Frjáls verslun - 01.12.1963, Blaðsíða 3

fela henni framkvæmdir og danska stjórnin var
jafnskyld til þess að taka þessar framkvæmdir að
sér og gilti það jafnt hvort sem það var í samræmi
við stefnu Danmerkur í slíkum málum eða ekki.
Það mátti hugsa sér t. d. þátttöku í alþjóðaráð-
stefnu þar sem danski fulltrúinn skyldi lialda fram
ólíkum skoðunum eftir því hvort hann var að tala
þar fyrir hönd íslendinga eða sinnar eigin þjóðar.
Ég gat þess áðan, að ísland hefði aldrei átt að-
ild að Þjóðabandalaginu en að Danmörk hefði ver-
ið eitt meðlimaríkja þess. Danmörk var eitt þeirra
ríkja sem tóku þátt í refsiaðgerðunum gegn Ítalíu
vegna Abyssiníustríðsins, en ísland stóð að sjálf-
sögðu utan við þær aðgerðir allar. Vorið 1986 gerði
ísla.nd viðskiptasamning við ítali og voru meðal
annars í þeim samningi ákvæði, sem Danir hefðu
með engu móti getað gengið að vegna þátttöku
sinnar í refsiaðgerðunum.
A hinn bóginn er líka rétt að geta þess, að um-
bjóðandanum lslandi mundi ekki hafa verið talið
heimilt að lögleiða hvað sem vera skyldi um utan-
ríkismál sín og krefjast þess svo að umboðsmaður-
inn Danmörk framkvæmdi það gagnvart erlendum
þriðja aðila. Slíku mundu hafa verið eðlileg tak-
mörk sett um það sem samkvæmt almennum skiln-
ingi mátti teljast til eiginlegra utanríkismála. Hefði
verið farið út fyrir slík takmörk nnindi danska rík-
isstjórnin hafa getað neitað að taka að sér slíkan
erindisrekstur. Samkvæmt þjóðréttarreglum mundi
t. d. alveg tvímælalaust hafa fallið undir meðferð
utanríkismála samkvæmt 7. grein sambandslaganna
að annast um gerð viðskiptasamnings fyrir íslands
hönd, en vafasamar mundi það hafa verið talið
hvort. hægt hefði verið að skylda danskt sendiráð
til þcss að taka að sér sölu íslenzkra afurða því
slíkt var varla talið í verkahring sendiráða, þótt
skoðanir manna um þess háttar hafi raunar tölu-
vert breytzt á undanförnum áratugum.
Samningar við önnxur lönd
í 4. málsgrein 7. greinar sambandslaganna eru
ákvæði um samninga við önnur ríki. Þar segir svo
í niðurlaginu: „Ríkjasamningar þeir, sem Danmörk
gerir eftir að sambandslög þessi hafa náð staðfest-
ingu, skuldbinda ekki ísland, nema samþykki réttra
íslenzkra stjórnvalda komi til.“ Hér er um allþýð-
ingarmikið atriði að ræða. Á árunum eftir fyrri
heimsstyrjöldina var mikið um alþjóðaráðstefnur
og árlega gengið frá fjölda alþjóðasamninga auk
tvíhliða samninga, þ. e. samninga milli tveggja
ríkja innbyrðis. Þá hófst þetta tímabil um samn-
inga og fundahöld milli þjóða sem segja má að
komizt hafi í algleyming nú á síðustu árum og sem
ísland hefur ekki farið varhluta af. Danmörk tók
iðulega þátt í alþjóðaráðstefnum þá sem fyrr og
gerðist aðili að fjöldamörgum samningum á þvi
tímabili, sem hér er um að ræða. Það var þvi nauð-
synlegt að setja ákvæði um það hversu þessum
málum skyldi skipað milli íslendinga og Dana.
Þar sem ísland nú var búið að öðlast fullveldi og
þar með öll yfirráð yfir sínum málum jafnt utan-
ríkismálum sem innanríkis var auðvitað ekki um
það að ræða að ísland yrði bundið af samningum
Dana. Því var þetta ákvæði, sem ég gat um sett í
sambandslögin. Er það orðað þannig, að ríkjasamn-
ingar, sem Danir gerðu, skuldbindu ekki ísland
nema samþykki íslenzkra stjórnarvalda kæmi til.
Það er augljóst, að Danir, sem fylgdust vel með á
alþjóðavettvangi, gátu vel gerzt aðilar að alþjóða-
samningum, sem hagur gat líka verið fyrir ísland
að eiga aðild að. Þarna gátu íslendingar mjög vel
haft gagn af reynslu Dana, enda fór svo í fram-
kvæmd, að danska utanríkisþjónustan var mjög
vakandi í því að gæta hagsmuna íslendinga á
þessu sviði. Þegar Danir tóku þátt í alþjóðaráð-
stefnum létu þeir íslendinga vita um hvaða málefni
þar skyldu rædd og spurðust fyrir um hvort íslend-
íngar hefðu áhuga á því að fylgjast með því sem
gert yrði. Væri þessu svarað játandi fengu svo ís-
lendingar öll málsskjöl og önnur nauðsynleg gögn
og upplýsingar í hendur og gátu síðan ákveðið
hvort þeir vildu ganga að hugsanlegum samningi
þegar hann lá endanlega fyrir.
Hin réttu íslenzku stjórnarvöld sem áttu að veita
samþykki sitt til skuldbindingar íslands að alþjóða-
samningi voru samkvæmt 17. grein þáverandi
stjórnarskrár íslands, konungurinn, þ. e. Konung-
ur Jslands en ekki Konungur Danmerkur. I>etta
þýddi það, að íslenzkur ráðherra en ekki danskur
varð að takast á hendur ábyrgðina á skuldbind-
ingunni. I>ar sem reglan er sú að samningar þessir
eru undirskrifaðir samkvæmt sérstöku umboði
þýddi þetta það, að umboðið þurfti að vera veitt
utanríkisráðherra Dana eða fulltrúa hans, sem und-
irskrifaði samninginn, af Konungi íslands í ábyrgð
íslenzks ráðherra.
Um tvíhliða samninga er hið sama að segja að
því er formhliðina snertir, að til þeirra þurfti að
sjálfsögðu samskonar umboð af hálfu íslendinga
til handa Dönum, ef þeir áttu að verða skuldbind-
FRJÁLS VERZLUN
3