Dagblaðið Vísir - DV - 14.06.2003, Blaðsíða 41

LAUGARDAGUR 14.JÚNÍ2003 DVHELGARBLAÐ 45 K
Sjúkdómur aldarinnar
Þunglyndi er sjúkdómur aldarinnar, því að það fær mann til að efast um getu sína til að halda áfram
Einn þekktasti barnageð-
læknir Frakka, Antoine
Guedeney, hélt fyrirlestur um
geðraskanir barna og ung-
linga í Háskóla íslands í lið-
inni viku. DV hitti Guedeney
að máli og ræddi við hann um
orsakir geðraskana, góða for-
eldra og hvort menn þyrftu
alltaf að vera í góðu skapi.
Guedeney er prófessor við
Bichat-Claude Bernard háskóla-
sjúkrahúsið í París og yfirlæknir
barna- og unglingageðdeildarinn-
ar þar. I nógu er að snúast á sjúkra-
húsinu þvf það sinnir hverfi sem í
búa 280 þúsund manns eða
nokkurn veginn jafnmargir og allir
íslendingar. Antoine segir íbúana
flesta vera fátæka og innílytjendur,
reyndar reki fólk í hverfinu upp-
runa sinn til 80 landa.
„í sumum skólum í hverfmu
geta börnin ekki talað hvert við
annað því engin tvö eiga sama
móðurmál. Mikið er um Norður-
og Mið-Afríkumenn, Kínverja og
fólk frá Sri Lanka. Við sinnum
mörgum og höfum mikið að gera.“
Mörg af börnunum í hverfi BCB-
sjúkrahússins hafa átt erfiða æsku
sakir fátæktar, flótta frá heima-
landi og ýmiss konar áfalla. For-
eldrana skortir iðulega skilríki og
pappíra og eru því bæði tortryggn-
ir og hræddir við yfirvöld, þ.á m.
lækna.
„Það tekur því tíma að byggja
upp traust,“ segir Guedeney. „En
það er upphafspunkturinn og al-
gert skilyrði árangursríkrar með-
ferðar í kjölfarið."
í starfi Guedeneys reynir bæði á
forvarnir og viðbrögð við sjúk-
dómum og röskunum. Til að fýrir-
byggja geðsjúkdóma er nauðsyn-
legt að gera sér grein fyrir ástæð-
um þeirra. Fyrsta skrefið er auðvit-
að að trúa því að þeir geti verið fyr-
ir hendi.
„Einhverjum gæti fundist það
ósennilegt að hægt sé að tala um
geðsjúkdóma í kornabörnum.
Frægur enskur geðlæknir útskýrði
það með orðunum: „There’s no
such thing as a baby.“ Hann átti
við það að barn eitt og sér er ekki
til, að minnsta kosti ekki í vestræn-
um þjóðfélögum. Börn eru alltaf í
návist annarra, sem ala önn fyrir
þeim. Þau eru alltaf í sambandi við
fullorðna. Því er hægt að segja að
hjá kornabörnum sé fyrst og
fremst um að ræða það sem kalla
mætti sambandsraskanir. Þá
skortir á eitthvað frá foreldrunum,
eins og gefur að skilja. Það skiptir
máli að greina þessi vandamál og
vinna bug á þeim svo að þau stuðli
ekki að einhvers konar geðröskun-
um hjá barninu seinna meir."
Skilnaðarbörn og góðir for-
eldrar
Guedeney bendir á að eitt hið
mikilvægasta í samskiptum barna
og foreldra séu traust tengsl og
væntumþykja (e. attachment).
Börn leita eftir öryggi og ró hjá for-
eldrum sínum þegar þau eru und-
ir álagi.
„Þetta er ekki endilega auðvelt
fyrir marga foreldra því til þess að
skynja þessa þörf og sinna henni
þarf dálítið næma tilfinningu. Það
þarf líka að þekkja barnið til að vita
hvenær það þarfnast aukinnar
umhyggju. Traust samband af
þessu tagi er forsenda þess að
barnið öðlist hugrekki til að kanna
heiminn sjálft þegar fram líða
stundir."
Blaðamaður spyr, og gerir sér
fulla grein fyrir því hversu ein-
feldningslega spurningin hljómar,
hvort læknirinn sé ekki einfaldlega
að lýsa þarna góðum foreldrum,
SEINNITÍMA UPPFINNING: „Um aldir var fólk bara börn og svo fullorðið.Skilin voru
skörp. Kröfurnar og ábyrgðin einnig.Á okkar tímum er þetta nokkurs konar millibils-
ástand, biðtími eftir þvi að„hefja" lífið. Frestun á fullorðinsárunum. Það gefur fólki
tíma til að þroskast og vaxa. Hins vegar geta efi og áhyggjur líka komið upp, tilvistar-
kreppa," segir Antoine Guedeney,franskur barnageðlæknir.
eins og viðtekinn skilningur á því
hugtaki hefur verið?
„Það er rétt, en málið er ekki al-
veg svo einfalt," segir Guedeney.
„Foreldrar þurfa að halda tilfinn-
ingum sínum í skefjum og gæta
þess að hafa stjórn á sér - springa
ekki - fyrir framan barnið. Of mik-
il tilfinningasemi getur verið stuð-
andi fyrir barnið. Foreldrar þurfa
að vera samstiga og sammála um
uppeldi barnsins."
í gamla daga var sam-
félagið fastmótaðra,
manni var nánast út-
hlutaður staður í tilver-
unni og lítið svigrúm
var til að efast, láta sig
dreyma eða kvíða.
Hlutirnir einfaldlega
voru. Nú eru miklu
meiri möguleikar, valið
er komið til sögunnar
og stundum fylgir efinn
þessu vali.
Guedeney segir að miðað við
tíðni skilnaða nú, þegar annað til
þriðja hvert hjónaband endar með
skilnaði, sé þetta skilyrði oft ekki
fyrir hendi. Foreldrar geti verið
góðir foreldrar að öllu öðru leyti en
of margir skilnaðir endi með
ósköpum, gráti og gnístran tanna.
Færri skilji í vinsemd. Uppnám og
ófriðarástand við skilnað getur
haft slæm áhrif á börn, jafnvel
kornabörn, og aukið líkur á geð-
rænum vandamálum síðar.
„Foreldrarnir þurfa að vera ör-
uggir með sig til að geta veitt barn-
inu öryggi. Það getur oltið á því
hvernig barnæska þeirra sjálfra
var. Ef eitthvað hefur verið að, ég
tala ekki um ef fólk hefur verið
misnotað andlega eða líkamlega,
SKILNAÐUR: Foreldrar geta verið góðir
foreldrar að öllu öðru ieyti en of margir
skilnaðir enda með ósköpum, gráti og
gnístran tanna.
hefur það afleiðingar í för með sér.
Fólk getur samt komist klakklaust
gegnum æsku og unglingsár, feng-
ið vinnu og fundið lífsförunaut,
þ.e. gengið vel í lífinu. Þegar það
svo eignast barn geta afleiðingar
öryggisleysisins komið í ljós. Þá er
eins og klukkan færist aftur, sjálfs-
traustið er ekki fyrir hendi og
tengslin við barnið geta skaðast."
Valið og efinn
Fæðingarþunglyndi er annað
sem Guedeney hefur reynslu af
sem læknir. Tíunda hver móðir
þjáist af fæðingarþunglyndi og
virðist sú tíðni vera óháð þjóðfé-
lagsgerð.
„Fæðingarþunglyndi getur verið
mjög vandasamt til meðferðar.
Hin nýbakaða móðir finnur fyrir
þunglyndinu og hugsar kannski
með sér: Ég hef engan rétt á vera
þunglynd, ég hef fyrir barni að sjá.
Eða: Af hverju líður mér illa, ég
ætti að vera svo glöð yfir að vera
orðin móðir? Þannig verka ábyrgð-
in og samviskubitið yfir því að vera
óeðlileg sem olía á eld þunglyndis-
ins. Þá skiptir miklu máli að móð-
irin fái sem mestan stuðning og
aðhlynningu meðan hún byggir
upp öryggi sitt á ný.“
Samkvæmt könnunum eiga 12
prósent barna og unglinga undir
18 ára aldri við geðræn vandamál
að stríða. Ef einungis er tekið mið
af hugsanlegum'birtingarmyndum
þess að eitthvað sé að, t.d. of-
neyslu vímuefna, brottfalli úr
skóla og ótímabærum þungunum,
eiga enn fleiri við einhvers konar
sálræn vandamál að stríða.
„Fyrir bæði börn og unglinga er
þessi tala nú 12 prósent í hverju
landi, óháð aðstæðum, þótt sjúk-
dómarnir birtist mismunandi. Það
getur varla verið tilviljun. Hvers
vegna vitum við ekki. Þetta getur
þess vegna verið eðlileg tíðni. Við
skulum ekki gleyma því að vel er
hægt að lifa með geðsjúkdómum
og sem betur fer hafa fordómar
minnkað mikið. Sá sem er geð-
sjúkur er ekki bara stimplaður
sjálfkrafa vegna þess. Eins og með
aðra sjúkdóma veltur virkni fólks á
því hversu alvarlegur sjúkdómur-
inn er.“
Guedeney rekur það að ungling-
urinn er seinni tfma uppfinning og
mörg vandamál unglingsáranna
voru óþekkt áður.
„Þetta er samfélagslegt fyrirbæri
og varð til eftir minni bestu vitund
við lok 18. aldar í Frakklandi. Um
aldir var fólk bara börn og svo full-
orðið. Skilin voru skörp. kröfurnar
og ábyrgðin einnig. Á okkar tímum
er þetta nokkurs konar millibils-
ástand, biðtími eftir því að „hefja"
lífið. Frestun á fullorðinsárunum.
Það gefur fólki tíma til að þroskast
og vaxa. Hins vegar geta efi og
áhyggjur líka komið upp, tilvistar-
kreppa.
Þunglyndi er sjúkdómur aldar-
innar því að það fær mann til að
efast um getu sína til að halda
áfram. í raun verður maður sjálfur
að ftnna ástæðu eða hvata til að
halda áfram. Það var síður þannig í
gamla daga. Þá var samfélagið
fastmótaðra, manni var nánast út-
hlutaður staður í tilverunni og lítið
svigrúm var til að efast, láta sig
dreyma eða kvíða. Hlutirnir ein-
faldlega voru. Nú eru miklu meiri
möguleikar, valið er komið til sög-
unnar og stundum fylgir efinn
þessu vali. En gleymum því ekki að
það getur verið gott að efast. Þung-
lyndi getur gefið til kynna efa um
hvort maður sé á réttri braut og
þannig jafnvel haft jákvæðar af-
leiðingar ef efinn er réttmætur.
Það er ekki rétt að halda að maður
þurfi alltaf að vera í góðu skapi,"
segir Guedeney að lokum.
fin@dv.is
Suzuki Baleno Wagon 4x4, bsk.
Skr. 1/99, ek. 79 þús.
Verð kr. 1090 þús.
Suzuki Baleno GLX, 4 d., bsk.
Skr. 8/99, ek. 38 þús.
Verð kr. 990 þús.
Suzuki Jimny JLX, bsk.
Skr. 6/00, ek. 32 þús.
Verð kr. 1180 þús.
M-Benz A-140, bsk.
Skr. 7/01, ek. 35 þús.
Verð kr. 1490 þús.
Hyundai Accent GLS, bsk.
Skr. 7/98, ek. 45 þús.
Verð kr. 550 þús.
Honda HRV, bsk.
Skr. 2/02, ek. 31 þús.
Verð kr. 1690 þús.
Subaru Forester 2,0 AX, sjsk.
Skr. 3/98, ek. 89 þús.
Verðkr. 1180 þús.
Honda Civic Lsi, sjsk.
Skr. 2/97, ek. 110 þús.
Verð kr. 640 þús.
Opel Astra GL station, sjsk.
Skr. 4/98, ek. 99 þús.
Verð kr. 680 þús.
Sjáðu fleiri á suzukibilar.is
$ SUZUKI
---✓///!--------------
SUZUKI BÍLAR HF.
Skeifunni 17, simi 568-5100