Frjáls verslun - 01.12.1942, Blaðsíða 25

ákveðínn skírleika og ber merki ríkisstjórnar-
innar eða einhvers yfirvalds því til staðfestu.
Fram til þess tíma, er myntin var fundin upp,
þurfti að fara fram nákvæm rannsókn á málm-
inum auk þess, sem auðvitað þurfti að vega
hann í hvert skipti sem kaup og sala áttu sér
stað, og var þetta auðvitað til trafala í öllum
viðskiptum. En þegar myntin var fundin upp,
gerðist þetta óþarft, og hefir þessi uppfinning
haft geysilega þýðingu fyrir framþróun verzl-
unar og viðskipta.
Það er talið, að fyrsta myntin hafi verið sleg-
in um 700 fyrir Krist í Lydíu, auðugu verzlun-
arríki í Litlu-Asíu suðvestlægri, þar sem nú er
Tyrkland. Þessi mynt var að þrem fjórðu hlut-
um úr gulli og einum fjórða hluta úr silfri, og
hét blanda þessi „elektrum". Sumir telja, að
Kínverjar hafi fyrstir slegið mynt um 1000
fyrir Krist, en það er ekki talið sannað. Frá
Lydíu breiddist þessi uppfinning óðfluga út um
nágrannaríkin, og á þriðju öld fyrir Krist var
svo komið, að mynt var komin í urnferð í öll-
um menningarlöndum heims.
Grikkir voru á hátindi veldis síns, þegar al-
mennt var farið að nota mynt í heiminum, og
menn vita um yfir 120 þúsund myntartegundir,
sem grískar borgir og borgríki hafa gefið út, og
var drachman þekktust þeirra. Rómverjar hófu
ekki myntsláttu fyrr en tveim öldum síðar en
Grikkir. Ein þekktasta mynt Rómverja var hinn
svonefndi denarius. Þegar Rómverjar lögðu
undir sig Bretland, fluttu þeir þessa mynt með
sér þangað, og d-ið, sem enska pencið er nú
táknað með, er upphafsstafurinn á nafni þess-
arar myntar, denarius. — Aðrar rómverskar
myntir voru t. d. aureus, sem var gullmynt, —
lepton, sem var lítil bronze-mynt, te-
tradrachma, sem var silfurpeningur, og voru
það þrjátíu slíkir silfurpeningar, sem Júdas
fékk.
Lengi greiddu Rómverjar hermönnum sínum
laun með salti, sem heitir „salarium" á latínu,
og er þaðan komið danska orðið „Salær“ og
enska orðið „salary“, sem þýða laun eða kaup.
Um 800 e. Krist innleiddi Karlamagnús
Frakkakóngur fyrsta heilsteypta myntkerfið í
Evrópu. Aðalverðeiningin var eitt pund silfurs.
Því var skipt niður í 20 solidus, en í hverjum
solidus voru 12 denarius. Enska myntkerfið nú
á dögum á rót sína að rekja til þessa. Hið al-
þekkta tákn sterl.pd., £, er skammstöfun á lat-
neska orðinu „libra“, sem þýðir pund, — staf-
urinn s, sem látinn er tákna shilling, er ekki
skammstöfun á orðinu shillingur eins og ef til
vill mætti búast við, heldur á orðinu solidus,
FRJÁLS VERZLUN
einnar af myntum Karlamagnúsar, og d, sem
táknar pence, er skammstöfun á denarius, svo
sem áður var getið.
Eftir að Ameríka fannst og þar urðu stórar
nýlendur, stóð skortur á mynt, sem hægt væri
að nota í viðskiptum við Indíána og Evrópu-
þjóðirnar, nýlendunum all-lengi fyrir þrifum í
viðskiptum, því að Englendingar bönnuðu ný-
lendunum að slá sína eigin mynt. Nýbyggjarnir
notuðust þá við ýmislegt í stað peninga, loð-
skinn, korn, hertan fisk og brennivín, en al-
gengast var þó svonefnt vampum og tóbak. —
Vampum voru hvítar og bláar perlur, sem Indí-
ánarnir höfðu áður notað bæði sem skraut og
sem gjaldmiðill. Tóbak var einkum notað sem
gjaldmiðill í Suðurríkjunum. Fyrstu lögin, sem
sett voru af þjóðþinginu í Virginía árið 1619,
kváðu svo á, að verðmæti tóbaks skyldi vera 3
shllingar pundið, og skyldum hverjum, sem neit-
aði að taka við tóbaki við þessu verði til greiðslu
skuldar, refsað með þrigggja ára erfiðisvinnu.
Síðar var tóbak gert að hinum eina löglega
gjaldmiðli í Virginía. En þá fóru allir, ríkir og
fátækir, að rækta peninga, þ. e. a. s. tóbak. Og
nú leið ekki á löngu, þar til er mikil offram-
leiðsla varð á tóbakinu, það féll mjög í verði
og erfið kreppa heltók viðskiptalífið.
Fyrstu pappírspeningarnir, sem gefnir voru
út í Norður-Ameríku, voru svo kynlegir, að rétt
er að minnast á þá. Þeir voru gefnir út í Kan-
ada 1685 og voru, þótt undarlegt megi virðast,
vanaleg spil. Nýlendustjórnin í Kanada var að
bíða eftir peningasendingu frá Frakklandi til
að greiða hernum laun. En samgöngurnar voru
slæmar og hermennirnir óþolinmóðir og hótuðu
uppreisn, ef þeir fengju ekki kaupið. En lands-
stjórinn var snjall maður og datt ráð í hug.
Hann lét safna öllum spilum í herbúðunum,
skrifaði framan á þau ákveðna peningaupphæð
og nafn sitt undir og greiddi síðan hermönnun-
um með þeim. Þeir tóku við þeim og keyptu
fyrir þau hjá nýlendubúunum, sem tóku feg-
ins hendi við þeim, því að áður höfðu engir
peningar verið þar í umferð. Þessir spilapen-
ingar náðu miklum vinsældum, og stjórnin var
neydd til að gefa þá út í stórum stíl. Eintök,
sem til eru enn þann dag í dag, bera það með
sér, hvers vegna þeir náðu þessuni vinsældum.
Þeir voru hæfilega stórir, haldgóðir og erfitt
að falsa þá.
Meðal frumbyggjanna í Afríku eru hinir ó-
líklegustu hlutir enn þann dag í dag notaðir
sem peningar, svo sem t. d. vopn, skartgripir,
skeljar, salt, málmstykki og málmhringir. —
Meira að segja taglið á zebx-ahestinum og í’ófan
25