Frjáls verslun - 01.09.1960, Blaðsíða 27

uppistandandi lengur af hinum svokölluðu dönsku
„íslandskaupmönnum“. Og þó fer því fjarri, að hór
sé um að kenna dugleysi eða skorti á starfsvilja.
En menn fá blátt áfram ekki ráðið við þau skilyrði,
sem lífið setur. Fjarlægðin eða lega landanna getur
um langa stund verið hagstæð samskiptum, en svo
verða allt í einu breytingar á samgöngum, og hin
gömlu samskipti detta niður að eðlilegum hætti.
Það er ekki ýkjalangt síðan ísland hafði ekki síma-
samband við umheiminn, en þegar síminn kom til
sögunnar breyttust allar viðskiptaaðstæður, og Is-
land gat verzlað fljótar og milliliðalaust við um-
heiminn. —
Samskipti þau, sem ríkt hafa með íslendingum
og Dönum, hafa jafnan hlotið að vera mjög erfið.
íslendingar hafa gjarnan talið, að hlutur þeirra hafi
verið fyrir borð borinn og að danskir kaupmenn
hafi riiið þá inn að skinninu. Þetta er ekki rétt, og
reyndin sýnir líka, að flestum dönskum kaup-
mönnum hefur farnazt illa að lokum. Menn hafa
á íslandi ekki gert sér grein fyrir útgjöldum kau])-
mannanna og ekki gætt þess, að kaupmenn á Norð-
ur- og Austurlandi fundu til skyldu sinnar og sáu
svo um, að aldrei skorti nauðsynjar þótt Græn-
landsísinn legðist að landi og teppti flutninga með
skipum að landinu allt fram í ágústmánuð. Ég hehl
ekki að það verði fullyrt, að Dani hafi skort franr-
tak og áræði. Það er staðreynd, að þeir hafa rnisst
mikið fé í fiskveiðum og verzlun á þeim tímum, er
ég hafði samband við ísland og einnig síðar. Ég
skal nefna gufuskipaútgerðina til fiskveiða á Seyðis-
firði og íslenzka hvalveiðifélagið, og |)etta eru bara
tvö af mörgum fiskveiðafyrirtækjum, sem öll voru
jafnóheppin. Meðal verzlunarfyrirtækjanna má
nefna Milljónafélagið, sem varð fyrir miklu fjár-
tjóni og fór á höfuðið, og sama máli gegndi um
Sameinuðu verzlanirnar, sem stofnaðar voru úr fyr-
irtækjum Gránufélagsins og verzlunum Tuliniusar
og Ásgeirssons. Þetta eru aðeins fá dæmi af mörgum.
Á þessu tímabili, sem hér urn ræðir, hafa ekki
fáar tilraunir verið gerðar til þess að útvega nýja
markaði fyrir íslenzkar afurðir, einkum fiskmark-
aði í Suður-Ameríku, á Iíavanna, í Grikklandi, í
Portúgal, á írlandi, o. s. frv. Það voru sérstaklega
fyrirtækin P. C. Knudtzon & Sön og T. P. T. Bryde
sem höfðu forgöngu í þessum efnum. Það var fyrst
í lok hins níunda tugar aldarinnar, að hafinn var
beinn útflutningur á smáfiski og ýsu á ítalska rnark-
aðinn, og frá sama tíma má telja, að framleiðsla á
Labradorfiski frá íslandi hefjist. Fiskútflutningur
frá Norður- og Austurlandi hefst um sama leyti.
Loks vil ég minnast þess, að í upphafi þessa tíma-
bils höfðu menn ekki síma, en menn fóru í kaup-
höllina á hverjum degi. Það var góður samkomu-
staður og kom að góðu haldi á ýmsan hátt. íslenzka
hornið var til vinstri handar við aðalinngöngu-
dyrnar, í nánurn grannskap við skipamiðlarana og
hina rnörgu skipstjóra, sem voru að leita að farmi
í skip sín. Þetta var kallað „skipparahornið“.
Ég vil enn geta þess, að í þann tíma er ég vann hjá
Bryde og hafði farið til Vestmannaeyja í þrjú ár,
þá fór ég fyrir verzlunina til Reykjavíkur, en þar
hafði Bryde keypt verzlun Iíavsteens og bætti
síðar við sig verzluninni í Borgarnesi. Eftir þetta
var ég reglulega á íslandi frá vori og fram á haust
í 12—13 ár. Til þess að ég gæti á vegum Brydes gefið
út verzlunarskjöl, sem útheimtust vcgna fisksend-
inga til Spánar, varð ég árið 1883 að leysa borgara-
bréf til að reka verzlun í Reykjavíkurkaupstað. En
borgarabréf mitt gildir sjálfsagt ckki lcngur, enda
ekki líklegt, að ég muni úr þessu reyna að notfæra
mér það. Ég ferðaðist venjulega með skipmn Sam-
einaða gufuskipafélagsins og frá þessum dögum
minnist ég margra ferðafélaga, sem maður hitti
reglulega á ferðalagi, en einnig fjölda ókunnugra
og útlendinga, og var það upphaf langs kunnings-
skapar. Á þessum dögum var síminn ekki kominn
til íslands, og engir voru þar bankar. Póstsam-
göngur voru strjálar og seinfara, ekki sízt utan
Reykjavíkur. Maður ætti víst bágt með að trúa því
á vorum dögum, að slík tilkynning sem þessi yrði
birt nú —
í dagblaði 3. júlí 1887 mátti lesa þessi orð:
Gujuslcipsjcröin til Fœreyja og íslands
Þar sem engar fréttir eru komnar um það, hvort
„Thyra“ sé komin til Granton mun annað gufuskip
fara fyrstu póstferðina héðan, sem átti að vera
farin á föstudaginn var, en brottförin verður ekki
fyrr cn eftir viku. Þann 8/9 fer gufuskipið „Minsk“,
skipstjóri Mechlenburg, frá Newcastle til Reykja-
víkur og Sauðárkróks. „Minsk“ tekur með sér bréfa-
póst,
FRJÁLS VERZLUN
27