Frjáls verslun - 01.12.1942, Blaðsíða 12

ekki legið Ameríkumönnum á hálsi fyrir, að samning-
urinn var gerður, heldur megum við sjáifum oss um
kenna. En það er víst, að til frambúðar hefði oss verið
betra að taka þann kostinn að hafna slíku, enda var
fullt tilefni, þar sem á öðru stigi ófriðarins hafði verið
leitað hófanna í Washington um þetta, en því verið svar-
að til þar, að Bandaríkin mættu ekki vera að að sinna
slíku. Hitt er rétt, að úr því okkur var innan handar
að gera ekki samninginn, en við gerðum hann samt,
þá ber oss að virða hann og halda, meðan hann er hald-
inn við oss, og að hafa eins vinsamlega sambúð við
Ameríkumenn og frekast er unnt. En því þurfti að
segja rangt frá þessu?
Smáþjóðirnar eru varnarlausar á hernaðarvísu, en
þeirra traustasta vörn og ígildi bæði hers og flota er
það, að halda vel alla samninga og bregðast aldrei í
neinu, við hvern sem er að eiga, ekki sízt, ef skipt
er við þá, sem nákomnastir eru. En þótt við viljum
halda orð og eiða við Bandaríkjmenn, megum við ekki
láta glepjast af auði þeirra og valdi og gerast Vestur-
íslendingar í okkar eigin landi, heldur muna, að við
erum fyrst og fremst Evrópumenn, og að við viljum
vera það, og að við erum Norðurlandabúar. Það var
réttmæt og góð ósk hjá umboðsmanni konungs, að við
vildum halda áfram samneyti voru við hinar Norð-
urlandaþjóðirnar og auka það á sviðum menningar og
öðrum sviðum. Við verðum því að sýna þeim fulla
hreinskilni og orðheldni, svo að hvorki þær, né aðrar
þjóðir geti efast um heiðarleika vorn og samnings-
hæfi.
Það er eðli barnanna, að þau getur dreymt mikið yfir
litlu eða engu, og þeim nægir ytra formið eitt í veru-
leikans stað. Ég man eftir því, þegar ég var strákur,
að ég og frændi minn einn áttum fiskiskútu vestur í
bæ. Hún var kassi, ekki stærri en það, að við gátum
naumast staðið samsíða í honum, spýtugarmur var
mastur, en kolapoki segl, og á þessari fleytu sigldum
við háan sjó og vorum aflakongar. Einn leikurinn var
sá, að við bjuggum til úr götuleðjunni svokallaðar
,drullukökur‘, sem ég býst við að flestir þekki fi á æsku-
árunum. Við þóttumst vera að matselda með þetta og
fórum að öllu leyti með þær eins og hvern annan mat,
nema hvað við borðuðum þær ekki. Ég get ekki neitað
því, að mér hefur stundum flogið í hug, að það væri
engu Iíkara en að bæði landsmenn hér, flokkar, þing
og stjórn sætu við að búa til ,drullukökur‘, en væru
þeim mun einfaldari en við börnin, að þeir neyttu þess-
ara matvæla, ef svo mætti kalla þau.
Landsmenn hafa vaðið í peningum, sem engir pen-
ingar eru, en íslenzku flokkarnir, þingið og stjórnin,
hafa haldið sig vera að reka pólitík með því að halda
upp hinu ytra formi hennar, deilunum. En það hefur
farið fyrir öllum eins og börnunum með ,drullukökurn-
ar‘, að kjarna málanna hefur ekki verið sinnt, enginn
hefur hugsað um að handleika raunverulega peninga,
enginn hefur hugsað um að koma nauðsynlegum málum
fram.
Þetta verður allt að hætta; þingið verður að gera eitt
af tvennu, að mynda nú stjórn og afgreiða dýrtíðar-
málin fljótt og skynsamlega, eða að hafa manndóm í
sér til þess að gera sama og stjórnarbyltingarþingið
franska þignið gerði 1791. Það lét senda sig heim, en
ákvað áður, að enginn þeirra, sem á þinginu hefði setið
væri kjörgengur aftur. Verði þingið hér ekki við, þá
fer manni að detta í hug vísupartur eftir Einar Bene-
dktsson:
Sé forustan ónýt til boðs eða banns
skal byggja á sjálfsdáð hins einstaka manns.
Að því ætti þó helzt ekki að þurfa að koma hér á
landi.
Nú ættu landsmenn og þingið að taka sig á, núna á
elleftu stundu hins ellefta dags, og ef það er gert, þá
er vandalaust að spá því, að vegur íslands geti legið
bjartur og breiður fram undan, og þá er farið að rofa
svo til, að hafa má yfir vísu Jónasar Guðlaugssonar:
„Ég veit hvert vegurinn liggur, mitt vonaland er nær,
því sólin hefur sagt mér það, hún sagði mér það í
gær“. En sé þetta ekki gert, þá er jafn auðvelt að
segja hvert vegurinn muni liggja; hann liggur norður
og niður.
12
PRJÁLS VERZLUN