Frjáls verslun - 01.12.1963, Side 26

yrðum bundin. í fyrsta lagi má ekki gefa út jöfn-
unarhlutabréf, sem byggð eru á skattfrjálsum vara-
sjóðum. Nú er stærð þessara skattfrjálsu varasjóða,
miðað við upphaflegt hlutafé, mjög mismunandi
eftir því, hvaða fyrirtæki á í hlut, og háð því, hve
lengi það hefur starfað, hvernig rekstursafkoma
þess liefur verið undanfarin ár o. s. frv. Hér njóta
þau fyrirtæki, sem litla eða enga slíka varasjóði
eiga, augljósra forréttinda fram vfir hin. Ef gang-
verð hlutabréfa á frjálsum markaði mundi ákvarð-
ast af nettó eign félaganna, sést að gengi hluta-
bréfa þess félags ,sem á digra varasjóði, hlýtur að
vera Iiærra en hins, sem á litlu meiri nettóeign on
sem nemur innborguðu hlutafé. Ef arðgreiðsla
beggja félaganna væri 10% af nafnverði hlutafjár.
fengju eigendur dýrari bréfanna lægri vexti af fjár-
magni sínu en hinir. Iíugmyndin að baki þessu
ákvæði skattalaganna er að sjálfsögðu sú, að koma
í veg fyrir, að hlutafélag úthluti raunverulegum
ágóða án skattlagningar í formi jöfnunarhluta-
bréfa. Erfitt getur því verið að andmæla nauðsyn
þessa banns, en ef gera á þátttöku í hlutafélagi
fýsilega, verður að heimila félaginu að greiða við-
unandi arð án tvísköttunar. Það virðist ekki unnt
með öðru móti en því, að frádráttarbær arðgreiðsla
sé hækkuð.
Ennfremur verða eignir þær, sem útgáfa jöfn-
unarhlutabréfanna er byggð á, að hafa verið í cigu
félagsins í a. m. k. þrjú ár. Þetta ákvæði er sett í
samræmi við annað ákvæði, þar sem ákveðið er,
að ágóði af sölu lausafjármuna skuli skattfrjáls, ef
eignin hefur vcrið lcngur en þrjú ár í eigu skatt-
greiðanda. Hér er aftur verið að koma í veg fyrir
ágóðaúthlutun, sem annars yrði skattlögð. Þrjú ár
virðist nokkuð langur tími, einkum ef verðbólgu-
þróun er ör, en mikill lilnti vcrðhækkunarhagnað-
arins getur verið algerlega „fiktivur“ og væri því
algerlega óréttmætt að skattleggja hann.
Síðasti varnaglinn tckur af allan vafa um, hvert
verið er að fara mcð því að heimila skattfrjálsa
útgáfu jöfnunarhlutabréfa. Þar segir, að samanlagt.
nafnverð jöfnunarhlutabréfanna megi ekki vera
hærra en svarar til almennrar verðhækkunar frá
stofnun félags, miðað við upphaflegt hlutafé. Til-
gangurinn er því alls ekki að heimila hlutafélögum
að greiða út á þennan hátt samansafnaðan arð,
sem haldið hefur verið eftir í félaginu, heldur miklu
fremur að gefa þeim kost á að taka hinn „fiktiva“
verðhækkunarágóða úr félaginu. Þetta er að sjálf-
sögðu stórt skref í þá átt að viðurkenna óréttmæti
skattlagningar verðhækkunartekna, en á meðan
nánari ákvæði hafa ekki verið sett í reglugerð um
útgáfu jöfnunarhlutabréfa, eins og lögin gera ráð
fyrir, er of snemmt að fullyrða nokkuð um gagn-
semi þessa ákvæðis. Til dæmis kemur fram í lög-
unum, að útgáfa bréfanna verður að byggjast á
„raunverulegum verðmætum í sjóðum“, en nánari
skýringar vantar um, hvort duldir varasjóðir skuli
teljast til raunverulegra vcrðmæta. Það er einmitt
í þeim, sem mikill hluti verðhækkunarágóðans felsl,
en verði ekki heimilt að hækka mat eigna til sam-
ræmis við orðnar verðhækkanir, virðist ákvæði
þetta ekki mundu geta komið að miklu gagni. Þó
ber að geta þess, að í 22. gr. laganna, H-lið, eru
ákvæði, sem heimila atvinnufyrirtækjum á árun-
um 1962—’63 að láta áætla endurkaupsverð fasta-
fjármuna sinna og breyta bókfærðu verði á eign-
um samkvæmt því. Þetta þýðir nánast, að duldir
varasjóðir eru leystir upp og mundi þá fást grund-
völlur fyrir útgáfu jöfnunarhlutabréfa á þeim verð-
mætum. En á meðan verðlagsþróun er ennþá eins
og hún hefur verið undanfarin ár, virðist nauðsyn-
legt að heimila þetta endurmat aftur og reyndar
ætti að leyfa það árlega. Á meðan svo er ekki,
myndast óhjákvæmilega duldir varasjóðir, sem fé-
lagið mætti ekki byggja útgáfu jöfnunarhluta-
bréfa á.
2. Þá er ákvæði í 7. gr. E-Iið þess efnis, að ágóði
af sölu lausafjármunar skuli skattskyldur, ef hann
hefur verið í eign skattgreiðanda skemur en þrjú
ár. Hér hefur þetta ákvæði einkum þýðingu vegna
þess, að undir það falla verðhækkunartekjur af
sölu verðbréfa. Á því er enginn vafi, að þetta er
alltof langur tími til þess að hvetja menn beinlínis
til verðbréfakaupa. Gera má ráð fyrir, að kaup á
verðbréfum, og þó einkum hlutabréfum, séu alltaf
byggð á von um raunverulegan verðhækkunarhagn-
að, þ. e. að raunvirði bréfanna aukist. Nú eru þrjú
ár hins vegar svo langur tími, að mjög erfitt getur
verið að sjá fyrir, hvert raunvirði hlutabréfa verð-
ur að þeim tíma liðnum, og mundi sú óvissa geta
orðið þess valdandi, að menn leiddu hjá sér hluta-
bréfakaup. Ef tekin verður upp kaupþingsskráning
hlutabréfa, virðist augljóst, að nauðsynlegt sé að
breyta þeirri reglu, að söluhagnaðurinn sé því að-
eins skattfrjáls, að bréfið hafi verið í eigu skatt-
greiðanda lengur cn þrjú ár.
í Bandaríkjunum hefur verið farin sú leið, að
leggja sérstakan verðhækkunartekjuskatt (Capital
gain tax), og nemur hann hæst 25% af söluhagn-
26
FRjAÞS VERZIyUN