Dagblaðið - 12.11.1980, Page 12

DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 12. NÓVEMBER 1980.
JMMBIMW
Útgofandi: Dagblaðið hf.
FramkvMmdastJóri: Sveinn R. EyjóHason. Rhstjóri: Jónas Kristjánsson.
Aðstoðarritstjóri: Haukur Heigason. Fréttastjóri: ómar Valdimarsson.
i Skrifstofusflóri rítstjómar: Jóhannes Rsykdal.
'iþróttir: HaBur Simonarson. Mennlng: Aöalstainn Ingóffsson. Aðstoðarf rétflistjóri: Jónas HarakJsson.
Handrit: Asgrfmur Páisson. Hönnun: HUmar Karisson.
Blaðamann: Anna BJamason, Atfi Rúnar Halidórsson, AtU Steinarsson, Asgeir Tómasson, Bragi Sig-
urðsson, Dóra Stefánsdóttir, Elfn Albertsdóttir, Gunnlaugur A. Jónsson, Inga Huld Hákonardóttir,
ólafur Geirsson, Slgurður Sverrisson. . - - .
Ljósmyndir: Bjamleifur Bjamieifsson, Einar ólason, Ragnar Th. Sigurðsson, Sigurður Þorri Sigurðsson
og Svafnn Þormóðeson.
Skrifstofustjórí: óiafur Eyjótfsson. Gjaldkerí: Práinn Þorieifsson. Aiíglýsingastjóri: Már E.M. Haiidórs-
son. Dreifingarstjóri: Vaigerður H. Sveinsdóttir.
Ritstjóm: Sfðumúla 12. Affgreiðsla, áskriftadeild, auglýsingar og skrifstofur Þvarholti 11.
Látásiðleysinu?
Það siðleysi hefur löngum ríkt, að
þingmenn ákvæðu laun sín sjálflr. Nú
er fram komið í Efri deild Alþingis
frumvarp manna úr öllum flokkum þess
efnis, að Kjaradómur ákveði framvegis
launin.
Þetta skref hafa þingmenn stigið
eftir mikla gagnrýni fjölmiðla á aðfarir þeirra. Óhæfa
er, að þingmenn komi fram sem þrýstihópur í kjara-
málum. Þá hafa þingmenn stundum reynt að krækja
sér í kauphækkun með leynd.
Alræmt er dæmið frá síðastliðnu vori. Þingfarar-
kaupsnefnd ákvað að taka handa þingmönnum 20
prósent kauphækkun.
Forsendur þess voru langt sóttar. Þingfararkaups-
nefnd skírskotaði til þess, að ýmsir opinberir embættis-
menn hefðu undanfarin ár fengið slíka kauphækkun
fyrir ,,ómælda yfirvinnu”. Þar væri um að ræða menn
í þeim launaflokkum, sem kaup þingmanna miðast
við.
Þegar þetta varð uppvíst, kom fram mikil gagnrýni
hjá sumum fjölmiðlum. Svo fór, að nokkrir áhrifa-
menn á þingi, einkum í Alþýðubandalaginu, tóku
undir gagnrýnina. Gunnar Thoroddsen forsætis-
ráðherra lýsti yfir, að ekki skyldi verða af kaup-
hækkuninni, og fleiri ráðamenn tóku í sama streng.
Rétt er að undirstrika, að þingmenn létu ekki í ljós
gagnrýni, fyrr en eftir að fjölmiðlar höfðu rifið málið
upp, heldur ríkti „samtrygging þagnarinnar” meðal
þingmanna.
Ákvörðun um kauphækkun var þá frestað, og
hefur hún enn ekki komið til framkvæmda.
Föst laun þingmanna voru lengi miðuð við á-
kveðinn flokk hjá Bandalagi starfsmanna ríkis og
bæja.
í ársbyrjun 1978 ákvað þingfararkaupsnefnd, fram-
varðarsveit þrýstihóps þingmanna, að færa við-
miðunina frá BSRB yfir á launaflokk í Bandalagi há-
skólamanna.
Hvers vegna?
Einfaldlega vegna þess, að launin hjá BHM voru 5
prósentum hærri en hjá BSRB!
Þingfararkaupsnefnd hefur jafnan einnig ákveðið
sposlur þær, sem þingmenn fá skattfrjálst. Síðast voru
þær hækkaðar nú 1. október.
Einnig það er siðleysi.
Föst laun þingmanna eru nú 887.604 krónur á
mánuði. Til viðbótar fá þeir ferðakostnað í kjördæmi,
750 þúsund fyrir 6 mánaða tímabil eftir hækkun 1.
október, eða 125 þúsund á mánuði. Utanbæjarmenn fá
greiddan dvalarkostnað, 7800 krónur á dag, allt árið.
Utanbæjarmenn fá 150 þúsund á mánuði í húsaleigu-
styrk.
Þingmenn frá nágrenni Reykjavíkur fá hálfan
dvalarkostnað. Þingmenn utan af landi, sem dveljast
heima utan þingtima, fá húsaleigustyrk og hálfan
dvalarkostnað, meðan sú dvöl varir.
Ferðakostnaður þingmanna á þingtíma er greiddur
af Alþingi samkvæmt reikningi. Símareikningar eru-
greiddir af almannafé.
Allar þær sposlur, sem hér eru nefndar, eru skatt-
frjálsar.
í tillögu þingmannanna Jóns Helgasonar, Helga
Seljan, Egils Jónssonar og Kjartans Jóhannssonar er
gert ráð fyrr, að Kjaradómur ákveði ekki aðeins föstu
launin, heldur einnig sposlurnar.
Það er stórt skref til bóta, ef af verður.
Þá lyki þeirri svívirðu, að þingmenn ákveði laun sín
og skattfrjáls hlunnindi sjálfir.
Athuga ber, að þeta gerist eftir mikla gagnrýni í
fjölmiðlum.
Það gerðist ekki annars.
Bergmálsmæling-
ar á íslenska
loðnustofninum
Vi
Eins og kunnugt er lögðu stjórn-
völd niðurstöður bergmálsmælinga
til grundvallar þeirri ákvörðun að
takmarka loðnuaflann við 70% af
þeim 650 þúsund tonnum sem gert
hafði verið ráð fyrir að íslensk skip
fengju að veiða 1 haust og vetur.
Þessi ákvörðun verður endurskoðuð í
ljósi nýrra mælinga sem Hafrann-
sóknastofnunin mun láta gera í
janúar á næsta ári.
f Dagblaðinu þann 3. þ.m. varpar
Geir Vilhjálmsson fram nokkrum
spurningum varðandi þær mælingar
sem Hafrannsóknastofnunin gerir á
stærð loðnustofnsins. Verður hér á
eftir leitast við að svara á almennan
hátt þeirri meginspumingu Geirs hver
sé nákvæmni ofangreindra mælinga
og leiðrétta þann misskilning hans og
margra annarra að núverandi hrygn-
ingarstofn hafi mælst 47% minni en
fyrr á þessu ári. Hið rétta er að þetta
er í fyrsta skipti sem stærð núverandi
hrygningarstofns er mæld með berg-
málsaðferð. Niðurstöður þessara
fyrstu mælinga gefa hins vegar til
kynna að núverandi hrygningarstofn
sé 47% minni en sá hrygningarstofn
sem bar uppi veiðina á sama tfma í
fyrra. Að sjálfsögðu er sá síðartaldi
úr sögunni þar sem loðnan drepst að
lokinni hrygningu.
Bergmálsmælingar á stærð
íslenska loðnustofnsins eiga sér ekki
langa sögu. Þær hófust 1978 en
undirbúningsvinna og tilraunir löngu
fyrr. f ljós hefur komið að stærð
þessa loðnustofns er hentugt að mæla
1 októbermánuði en langbest þó í
janúar—febrúar þegar hrygningar-
loðnan hefur skilist frá smáloðnunni
og hrygningargangan eða göngurnar
tekið á sig endanlega mynd. Á öðrum
árstímum er árangur tilviljanakennd-
ari vegna veðurs, ísreks og hegðunar
loðnunnar.
Eins og að líkum lætur hefur all-
mikil vinna verið lögð I saman-
burðarmælingar til þess að hægt sé
að meta skekkjumörk. f þessu skyni
var mælt tvisvar út af Vestfjörðum
haustið 1978, þrisvar út af Austfjörð-
um á vikutíma i febrúar árið eftir og
tvisvar í febrúar sama ár á Vest-
fjarðamiðum. Niðurstöður þessara
samanburðarmælinga eru sýndar i
meðfylgjandi töflu:
1. Vestfirðir 16-29/10 1978 fjöldix 10 9 meðaltal
1. 71.9
2. 79.0 75.5
II. Austfirðir 1-7/21979 1. 31.4
2. 32.5
3. 34.8 32.9
III. Vestfirðir 8—18/2 1979
1. 26.0
2. 29.2 27.6
Meiri áhrif neyt-
enda á gjald-
skrárbreytingar
Einn af mestu bröndurum íslenzks
efnahagslífs er sú staðreynd, að hér á
landi hafa verið verðstöðvunarlög í
gildi um fjölmargra ára skeið. Verð-
lagið hefur hækkað miklu meira en
tífalt eða 1000% frá þvíaðlögin tóku
gildi — og samt er enn righaldið 1 úr-
elta verðlagslöggjöf. Fáum dettur í
hug, að sú rikisstjórn, sem nú situr,
muni koma á eðlilegri skipan verð-
lagsmála, og enn færri hafa trú á því,
að ríkisstjórnin muni telja niöur
verðlagið í takt við kosningastefnu-
skrá Framsóknarflokksins. Því
miður sýnist aðgerðaleysið vera
hennar aðalsmerki.
Ríkisstjórnin er
yfirverðlagsnefnd
Undanfarin ár hafa rikisstjórnir
verið uppteknar við að taka verðlags-
ákvarðanir. Ríkisstjórn styðst
einkum við tvo aðila i þessum efnum:
annars vegar verðlagsráð, sem skipað
er með lögum, og hins vegar gjald-
skrárnefnd, sem er trúnaðarnefnd
rikisstjórnarinnar. Meginmarkmið
verðlagsstefnunnar er að halda niðri
verði á þeim vörum og þeirri þjón-
ustu, sem hafa áhrif á vísitöluna. En
á sama tlma og ríkisstjórnin fer með
umboð þjóðarinnar til að ráða niður-
Iögum verðbólgunnar, þá er hún
einnig fulltrúi fyrir öll þau ríkisfyrir-
tæki, sem framleiða þjónustu á ýms-
um sviðum. Rlkið er öflugasti og
stærsti framleiðandinn i þjóöfélag-
inu, og i langflestum tilfellum hefur
rlkiö einokun á framleiðslunni. Þá
Kjallarinn
Fríðrik Sophusson
eru sveitarfélögin jafnframt miklir
framleiðendur ýmiss konar þjónustu.
Brenglað verð
á þjónustu
Hægt er að nefna dæmi um það,
að rikisstjórnin hefur gert breytingar
á tillögum opinberra fyrirtækja um
gjaldskrárhækkanir, þannig að Uðir,
sem ekki eru 1 vísitölunni, hafa veriö
hækkaðir að fullu, en hinir, sem eru 1
vísitölunni, fengu ekki fulla hækkun
skv. beiðni. Þannig hafa gjaldskrár
opinberra þjónustufyrirtækja brengl-
azt beinlínis vegna afskipta ríkis-
stjórnar. Visitalan hefur tekið völdin
af ríkisstjórnum. T.d. sótti Hitaveita
Reykjavíkur sl. vor um hækkun, sem
nam yfir 50%. Hækkunin, sem leyfð
var, nam 10%, en heimtaugargjaldið,
sem ekki er í vísitölunni, var hækkað
eins og um var beðið.
Eins og sést á þessu dæmi — og
nefna mætti fleiri — er engin trygg-
ing fyrir þvi, að einstakir kostnaðar-
liðir opinberrar þjónustu sjáist í verði
á framleiðslu stofnana og fyrirtækja.
Og stundum ráða geðþótta-
ákvarðanir því, hvernig verðið er
fundiö. Er þá gjarnan um einhvers
konar millifærslu að ræða á milli ein-
stakra kostnaðarliða. Einn þáttur er
látinn greiða annan niður. Þá hefur
komið fram, að opinberar stofnanir
hafi ekki farið að lögum og reglum,
þegar þær hafa auglýst gjaldskrár-
breytingar.
Umsögn fulltrúa
neytenda
Til að almenningur geti fylgzt
betur með þessum málum, hefur
undirritaður lagt fram á Alþingi
þingsályktunartillögu, sem gerir ráö
fyrir þvi, að Neytendasamtökin ann-
ars vegar og Verzlunarráð íslands
hins vegar fái umsagnarrétt, þegar
efnislegar breytingar eru geröar á
gjaldskrám opinberra þjónustustofn-