Dagblaðið Vísir - DV - 08.02.2003, Side 10

10
DV
LAUGARDAGUR 8. FEBRÚAR 2003
+
Utgáfufélag: Útgáfufélagið DV ehf.
Framkvæmdastjórí: Örn Valdimarsson
Aðalritstjóri: Óli Björn Kárason
Rltstjóri: Sigmundur Ernir Rúnarsson
Aðstoðarritstjóri: Jónas Maraldsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiðsla, áskrift:
Skaftahlíð 24,105 Rvík, siml: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5749
Ritstjórn: ritstjorn@dv.is - Auglýsingar: auglysingar@dv.is. - Dreifing: dreifing@dv.is
Akureyri: Kaupvangsstræti 1, sími: 462 5000, fax: 462 5001
Setning og umbrot: Útgáfufélagiö DV ehf.
Plötugerð og prentun: Árvakur hf.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þelm.
Vanskil hins opiribera
Könnun Samtaka atvinnulífsins í nýliðnum
mánuði sýnir óþolandi slugs opinberra aðila í
viðskiptum. Fram kemur að opinberir aðilar,
ríkisvald og stofnanir þeirra annars vegar og
hins vegar sveitarfélög og stofnanir þeirra,
hafa verið í vanskilum við rúm 19% fyrirtækja, þar af oft við
um 5%. Á fréttavef Samtaka atvinnulífsins segir að ljóst sé
að a.m.k. helmingur fyrirtækjanna í úrtakinu sé ekki í telj-
andi viðskiptum við opinbera aðila. Því megi gera ráð fyrir
að þegar um veruleg viðskipti sé að ræða séu opinberir aðil-
ar í vanskilum í um 40-50% tilvika.
Þetta ástand er ólíðandi með öllu. Eigi aðilar viðskipti við
hið opinbera, hvort heldur eru einstaklingar eða fyrirtæki,
hljóta þeir að ganga út frá því að staðið verði við umsamdar
greiðslur. Allir vita að hið opinbera gengur hart eftir greiðsl-
um hjá einstaklingum og fyrirtækjum og beitir óhikað hót-
unum, dráttarvöxtum, sektum og lokunum verði greiðslu-
brestur.
Alvarlegast er þó, að því er fram kemur hjá Samtökum at-
vinnulífsins, að í 61% tilfeUa hafa opinberir aðilar neitað að
greiða dráttarvexti. Samtökunum er jafnvel kunnugt um
dæmi þess að opinberir aðilar hóti að rifta viðskiptum við
fyrirtæki, krefjist þau réttmætra dráttarvaxta vegna van-
skila. Slík framkoma er frekleg og fram komin hjá þeim sem
telja sig eiga alls kostar við viðskiptaaðilann í krafti stærðar.
Samtök atvinnulífsins benda á að um næstu áramót taki
hér gildi tilskipun Evrópusambandsins um baráttu gegn
greiðsludrætti í viðskiptum. Rökin fyrir slíkri tilskipun eru
m.a. þau að um fjórðung gjaldþrota fyrirtækja innan Evrópu-
sambandsins má rekja til greiðsludráttar af hálfu annarra
fyrirtækja og opinberra aðila og er þá sérstaklega vísað til
slælegrar frammistöðu opinberra aðila.
Þess ber þó að geta að íslensk lög geyma þegar ákvæði um
greiðslu dráttarvaxta vegna vanskila. Ótvírætt er að opin-
berir aðilar njóta þar engrar undanþágu. Því er réttilega á
það bent af Samtökum atvinnulífsins að framkoma hins op-
inbera í þessum efnum er algerlega óverjandi. Undir það tek-
ur Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson, formaður Sambands ís-
lenskra sveitarfélaga, í DV í gær og segir ekki hægt að af-
saka slíka framkomu á nokkurn hátt. Undir það skal tekið
með Vilhjálmi að það hljóti að vera sérstakt viðfangsefni hjá
opinberum aðilum að þeir hegði sér eins og almennilegt fólk.
Félagsleg einangrun rofin
Tíu ár eru í dag liðin síðan athvarf Rauða
krossins fyrir geðfatlaða, Vin, var stofnað. Að-
almarkmið félagsins var að rjúfa félagslega ein-
angrun sem margir geðfatlaðir búa við með því
að veita þeim aðgang að stað þar sem þeim
gefst kostur á að sinna hugðarefnum sínum eða spjalla við
annað fólk í hlýlegu umhverfi.
Athvarfið hefur tvímælalaust orðið til góðs enda koma á
hverjum degi um 25 manns í Vin. Þeir sem þjónustuna sækja
gera það á eigin forsendum sem gestir. Með margvíslegu
tómstundastarfi og samveru er félagsleg einangrun fólksins
rofin. Að hætti Rauða krossins er áhersla lögð á mannúð og
virðingu. Horft er á einstaklinginn og getu hans til sjálfs-
hjálpar og sjálfsvirðingar. Með þessari starfsemi tekst að
draga úr endurinnlögnum á géðdeildir sjúkrahúsanna um
leið og efld er þekking á málefnum geðsjúkra.
Síðan Vin var komið á fót hafa tvö önnur athvörf fyrir
geðfatlaða verið stofnuð á vegum Rauða krossins, Dvöl í
Kópavogi og Laut á Akureyri. Starfsemin er til fyrirmyndar,
lífsfylling og um leið haldreipi þeirra sem þjónustunnar
njóta.
Jónas Haraldsson

Tvö þung ár
„Slys,“ sagði Björgvin Þorsteinsson
lögmaður um dóm Hæstaréttar í máli
Áma Johnsens. „Mannlegur harmleik-
ur,“ hafa margir sagt sem fylgst hafa
með þessu einstæða sakamáli allt frá
miðju sumri 2001. Þeir tæpu tuttugu
mánuðir sem liðnir eru frá því að
Ámamálið komst í hámæli hafa verið
ömurlegur tími fyrir þingmanninn
fyrrverandi og ærin refsing að taka út
í kastljósi fjölmiðlanna. Nú er mál að
linni. Dómurinn er fallinn. Fram und-
an em afleiðingar gjörðanna - fang-
elsi.
Verjandi Áma hefur haldið því
fram í fjölmiðlum aö dómur Hæstarétt-
ar hafi verið þyngri en efni stóðu til.
„Ég var sleginn," sagði veijandinn
þegar hann heyrði dómsniðurstöðuna.
Lögmaðurinn sagði að Ámi hefði sjálf-
ur orðið fyrir miklum vonbrigðum
með dóminn. Báðir töldu þeir að refs-
ing ákærða væri þegar orðin meiri en
sakamenn ættu að venjast hér á landi;
Ámi hefði setið í fangelsi umræðunn-
ar í meira en hálft annað ár og mátt
sitja allan tímann undir kvalafuilu
kastljósinu.
Horft í bókina
í dómi Hæstaréttar á fimmtudag var
horft í bókina. Þar var farið að lögum
en ekki líðan sakbomings. Hæstiréttur
hélt til hliðar heiisufari Áma og þeirri
þrautagöngu sem einn þekktasti ís-
iendingur seinni tíma hefur mátt þola
á undanfómum misserum og líkja
verður við eina mestu niðurlægingu
sem þjóðþekktur einstaklingur hefur
orðið fyrir hér á landi. Hæstiréttur
hélt sínu striki og dæmdi Áma eins og
hvem annan ákærðan einstakling sem
kemur fyrir íslenskan rétt.
Þetta er eðliiegt. Frægir menn geta
ekki óskað eftir afslætti af réttvísinni.
Ef farið hefði verið að þeim óskum
Áma og lögmanns hans að meta „fjöl-
miðlarefsinguna" til refsilækkunar
hefðu dómstólar haldið út á hála stigu.
Furðulegt fordæmi hefði verið gefið.
Og spyrja má hvar þess konar hátt-
semi hjá æðsta dómstigi landsins
myndi enda. Hvemig á að meta
fréttaumfjöllun og þunga hennar í sál-
arlífi sakamanna? Og hvemig á að
vega og meta frægð? Er hægt að mæla
frægð manna?
Tekin af tvímæli
Eins og fram kom í DV í gær var
Björgvin Þorsteinsson, verjandi Áma
Johnsens, ósáttur við að fimm manna
dómur Hæstaréttar skyldi ekki hafa
minnst á eitt einasta þeirra atriða sem
hann taldi að hefðu átt að koma tU
refsUækkunar gagnvart umbjóðanda
hans. Þar var fleiru tU að dreifa en
depurð kasUjóssins. Verjandinn bend-
ir á að Ámi hafi játað að stórum hluta
sakarefhin, verið mjög samvinnuþýð-
ur og hafi greitt að verulegu leyti ftrir
það sem hann mátti ekki taka.
Dómurinn hlustaði ekki á þessi rök.
Þvert á móti. Dómurinn vUdi greini-
lega taka af öU tvímæli um alvarleUo
þess að maður í stöðu Áma Johnsens
bryti harkalega af sér í starfi. Dómur-
inn tók augljóst mið af þvi ákvæði í
hegningarlögunum að heimUt sé að
bæta aUt að fimmtíu prósentum við
hefðbundna refsingu, bijóti maður af
sér í opinberu starfi. í þessu efhi
hundsaði dómurinn þau orð veijand-
ans að jafhræðisregla stjórnarskrár-
innar ætti við Áma eins og aðra
menn.
/ dómi Hœstaréttar á
fimmtudag var horft í
bókina. Þar var farið að
lögum en ekki líðan sak-
bornings. Hœstiréttur
hélt til hliðar heilsufari
Árna og þeirri þrauta-
göngu sem einn þekktasti
Islendingur seinni tíma
hefur mátt þola á undan-
förnum misserum... Þetta
er eðlilegt. Frœgir menn
geta ekki óskað eftir af-
slœtti af réttvísinni.
Engin venjuleg ábyrgð
Ámi geldur þess í dómi Hæstaréttar
að hafa verið valdamikUl stjómmála-
maður. Honum var ekki fengin venju-
leg ábyrgð í starfi sínu. Hann var þing-
helgur maður. Hér verður því haldið
fram að hann eigi að gjalda þessarar
stöðu sinnar. Æðstu starfsmenn hins
opinbera, ekki síst þeir sem kosnir em
fuUtrúar fjöldans tU að fara með at-
kvæði hans, hljóta að axla ábyrgð í
samræmi við þau völd sem þeim em
fengin í hendur. Þeir hafa aðgang að
valdi sem aðeins völdu fólki stendur tU
boða.
Og völd og frægð fara gjaman sam-
an. Alþingismenn og aðrir valdsmenn
em starfs síns vegna í kastljósi fjöl-
miðlanna og sækjast margir eftir því.
Svo var um Áma Johnsen í þingtíð
hans. Hann fór ekki með veggjum í
veröld sinni. Og sem reyndur blaða-
maður að auki gat hann sagt sér það
sjálfur að fjölmiðlar myndu fjalla oft
og mikið um sakamál hans sem á sér
ekki sinn líka í íslandssögunni. Af-
sláttur af refsingu er angi af tilfinn-
ingasemi en engan veginn í samræmi
við landsins lög.
Röng ákvörðun?
Ljóst má vera að Ámi Johnsen bjóst
við léttari refsingu á neðra jafht sem
efra dómstigi. Hann sætti sig engan
veginn við fimmtán mánaða óskUorðs-
bundinn héraðsdóminn á síðasta ári
og freistaði þess að höfða tU samúðar
Hæstaréttar. LUdega var þetta rangt
hjá Áma. Og greinUegt var að fortölur
lögmannsins sem varði hann í héraðs-
dómi breyttu engu um ætlan Áma að
fara með mál sitt aUa leið. Hann skipti
um lögmann og að einhverju leyti um
ham, baðst afsökunar og vægðar.
Margir lögmenn voru þeirrar skoð-
unar, þegar héraðsdómurinn í máli
Áma féU þann 5. júlí í fyrra, að áfrýj-
un væri hættuspU fyrir dæmda. Þeir
mátu það svo að Ámi hefði átt að una
dómi. Lögmenn sem DV ræddi við á
þessum tima sögðu að Hæstiréttur
myndi vel geta þyngt refsinguna um
aUt að þrjá mánuði. Einnig hlytust
óþægindi af frekari umfiöUun um mál-
ið fyrir Áma og fiölskyldu hans og þar
fyrir utan yrði jafnan vitnað í Árna-
málið við hæstaréttardóma framtíðar-
innar.
Tók sjensinn
Mat manna, altént þeirra sem DV
hefur rætt við, er að ríkissaksóknari
hefði ekki tekið frumkvæði að áfrýjun
i máli Áma í fyrra þar sem slíkt á ekki
að gerast nema yfignæfandi líkur séu
á refsiþyngingu. Slíkum líkum hafi
ekki verið tU að dreifa þótt stöku lög-
menn hafi metið það svo að héraðs-
dómur hefði átt að sakfeUa Áma fyrir
fleiri en 18 af þeim 27 ákæruliðum sem
ríkissaksóknari gaf honum að sök. Vel
að merkja náði ríkissaksóknari sínu
fram í öUum veigamestu atriðunum.
En Ámi tók sjensinn. Og tekur nú
afleiðingum gjörða sinna. Hæstiréttur
bætir við fiómm veigaminni ákærulið-
um í dóm sinn og heUum níu mánuð-
um. Þetta er veruleg þynging. í stað
þess að fá 15 mánaða fangelsi og vænt-
anlega reynslulausn eflir háifan átt-
unda mánuð stendur Ámi frammi fyr-
ir því að hefia á næstu mánuðum af-
plánun tveggja ára fangelsisdóms og fá
reynslulausn eftir á að giska eitt ár.
Hér er nokkuð ólíku saman að jafna.
Hæstiréttur er greinUega að byrsta sig.
Mörgum brugðið
Það er mörgum bmgðið við dóm
Hæstaréttar yfir Áma Johnsen. Lík-
lega áttu fæstir von á því að Hæstirétt-
ur myndi þyngja dóminn svo nfiög
sem raunin varð. Og það fyrir „fiögur
smáatriði" tU viðbótar héraðsdómn-
um, eins og lögmaður komst að orði í
samtali við DV. í þessu eftii virðist
Hæstiréttur einblína á það ákvæði
sem honum er heimUt að dæma eftir;
að opinberir starfsmenn sem brjóta af
sér skuli ótvírætt hljóta þyngri dóm,
aUt að helmingi þyngri, en venjulegir
borgarar.
Hér verður ekki rakið það sem Ámi
Johnsen braut af sér í starfi sem opin-
ber starfsmaður. Um það hefúr verið
rækUega fiaUað. Eflir situr maður með
dóm sinn og dapran kost. Eftir situr
maður sem hefur gert sér ljóst að hann
braut hrapaUega af sér. Hann hefur
beðið þjóð sína afsökunar og vUl með
öUum ráðum bæta fyrir gjörðir sínar.
MikUvægt er að hann fái frið tU þess.
Og mikUvægt er að hann fái að ifióta
sannmælis þegar hann hefur afþlánað
refsingu sína einhvem tíma á næsta
ári.