Dagblaðið Vísir - DV - 14.06.2003, Blaðsíða 10

10 SKOÐUN LAUGARDAGUR 14JÚNÍ2003
Slysarannsóknir í molum
Nýútkomin skýrsla Rannsóknamefndar um-
ferðarslysa um banaslys á síðasta ári er áfellis-
dómur yfir vinnubrögðum lögreglunnar. Nefnd-
in gerði athugasemdir við rannsóknarvinnu og
skýrslugerð lögreglunnar í helmingi tilfella eða í
55 málum af 112. Og til að bæta gráu ofan á svart
var í mörgum tilvikum um að ræða sömu atriði
og áður hafa komið fram og nefndin hefur gert
athugasemdir við. Þrátt fyrir ábendingar nefnd-
arinnar undanfarin ár hefur fátt breyst til betri
vegar í þessum efnum sem er undarlegt þegar lit-
ið er til þess hversu margir láta lífið eða hljóta ör-
kuml í umferðarslysum á ári hverju.
Á síðasta ári urðu 22 banaslys í umferðinni á fs-
landi þar sem alls létust 29 manneskjur. Frá 1998
hefur tala látinna í umferðarslysum ekki farið
undir 20 á hverju ári. Umferðin er þannig ein
helsta ógnunin við líf og heilsu fólks á öllum
aldri. Mannfórnir á vegum landsins hljóta dð
kalla á ítarlegar og skilvirkar slysarannsóknir.
Rannsóknarvinna og skýrslugerð lögreglu um
banaslys, þar sem reynt er að svara grundvallar-
spumingum um hvað gerðist, hvenær, hvernig
og hvers vegna, er ein forsenda þess að hægt sé
að koma í veg fyrir mannfórnir. En því fer hins
vegar fjarri ef marka má nefnda skýrslu.
Gríðarlegir hagsmunir eru í húfi - um líf og
heilsu fólks er að tefla. Miklum fjármunum er eytt
í forvamir í umferðarmálum af hálfu fyrirtækja
og stofnana. Því er kaldranalegt ef ekki er hægt að
bygg)a a vönduðum lögregluskýrslum um
banaslys svo forvarnarvinnan skili tilætiuðum ár-
angri. Til mikils er að vinna enda fullyrðir Rann-
sóknamefnd umferðarslysa að ef vandað er til
Miklum fjármunum er eytt ífor-
varnir í umferðarmálum afhálfu
fyrirtækja og stofnana. Þvíer kald-
ranalegt efekki er hægt að byggja
á vönduðum lögregluskýrslum um
banaslys svo forvarnarvinnan skili
tilætluðum árangri.
Trúverðugleikiverkalýðsforystunn-
ar er íhúfi. ASÍverður að taka til og
þar duga engin vettlingatök. Fé-
lagsmenn verkalýðshreyfingarinn-
ar eiga annað og betra skilið en
sukk og svínarímeð fjármuni sem
þeir hafa trúað örfáum fyrir.
verka megi færa fyrir því rök að við byggjum við
færri banaslys í umferðinni en nú er. Ef vandi lög-
reglunnar er takmarkaðir fjármunir ber stjórn-
völdum skylda tO að leysa úr þeim vanda.
Óreiða oq trúverðugleiki
Óreiða, heimilcTalaus sjálftaka fjármuna, yfir-
hylmingar og blekkingar em vandamál sem blasa
nú við Alþýðusambandi íslands. Hvernig forysta
ASÍ tekst á við vandann getur skipt miklu um
framtíð sambandsins.
Virt endurskoðunarfyrirtæki hefur sýnt fram á,
við skoðun á bókhaldi Verkalýðsfélags Akraness,
að bar var botnlaus óráðsía og sóun án þess að
ASI lyfti litla fingri. I stað þess að gripa í taumana
hefur forysta ASÍ bmgðist þveröfugt við. Forystan
hefur stutt fyrrverandi varaformann ASI og fyrr-
verandi formann Verkalýðsfélags Akraness með
ráðum og dáð gegn hagsmunum almennra fé-
lagsmanna. Svo langt var gengið að lögfræðingur
félagsins, án umboðs starfsstjómar, reyndi að
koma í veg fyrir að sannleikurinn yrði gerður op-
inber.
Verkalýðsfélag Akraness er því miður ekki eins-
dæmi í þessum efnum og nægir að benda á
óstjórn í verkalýðsfélaginu Herði í Hvalfirði sem
skilaði ekki ársreikningum í átta ár samfellt og
formaðurinn varð uppvís að fjárdrætrL
Þó að oft sé „aðeins" um hreina óreiðu að ræða
em líka verulegir fjárhagslegir hagsmunir í húfi.
Til dæmis em beinar tekjur verkalýðsfélags á
borð við félagið á Akranesi um 60 milljónir króna
á ári. Þar er um að ræða lögþvinguð félagsgjöld
og mótframlög atvinnurekenda. Fyrir utan þetta
eiga félögin milljarða í ýmiss konar eignum og
sjóðum.
Trúverðugleiki verkalýðsforystunnar er í húfi.
ASÍ verður að taka til og þar duga engin vettiinga-
tök. Félagsmenn verkalýðshreyfingarinnar eiga
annað og betra skilið en sukk og svínarí með fjár-
muni sem þeir hafa trúað örfáum fyrir.
Er Island óviðbúið?
RITSTJÓRNARBRÉF
Ólafur Teitur Guðnason
olafur@dv.is
Það er ein af meginskyldum
stjómvalda í hverju landi að tryggja
öryggi þess og varnir. Þótt þessari
skyldu hafi í hálfa öld verið full-
nægt með tvíhliða varnarsamningi
við Bandaríkin - auk aðildar að Atl-
antshafsbandalaginu - sýna at-
burðir síðustu daga að nauðsynlegt
er að ræða hvort hægt sé að tryggja
varnir landsins með öðrum hættí
en þeim að stóla á erlent varnarlið.
Óbreytt eða ekkert
Sárafáir hafa vakið máls á þess-
um möguleika. Og í þeim hópi hafa
þeir haft sig mest í frammi sem vilja
meina að ekki sé nauðsynlegt að
hafa neinar varnir! Rök þeirra em í
megindráttum á þann veg að ef ís-
Stjórnvöld segja að nú-
verandi viðbúnaður
Bandaríkjamanna sé
það minnsta sem ís-
lendingar komist af
með. Þetta felur ísér að
ef Bandaríkjamenn
draga úr viðbúnaði sín-
um hvílir sú skylda á ís-
lenskum stjórnvöldum
að bæta það upp með
öðrum hætti.
lensk utanríkispólitík einkennist af
nógu mikilli sanngirni og friðarvilja
verði ísland svo vinsælt að enginn
vilji ráðast á það. Það er í sjálfu sér
verðugt markmið að espa ekki aðra
til óftíðar við sig og fyrirbyggja
þannig hugsanleg átök. Þetta sjón-
armið er í raun hliðstætt því að vilja
leggja höfuðáherslu á forvarnir í
stað refsinga. En eins og oft heftir
verið bent á er ekki víst að það sé
skynsamlegt að leggja niður fíkni-
efnalögreglu og tollgæslu þótt for-
varnarstarfið skili góðum árangri.
Allt í góðu
Stjórnvöld hafa því með réttu
talið nauðsynlegt að tryggja varnir
landsins með einhverjum hætti.
Hins vegar virðist alveg hafa verið
stólað á að Bandaríkin sæju um
það um alla fyrirsjáanlega framtíð.
í síðustu greinargerð sem utan-
ríkisráðuneytið lét gera um mat á
öryggis- og vamarmálum landsins
og kom út snemma árs 1999, er ekki
vikið einu orði að þeim möguleika
að Bandaríkjamenn dragi úr her-
afla sínum hér umfram það sem ís-
lendingar geti sætt sig við, hvað þá
að lagt sé til hvernig hugsanlega
mætti bregðast við slíku. (Raunar
er ekki einu sinni útskýrt hvar
mörkin liggi - hver sé lágmarksvið-
búnaður út frá hagsmunum fslend-
inga.)
Fyrir nokkmm vikum hélt Hall-
dór Ásgrímsson utanríkisráðherra
erindi á fundi hjá Varðbergi um
hvernig tryggja ætti varnir fslands á
21. öld. Svar hans var að það yrði
hér eftir sem hingað til gert með
aðild að NATO og varnarsamningi
við Bandaríkin. Halldór lýsti við
þetta tækifæri engum efasemdum
um að þetta gæti gengið hindmn-
arlaust eftir.
Ekki pólitík
Margir vilja meina að það hafi
lengi verið ljóst að Bandaríkja-
menn myndu draga enn frekar úr
viðbúnaði sínum og gagnrýna
stjómvöld fyrir að fljóta sofandi að
feigðarósi. Stjómvöíd vísa á hinn
bóginn í vamarsamninginn og
segjast líta svo á að Bandaríkja-
menn séu skuldbundnir til að taka
tillit til þess hvað fslendingar telji
lágmarksvarnir. Þeir geti ekki skil-
greint einhliða hverjar séu lág-
marksvarnir íslendinga út frá
þröngum hagsmunum Bandaríkj-
anna sjálfra. Samkvæmt þessari
túlkun má segja að samningurinn
feli í sér fullnægjandi tryggingu og
nánast óþarft að velta fýrir sér öðr-
um kostum.
Hvort túlkunin er rétt eða hvort
Bandaríkjamenn lfta öðm vísi á
skal ósagt látið. Það sem vekur hins
vegar athygli er hve hátt sú rök-
semd glymur í umræðunni hér að
ekki sé um tæknilegt úrlausnarefhi
að ræða heldur pólitískt, og eins
hve oft er vísað til langvarandi vin-
áttusambands þjóðanna tveggja og
VELKOMINN VINUR: Elizabeth Jones, aðstoðarráðherra í bandarlska utanríkisráðu-
neytinu, afhendir íslenskum ráðamönnum bréf Bush Bandaríkjaforseta þar sem lýst
er áhuga á að farnar verði nýjar leiðir í varnarsamstarfi.
þannig gefið í skyn að Bandaríkja-
menn skuldi okkur þann vinar-
greiða - eftir að íslendingar hafa
fylgt þeim að málum í nánast einu
og öllu um árabil - að halda hér úti
herliði þrátt fyrir að hernaðarsér-
fræðingar telji enga þörf á þvfi
Þetta er einmitt tæknUegt úr-
lausnarefni. Þetta snýst ekki um að
innheimta vinargreiða. Þarfir ís-
lands í varnarmálum er væntanlega
hægt að meta hlutíægt. Það mat -
sem er tæknilegt, en ekki pólitískt -
hlýtur að ráða því hvaða viðbúnað-
ur skuli vera hér. Annað er fásinna,
eins og í Pentagon sé rekin byggða-
stofnun fyrir ísland.
Þörf umræða
En hve alvarlegt er málið? Halldór
Ásgrímsson segir að ekkert hafi kom-
ið fram í bréfi Bush Bandaríkjafor-
seta til Davíðs Oddssonar sem gefi til
kynna að Bandaríkjamenn séu
ósammála íslendingum um nauðsyn
loftvama fyrir ísland. Látíð er að því
liggja í fjölmiðlum að fölskum frétt-
um um þennan meinta áseming
Bandaríkjamanna sé lekið í heims-
pressuna af óprúttnum embættis-
mönnum f Washington. f hinu orð-
inu segir utanríkisráðherra hins veg-
ar að málið sé alvarlegt og þingmenn
taka undir það. Heimildarmenn DV
sem tíl þekkja tala um að hugsanlega
þurfi fslendingar að hugsa vamar-
mál sín alveg upp á nýtt.
Allt er þetta fremur óljóst, en það
breytir engu um það að bréf Bush
hefur hleypt af stað þarfri umræðu.
Hverjar em lágmarksþarfir íslands f
varnarmálum? Hvers vegna? Hver
hefur skilgreint það? Hvers vegna fer
ekki fram nein umræða um það?
Þurftim við álíka viðbúnað og frar,
Danir, Maltverjar eða Nýsjálending-
ar? Og það sem meira er: Getum við
hugsanlega séð fyrir vömum okkar
sjálf?
Mikilvæg yfirlýsing
Magnús Ami Magnússon, aðstoð-
anektor Viðskiptaháskólans á Bif-
röst, lagði til á dögunum að stjórn-
völd nýttu nú tækifærið og stefhdu
að því að íslendingar tækju sjálfir að
sér að sjá um landvarnir. Sagði hann
sjálfstæði landsins aðeins orðin tóm
ef fslendingar treystu sér ekki til að
sjá sér fyrir lágmarksvörnum.
Ekki hefur tekist að hafa uppi á
neinum þingmanni sem tekur undir
sjónarmið Magnúsar Áma. Þó er
hugmynd hans allrar athygli verð. Og
athygli skal vakin á því að mitt í hin-
um óskaplega skorti á yfirlýsingum
og upplýsingum stendur einmitt upp
úr ein yfirlýsing af hálfu íslenskra
stjórnvalda: að núverandi viðbúnað-
ur Bandaríkjamanna sé það minnsta
sem Islendingar komist af með. Þetta
felur í sér að ef Bandaríkjamenn
draga úr viðbúnaði sínum hvílir sú
skylda á íslenskum stjórnvöldum að
bæta það upp með öðmm hætti.
Kannski hafa þeir rétt fyrir sér sem
fullyrða að hægt sé að tryggja vamir
landsins með minni viðbúnaði. En
hitt er alveg ljóst að íslensk stjóm-
völd em því ósammála. Þess vegna
verða þau að bregðast við ef viðbún-
aðurinn minnkar. Þau geta ekki horft
aðgerðalaus upp á að vamir landsins
fari niður fyrir það sem þau telja al-
gjört lágmark.
Ef það er raunverulega vilji Banda-
ríkjamanna að hverfa með flugher
sinn frá Keflavíkurflugvelli em
stjórnvöld því í miklum vanda. Þeim
ber skylda til að tryggja öryggi lands-
ins og varnir. Og hvort sem það verð-
ur í bráð eða lengd ættu fslendingar
að ræða í fullri alvöm hvers vegna
ekki ætti að koma tíl greina að einni
af frumskyldum ríkisvaldsins sé
sinnt af þeim sjálfum.