af hinu góða: Á næsta
ári renna út 49 kjarasamningar
ýmissa stéttarfélaga en viðræðu-
törn mun væntanlega hefjast
næsta sumar eða haust, eða eigi
síðar en 10 vikum fyrir þann tíma
er samningar renna út. Næsta lota
gæti staðið allt til ársins 2005. At-
vinnuástandið er nú hins vegar
því
miður
mun
verra
það hefur
verið um
árabil og
helmingi
fleiri at-
vinnulausir
nú en á
sama tíma í
fyrra. Sam-
komulagið
sem aðilar
vinnumarkaðarins
náðu í maí sl. um að halda
vísitölu neysluverðs niðri veldur
nú hærri kauphækkun en samið
var um,“ segir Þórir Einarsson
ríkissáttasemjari. -GG
ekki að vera verðbólguhvetjandi
þegar fram á haustið 2003 kemur.
Um 10% viðskiptahalli upp á um
80 milljarða króna hvarf á árinu
og með því hafa horfið ýmis um-
svif i þjóðfélaginu sem ekki er
lengur neinn fótur fyrir. Þrátt fyr-
ir jafnvægi í starfsumhverfinu
telja atvinnurekendur að launa-
stigið sé það hátt að tilraun til að
verja lífskjörin verði að vera að
lækka hlutfall launa en kostnaðar-
hlutfallið hér er um 67% meðan
það er um 60% í nágrannalöndun-
um og hefur ekki verið hærra sið-
an 1987. Meðan það er batnar at-
vinnuástandið varla. Stærsta
stéttarfélag landsins, Efling, álykt-
ar um atvinnumál nýverið og
bendir réttilega á að margfeldis-
áhrif uppsagna muni koma fram
af auknum þunga í samdráttarein-
kennum ef ekkert verður að gert.
Sveigjanlegur
vinnumarkaður
Samtök atvinnulífsins bentu á
það í vor að þær breytingar sem
gætu gert vinnumarkaðinn sveigj-
anlegri væru m.a. lægri atvinnu-
leysisbætur og minni félagsleg að-
stoð; frjálslegri lög eða samnings-
ákvæði um ráðningar og uppsagn-
ir starfsfólks; breytingar á vinnu-
löggjöf þannig að erfiðara væri að
fara í verkfall; fólki væri gert auð-
veldara að standa utan stéttarfé-
laga; meira fé verði varið til end-
urmenntunar; launatengd gjöld og
jaðarskattar verði lækkaðir og
samningstími verði styttri.
Skattafrumvarpi mótmælt
Ársfundur Alþýðusambands ís-
lands mótmælti skattafrumvarpi
ríkisstjórnarinnar og taldi að rík-
isstjórnin hefði oft lagt fram rétt-
látara skattkerfi. í núverandi til-
lögum væri gert ráð fyrir 7.100
milljóna króna hækkun
tekjuskatts á einstaklinga
og hækkun trygginga-
gjalds umfram tekju-
breytingar. Á sama
tima séu skattar á
hátekju- og stór-
eignafólk og fyrir-
tæki lækkaðir um
4.700 milljónir króna.
ASÍ taldi stjórnvöld
hafa árum saman
svikist um að láta
skattleysismörk trygginga
kerfisins fylgja al-
mennri launaþró-
un.
Atvinnu-
leysi
minna,
enn þa!
í nóv-