Dagblaðið - 02.07.1976, Blaðsíða 11

11
\
DAGBLAÐIÐ — FÖSTUDAGUR 2. JULÍ 1976.
--- f—
möguleiki á því. Elvis keypti
lagið, og ef textinn var byggður
upp á sömu hlutunum og féllu
honum í geð söng hann
venjulega lagið í sömu út-
setningunni inn á tilraunaupp-
tökuna, sem síóan var gefin út
sem nýjasta Elvis Presley plat-
an.
Einn þeirra, sem svona
þénuðu smápeninga fyrir að
færa honum hlutina á silfur-
,bakka, var hinn þekkti P.J.
Proby.
Elvis segir ekkert. Eins og
margir poppskrifarar hafa
sagt: Elvis segir hreint út sagt
aldrei neitt“. Það er ekki vitað
um eitt einasta fullbúið viðtal
við manninn öll þessi ár.
Elvis í þessu núi
Þegar menn fara út í búð og
vilja kaupa nýju plötuna hans
Presleys er allt eins víst að
afgreiðslumaðurinn vari menn
við, — þetta sé alls ekki líkt
honum. En við hverju er að
búast? Tímarnir hafa breytzt,
fyrir Elvis, eins og alla aðra.
Það er erfitt að vera í sífelldri
endurnýjun. Nú er Elvis orðinn
meira en fertugur og langt í
burtu frá þessum heimi, og
þegar menn eru orðnir fertugir
verður heimurinn sjaldan
stærri.
Og fari menn í kvikmynda-
hús og sjái „Blue Hawaii", frá
árinu 1961, er það auðvitað sér-
stakur viðburður. Myndin er
léleg en ef menn vilja sjá
eitthvað frá ákveðnu tímabili,
um eitthvert ákveðið ástand,
verða menn að fara að sjá léleg-
ar kvikmyndir. Þær góðu
standa alltaf fyrir sínu og eru
því alltaf í takt við tímann.
„Blue Hawaii", fimmtán
árum eftir að hún var gerð, er
ein óslitin sinfónía sakleysisins,
byggð upp utan um kokkteila
úr ananassafa, sólbrúna
líkama, brimreiðarskíði, smá-
vægilegar ástarsenur i kvöld-
kyrrðinni, skínandi gítara og
hvíslandi pálmatré. Þetta er
paradís unglinganna I
Cinemascope, eins huggulegt
og hægt verður og eftir hundr-
að ár verður þetta sólalags-
myndin frá okkar samtíð.
I dag er hins vegar búið að
veiða Presley í netið og hann á
sér enga undankomuleið,
endurtekningin ein bíður hans,
ljónið mikla úr frumskógum
Las Vegas, Frank Sinatra okkar
tíma. En eins og poppskrifarinn
Mick Farren segir: „Sá eini sem
getur sagt okkur sannleikann
um Elvis Presley og tónlist
hans er Elvis Presley."
Og Elvis segir jú aldrei
nokkurn skapaðan hlut.
ARONSKA
Þetta er einfalt mál: hér á
auðvitað enginn her að vera. Og
sá her sem hér er i þykjustunni
hafður til að passa okkur fyrir
rússum, hann á auðvitað að
verða á brott hið fyrsta. Er
nokkuð meir um þetta að segja?
Þegar svonefnd „aronska"
fyrst kom fram fyrir nokkrum
árum: sú hugmynd, eða hug-
sjón, að taka bæri stórfellt
leigugjald af bandaríkjamönn-
um fyrir herstöðvar þeirra og
aðra aðstöðu hér á landi og
bjargast þann veg úr okkar
eillfu efnahagsvandræðum —
þá man ég ekki betur en henni
væri einróma vísað á bug af
öllum sem orð til lögðu. Vera
má að kenningar Arons Guð-
brandssonar hafi þá þegar
hlotið einhvern hljómgrunn I
almenningsáliti. En svo mikið
er víst að allir svonefndir
„ábyrgir stjórnmálamenn,“ og
aðrir sem köllun fundu til að
tjá sig um mál þetta opinber-
lega, voru fljótir til að þvo
hendur sínar af slíkri skoðun,
en fussuðu og sveiuðu hinni
aronsku villu í nafni föður-
landsástar sinnar, sjálfstæðis
landsins og háleitra hugsjóna
frelsis og lýðræðis.
Hvað skyldi nú hafa breyst
síðan þetta var? Hvernig
stendur á því að hugmyndir
aronskunnar sýnast nú allar
upp á nýtt orðnar gulls ígildi og
ræddar í alvöru hátt og í hljóði
í blöðum og á mannamótum og
meir atFsegja að sögn á fundum
okkar æruverðu ríkisstjórnar?
Höfundur kenningarinnar
getur líka sagt í nýlegri blaða-
grein án þess nokkur fari að
hlæja að honum, að mikill
meirihluti landsmanna sé
orðinn sama sinnis sem hann.
Og stjórnmálamennirnir, þeir
hafa nú lagt niður fuss og svei,
en þykjast vlst endilega þurfa
að „skoða“ þetta mál I næði
eins og þeim er svo tamt.
Tók ég ekki rétt eftir því að
Ölafur Jóhannesson fyrrum
forsætisráðherra ríkisstjórnar
sem víst þóttist ætla að láta
herinn fara úr landi, að hann
segði í útvarpið á sunnudaginn
að „auðvitað" ættum við engan
kostnað eða útgjöld að bera
vegna herstöðvar bandaríkja-
manna eða annars viðbúnaðar
þeirra hér á landi og þótt
ósæmilegt væri að taka „leigu
fyrir land“ af bandarikjamönn-
um væri hitt svo sem sjálf-
sagður hlutur að þeir greiddu
fullt verð fyrir „afnot“ lands og
lýðs og hver þau gögn og gæði
sem þeir kynnu að njóta hér?
En þetta eru auðvitað aronskar
hugmyndir, bara svolítið eins
og pússaðar til að gera þær út-
gengilegri og auðveldari að
kyngja þeim. Og þá er nærtækt
að spyrja á móti: af hverju er
það auðvitað eða sjálfsagt mál
að við skulum engan kostnað
bera af vörnum landsins, ef hér
er á annað borð verið að halda
uppi vörnum?
Sjálfsagt eru I meginatriðum
rétt þau svör við þessum og
öðrum sllkum spursmálum sem
þegar eru fram komin. Að_ I
fyrsta lagi hafi hín
skammarlega undirskrifta-
söfnun „varins lands“ fyrir
tveimur árum gert það lýðum
ljóst að fyrir miklum fjölda
landsmanna var herseta í
landinu orðin svo sem sjálf-
sagður hlutur og menn óskuðu
Kjallarinn
Ólafur Jónsson
ekki í bráð eða lengd eftir
neinum breytingum á þeim
efnum. Um sömu mundir kom
raunar fram hugmynd, sem
aldrei var víst rædd 1 neinni
alvöru, um flutning herstöðvar-
innar úr Keflavík norður á Mel-
rakkasléttu, sem í raun réttri
fól í sér ef framkvæmd yrði,
formlega viðurkenningu á
varanleik hersins I landinu. Og
I öðru lagi hafi landhelgis-
deilan í vetur og afskipti Nato
af henni seint og um siðir gert
það lýðum ljóst að 1 alvörunni
væri okkur engin vörn í banda-
rlska hernum hér, að herstöðin
I Keflavík væri 1 fyrsta lagi
vígstöð á varðlínu bandarlkja-
manna gegn óvinum I austur.
Fylgismenn bandarlksrar
hersetu og aðildar að Nato
munu þá svara þvl til að okkar
hagur af stöðinni liggi í því að
innlimast þannig 1 vlgkerfi
bandarikjamanna til sóknar
eða varnar ef og þegar til
styrjaldar dregur. En eru menn
I alvöru á þvi að okkur sé vörn
og skjól í slíku hlutverki á
stfíðstnna?
Það hefur að minnsta
kosti verið hin viðtekna skoðun
á öryggismálum sem svo eru
nefnd. Og þá má segja eins og
áður að áhætta og tilkostnaður
sem við tökum á okkur herset-
unnar og herstöðvarinnar
vegna sé okkar tillag til hins
helga málstaðar frelsisins og
lýðræðisins, en ósæmilegt sé að
svo mikið sem hugsa til þess að
taka gjald fyrir. Ef menn hins
vegar eru á því að herstöðin I
Keflavik sé fyrst og fremst 1
þágu bandarikjamanna, en
okkur gagnslaus, ef ekki bein-
línis háskaleg I ófriði, — er þá
nokkuð eðlilegra en menn
bollaleggi um maklega þóknun
fyrir þessi „afnot“ landsins? Og
sé það orðin skoðun „almenn-
ings“ að slika þóknun skuli
taka, þá segir náttúrunnar lög-
mál stjórnmálamönnum vorum
að taka strax upp aronskuna.
„Hægt er að festast, bágt
mun úr að víkja,“ orti Jón
Helgason fyrir aldarfjórðungi
þegar herinn kom I landið.
Hann var þá að yrkja I
þjóðræknislegum umvöndunar-
anda um þjóð sem léti frelsi sitt
falt i aurasníkjum, sukki og
fleðuláta og mundi að
afnotunum afloknum hljóta sín
maklegu málagjöld í verðgangs-
manna sæti. Er það kannski að
koma á daginn að orð hans hafi
verið áhrinsorð? En það hefur
auðvitað alltaf verið vitanlegt
öllum, sem bara vildi vita það
að alla tlð frá hinum fyrsta her-
verndarsamningi við Banda-
ríkin á stríðsárunum, og þaðan
af fyrr, hafa efnahags- og
svonefndir öryggishagsmunir
verið náið samslungnir I allri
meðferð stjórnvalda og stjórn-
málamanna á þessum mál-
efnum. í umræðum um þau
hefur hins vegar ævinlega
verið dul dregin á hinn efna-
hagslega þátt öryggis- og
varnarmálanna, hvort heldur
er um Keflavlkursamning 1946,
inngöngu I Nato ’49 og komu
hersins ’51, eða meðferð
svonefndra varnamála síðan, og
munu allir flokkar eiga jafna
hlutdeild að þeim feluleik.
Enda er víst óhætt að segja að
opinber umræða um þessi efni
hafi lengi, lengi verið öldungis
gagnslaus, svo menguð sem hún
hefur verið sumpart af flokka-
deilum I innanlandspólitík rreð
gagnkvæmum land-
sölubrigslum, sumpart af úr-
eltum þjóðernis- og þjóðræknis-
sjónarmiðum. Aronskan væri
aldeilis ekki gagnslaus ef hún
yrði til eða stuðlaði að þvf að
umræða um þessi mál kæmist
loks niður á jörðina og tæki að
snúast um staðreyndir sögu og
samtíðar.
Þá væri vert að fá upplýst
hvernig og hvaða beinir og ó-
beinir efnahagsmunir hafa
frá öndverðu samtvinnast í
meðferð og ákvörðunum
um öryggis- og varnarmál, og
hvað raunverulega væri I húfi
ef herverndarsamningnum
væri sagt upp eins og formlega
er unnt samkvæmt ákvæðum
hans. Allir hafa tekið eftir því
þegarvinstristjórnirsvokallaðar
eru við völd, ao jafnan verður
dráttur mikill og ^tilbugur á
framkvæmd fyrirheita þeirra
um brottför hersins. En um
ástæðurnar er aldrei rætt í
hreinskilni.
Skynsamleg skoðun virðist,
að vegna margvíslegra annarra
hagsmuna sé okkur ágerningur
að standa gegn ákveðnum
óskum okkar nánustu
viðskipta- og vinaþjóða 1 og
utan við Nato um að hér sé her 1
landi og viðbúnaður við ófriðar-
tlmum. En ef svo er, þfi er vert
að segja það lfka skýrt og
skorinort.
Ef vernd og skjól sem okkur
á að vera I herstöðinni f Kefla-
vik staf ar einkum af þvf að hún
sé partur af viðbúnaði Banda-
rfkjanna til sóknar og varnar í
væntanlegri styrjöld, þfi vsri
vert að ffi nfinar að vita um það
hvaða hlutverk henni
nákvæmlega sé ætlað f strfði.
Eftirtekt vakti i vetur umræða
sem þá spratt um það spursmfil
hvort kjarnorkuvopn væru
varðveitt í Keflavík. Eiginlega
var eina niðurstaða hennar sú
að væri herstöðin kjarnorku-
stöð — þá hlytu bndaikjamenn
að ljúga til um það, bæði að
stjórnvöldum og öllum al-
menningi.
En þá fyrst þegar bessi og
önnur spursmál verða komin
á hreint, ef það er þá unnt — þfi
fyrst verður unnt að far að tala
i alvöru um hið eiginlega
viðfangsefni aronskunnar:
hvaða verð við eigum að taka
fyrir sæmd okkar og siálfstæði.
ef við höfum selt það af hendi í
þágu Bandaríkjanna og það
verði ekki endurheimt
ALGREIÐAN OG SKALUNN
Það var einn fagran dag fyrir
nokkrum mánuðum, þá er ég
var sérlega meyr I lund og
brjóst mitt fullt af ást til fóstur-
landsins að ég ákvað að kaupa
mér álgreiðu. Þetta gerði ég til
að styrkja álmarkaðinn og þar
með framtíð álbræðslunnar i
Straumsvík, og þá um leið efna-
hag Eyjunnar hvítu.
Það er mjög skrítið að greiða
sér með álgreiðu. Það syngur í
henni, sérstaklega þá er hún
leysir flækjur. Það er eitthvað
annað en ótætis plastið. Til að
byrja með fór um mig
þjóðernisfiðringur, og mér
fannst sem ég væri að heyra
álmarkaðinn styrkjast með
stroku hverri.
Ekki liðu þó nema nokkrir
dagar þar til annað hljóð fór að
koma í strokkinn. Ég
uppgötvaði mér til skelfingar,
að álverkfærið var farið að
reyiaaf mér hárin! Eg tók nú
cki i Hiir .-íiingnuin ljúfa, því
athygli mín beindist að
dýrmætum hárum, sem lágu
andvana flækt í tennur fyrrver-
andi, tilvonandi hjargvættis ál-
versins i Stra nnsvík.
Setiist ég nú út í horn og var
iieidur dapur i skapi og daufur
í dálk Eg horfðist í auga
við grundvallarspurningu, sem
milljónir föðurlandsvina um
heirn allan hafa orðið að svara
frá aidaöóli: Ilversu miklu vilt
þú fórna fyrir ættjörð þína? Ég
hafði auðvitað heyrt um fórnir
af ýmsu tagi, allt frá missi lima
upp í missi lífs. Aldrei hafði ég
samt heyrt um, að hægt væri
með nokkurri sanngirni að fara
fram á, að hárið á höfði manns
væri hægt og hægt rifið upp
með rótum af álgreiðu, í nafni
föðurlandsins.
Hér fannst mér full langt
gengið og reyndar ráðist á
vegginn þar sem hann var
lægstur. Eg er nefnilega ekki
maður hárprúður og hefi þar af
leiðandi ekki eins mörg hár að
gefa fyrir föðurlandið og
margir aðrir. Ef satt skal segja,
þá er ég reyndar þunnhærður.
Jæja, fyrst svona langt er
komið, er víst bezt að segja
allan sannleikann: Eg er lík-
lega flokkaður sem hálf-
sköllóttur.
Ef þið haldið, að ég ætli að
fara að koma með þessa sígildu
predikun sköllóttu mannanna
um hvað þeir séu mikil karl-
menni í rúmi og framúr þvi,
hafið þið rangt fyrir ykkur. Ég
þjáist sem sé ekki af neins
konar minnimáttarkennd
vegna hárleysis. Það stafar af
því, að ég fæddist með skalla-
blett i hnakkanum, og var ein-
faldlega farinn að venjast
Þórir S. Gröndal
honum. þegar ég á endanum
komst til fullorðisára.
Fúslega skal ég viðurkenna að
það var ekki auðvelt að vera
sköliótt barn og unglingur.
Það er híað og strítt, og
maður fær aldrei stundlegan
frið. Ég var eini strákurinn.
sem var með derhúfu í leikfimi
í Miðbæjarskólanum. Einu
sinni gekk ég afturábak heim
úr skólanum alla leið vestur
á Mela. Ég var nefnilega
berhöfðaður, aldrei þessu vant,
og á eftir mér gengu nokkrar
stelpur úr bekknum, þar á
meðal ein, sem ég var alvarlega
skotinn í.
Þegar ég fór í bíó, reyndi ég
jafnan að fá miða á aftasta
bekk. Ef það tókst ekki, þá
reyndi ég að bíða frammi, þar
til rétt áður en ljósin voru
slökkt. Er ég komst á þann
aldur að ég fór að bjóða stelpu
i bíó, hafa þær eflaust haldið,
að ég hafi valið aftasta
bekkinn, af því að ég ætlaði að
reyna að taka utanum þær eða
svoleiðis. En mig skorti bæði
hugsun og líklega hugrekki til
að standa í rómantískum fram-
kvæmdum, en naut
myndarinnar öruggur i þeirri
vissu, að enginn myndi vera
fyrir aftan mig, þegar ljósin
kviknuðu I hléinu, nema
veggurinn.
Af framanskráðu ætti að
vera auðskilið, að ég gat varla
beðið eftir því að komast á
þann aldur, sem leyfir mönnum
að skarta smáskalla, án þess að
það sé híað á þá. Margir jafn-
aldrar mínir, sem urðu fyrir
hárlosi eftir að þeir
fullorðnuðust, tóku að ganga
með hatta og áttu sumir hverjir
bágt með að sætta sig við
missinn. Ég var aftffr á móti
búinn að taka út mína
þjáningu, og lét nú aldrei upp
höfuðfat.
Hérna í henni Ameríku sem
annars staðar, er gert mikið
veður út af hárprýði. Jafnvel
fullorðnir menn láta sér vaxa
lubba mikla og fer dágóður timi
í að hirða gróðurinn. Karlar
eiga hárþurrkur og fara ekki út
fyrir dyr, nema vera búnir að
þurrka, greioa og lakka á ser
hárið.
Þykktin á mínu hári er
ekki meiri en það, að ég þurrka
það með því að blása á það í
spegli! Síðan renni ég dýrindis
plastgreiðunni minni einu sinni
eða tvisvar í gegn, og nú syngur
ekki í neinu.
Alveg nýskeð hefi ég séð
konuna mína greiða kettinum
okkar með álgreiðu, sem hún
hefir líklega hirt eftir mig. Ég
hefi tekið eftir, að hárin
af kettinum þyrlast í allar áttir
og hann mjálmar stundum í
kvörtunartón. Það er mikið lán,
að hann skuli vera Islands-
vinur.
Þórir S. Gröndal.
V