Dagblaðið Vísir - DV - 27.02.2003, Blaðsíða 8

8
FIMMTUDAGUR 27. FEBRÚAR 2003
Fréttir DV
Bylting innan seilingar í íslenskum landbúnaöi með
ræktun á erfðabreyttu korni og hör
Mllarðaframlelðsla á lyfla-
ensini úr ístensku byggi
Hörður - v,
Kristjánsson »
blaöamaöur Æ
Fréttaljós
íslenskir kornræktarbændur horfa
fram á byltingu í greininni ef hug-
myndir um ræktun á erfðabreyttu
byggi til ensímframleiðslu vegna lyfja-
gerðar verða að veruleika. Samhliða
þessu er farið af stað verkefni sem
varðar ræktun og framleiðslu á hör
eða líni til iðnaðar. Talað er um að ef
vel tekst til geti þessi grein landbún-
aðarins innan fárra ára skilað meiri
tekjum en allur íslenski landbúnaður-
inn gerir i dag og verði auk þess veru-
lega arðbær.
Rætt er um að íslensk kornrækt
aukist úr ræktun á um 1.500 hektur-
um í um 6.000 hektara á næstu árum.
Nefndar hafa verið tölur um að mögu-
leg velta í þessari grein eftir 15 tO 20
ár verði 10 tO 12 mOljarðar króna á
núvirði.
Sérstaða íslands
íslenskar aðstæður skapa varan-
lega sérstöðu innan þessarar ungu
greinar sem nefnd er „grænar smiðj-
ur“. Þær byggjast á svokaOaðri sam-
eindaræktun, eða „molecular farm-
ing“. Grænar smiðjur eru erfðabættar
plöntur sem framleiða sérvirk prótín.
Óblíð veðrátta, tegundafæð og erfið
vaxtarskOyrði utan gróðurhúsa og
ræktaðs lands tryggir algera sérstöðu
í afmörkun og öryggi við ræktun
erfðabættra plantna. GrundvöUur að
þessari tækni hérlendis eru korarækt-
artOraunir og rannsóknir Rannsókn-
arstofnunar landbúnaöarins, RALA,
sem stjómað hefúr verið af Áslaugu
Helgadóttur, sviðsstjóra jarðræktar-
sviös RALA, og Jónatani Hermanns-
syni. Upp úr líftæknistofunni á
Keldnaholti, sem RALA og Iðntækni-
stofnun stóðu að, spratt ORF-líftækni.
Það fyrirtæki vinnur nú m.a. að þró-
un á því erfðabreytta komi sem um er
rætt, undir stjóm Júlíusar Kristjáns-
sonar.
Bændur jákvæðir
Ólafúr Eggertsson, bóndi á Þor-
valdseyri undir EyjafjöUum, er ein
helsta drifíjöðrin í þessum málum,
enda með áratuga reynslu í kornrækt
hér á landi. Hugmyndin að þróun
lyfjaprótíns í korni með þátttöku ís-
lenskra bænda er þó komin frá Rann-
sóknastofnun landbúnaðarins, RALA.
Hann segir bændur mjög jákvæða fyr-
ir að taka þátt í slíkum tOraunum.
Ólafur hefúr náð góðum árangri í
komræktinni en helsti vandi kom-
ræktarbænda er afar lágt afurðaverð,
eða um 15 krónur á kfióið. Auk þess
er kostnaður meiri hérlendis þar sem
þurrka þarf kornið, oftast með jarð-
hita, en erlendis er það nánast þurrt
og fuUþroskað við skurð á ökrunum.
Þetta era helstu ástæður þess hversu
hægt hefur gengið aö útbreiða kom-
rækt hérlendis.
Verömætiö margfaldaö
íslenska komið hefur'hingað tO að
mestu leyti verið framleitt sem
skepnufóður en veruleg breyting get-
ur orðið á því ef farið verður út í
ræktun fyrir lyfjaiðnaðinn. Ekki er
talið óraunhæft að ætla að bændur
fengju um 50 krónur fyrir hvert fram-
leitt kOó af komi tO lyfjagerðar. Það
verð er þó ekki nema örfá prósent af
verðmæti prótínsins sem úr því fæst
og færi til lyfjagerðar.
Lyfjaframleiðslan út á akrana
„Við erum búnir að vera hér í kom-
rækt í 40 ár og þessar hugmyndir
tengjast því beint,“ segir Ólafur.
„ORF-líftækni hefur um þriggja ára
skeið verið að þróa aðferðir við að
koma vissum prótínsamböndum sem
nota á tO lyfjagerðar inn í byggið.
Möguleiki er á að erfðabreyta byggi
með framleiðslu margvíslegra prótína
með ólíka eiginleOca í huga. Fram að
þessu hefúr slík framleiðsla farið fram
í sérhæfðum verksmiðjum með mOd-
um tilkostnaði."
Með erfðabreyttu byggi skapast
möguleikar á að rækta prótín tO lyfja-
gerðar í stórum stfl á íslandi sem vald-
ið getur byltingu í íslenskum landbún-
aði.
Sérþróuö kornafbrigöi
í vor verður farið að fjölga nýjum
afbrigðum sem verið hafa í fram-
leiðslu á Keldum. Verður þeim síðan
sáð út. Ólafur segir verkefnið í hefld
tæknflega flókið þó góð reynsla hafi
fengist af ræktun á korninu hér.
RALA hefúr þróað séríslensk kornaf-
brigði sem em fyrr í þroska en erlent
korn. Það em einmitt þessi afbrigði
sem helst er nú reynt að erfðabreyta
tfl framleiðslu á lyfjaensímum. Þessi
framleiðsla er ekki eins bundin því að
komið nái fúOum þroska og tíðkast
við hefðbundna komrækt þar sem
prótínin sem sóst er eftir myndast
mjög snemma á þroskaferli plöntunn-
ar. Gerist það fljótlega eftir að axið
skríður sem kallað er og kom fer að
myndast. Er því hægt að skera komið
fyrr en efla.
Ólafur segir að af einum hektara
komakurs hér fáist um 3-4 tonn af
komi. Úr því magni fæst um eitt kfló
af lyfjaprótíni en afganginn má nota
sem skepnufóður. Þetta kemur tfl með
að margfalda afrakstur bænda í kom-
rækt. Hægt yrði að setja upp verk-
smiðju tO að vinna ensím úr korninu
í námunda við akrana. Því þyrfti ekki
að stunda viðamOda kornflutninga
um langan veg vegna framleiðslunn-
ar. Dýrar afúrðimar eða ensímin sem