Frjáls verslun - 01.12.1963, Blaðsíða 25

margvíslegum skakkaföllum á þessu tímabili, þann-
ig að vísitöluálagið á bréfunum hefur ekki náð að
bæta rýrnun kaupmáttarins.
Með því að taka upp vísitölutryggingu, sem næði
bæði til vaxta og endurgreiðslu, mætti vafalaust
vekja trú manna aftur á þessum sparnaðarhætti.
Þó verður útreikningur vísitölunnar að fara fram
með öðrum hætti en hingað til. Og verði gerðar
breytingar á sjálfum reikningsgrundvelli hennar,
ætt.i lánið að sjálfsögðu að verða uppsegjanlegt af
hálfu lánveitanda, þar sem forsendur lánveitingar-
innar mundu þá breytast. Helzt yrði reiknings-
grundvöllur vísitölunnar að vera ákveðinn í sjálfum
lánssamningnum til þess að koma í veg fyrir óæski-
leg afskipti þriðja aðila.
Samkyæmt lögum nr. 4 frá 1960 um efnahagsmál,
er óheimilt að stofna til skuldar í íslenzkum krón-
um með ákvæðum þess efnis, að hún eða vextir
af henni breytist í samræmi við gengi erlends gjald-
eyris, nema um sé að ræða endurlánað erlent láns-
fé. Þetta ákvæði útilokar þann möguleika að nota
gengi erlends gjaldeyris sem grundvöll vísitölu fyr-
ir greiðslu vaxta og höfuðstóls af láni. Það ætti
þó varla að koma að sök, því að me»tan hluta síð-
ustu tveggja áratuga hefur gengisskrámngu erlends
gjaldeyris verið þannig háttað, að lánveitandi yrði
litlu betur settur en áður, þrátt fyrir þess konar
ákvæði. Miklu eðlilegra væri að miða t. d. við vöru-
og þjónustulið grundvallarvísitölu framfærslukostn-
aðar í Reykjavík, sem Hagstofan reiknar út mán-
aðarlega. Annars má segja, að sjálf vísitalan skipti
ekki mestu máli, heldur að hún gefi sem réttasta
mynd af almennri verðlagsþróun í landinu.
Vísitölubinding lána mundi hafa hagstæð áhrif
á þróun verðlags. Hækkandi verðlag mundi hækka
raunverulega lánsvexti og draga þannig úr fjár-
festingu og heildareftirspurnin mundi minnka þann-
ig að draga mundi úr verðhækku.num. Á hinn bóg-
inn mundi lækkandi verðlag lækka lánsvextina,
íiuka fjárfestinguna og heildareftirspurnina, sem
aftur mundi draga úr verðlækkunum innanlands.
Ákvæði um vísitölubindingu mundi því auka mjög
á jafnvægi í efnahagslífinu.
f greín, sem birtist í 3. hefti Fjármálatíðinda
1957, skýrir von Fieandt, aðalbankastjóri Finn-
landsbanka frá reynslu Finna af vísitöluákvæðum
í lánssamningum. Mælti hann eindregið með þess-
ari aðferð, og kvaðst þess fullviss, að aðrar þjóðir
mundu hafa hag af svipuðum ráðstöfunum til að
sigrast á verðbólgu, Er ekki nokkur vafi á því, að
þróun efnahagsmála hefði orðið með nokkuð öðr-
um hætti hérlendis en raun varð á, ef íslenzkir
ráðamenn hefðu borið gæfu til að sinna ummælum
finnska aðalbankastjórans.
Ákvæði um vísitölutryggingu mundi auka sparn-
aðarviljann, en um leið draga úr fjárfestingarhneigð,
og þannig minnka það bil, sem hérlendis var um
margra ára skeið brúað með verðþensluaukandi
útlánum banka.
Breytingar á skattalögunum
Því hefur löngum verið haldið fram, að skatta-
lögin hafi komið í veg fyrir virka fjárhagslega þátt-
töku almennings í atvinnurekstri. Og ákvæði skatta-
laganna hafa alls ekki hvatt menn til að binda fé
sitt í verðbréfum, nema síður væri. Þetta átti við
þau skattalög, sem giltu fram á síðasta ár (nr. 46/
1954) og, því miður, einnig að miklu leyti um þau
nýju lög, sem sett voru þá (nr. 70/1962). Enn eru
nokkrar breytingar nauðsynlegar, sem efla mundu
verðbréfaviðskipti, og verður ekki séð, að þær
mundu hafa neinar stórkostlegar breytingar til hins
verra á öðrum sviðum. Hér á eftir verða þessar
breytingar raktar og gerð grein fyrir mikilvægi
þeirra fyrir verðbréfamarkaðinn.
1. Samkvæmt nýju skattalögunum er hlutafélög-
um heimilt að draga frá tekjum sínum útborgaðan
arð, allt að 10% af hlutafé. — Þetta ákvæði er
sett til þess að koma í veg fyrir tvísköttun arð-
greiðslunnar, en hún er skattlögð hjá þeim, sem
við henni tekur. Enginn ágreiningur þarf að vera
um það ,að þessi 10% eru talsverð lág tala. Áður
var þessi frádráttur miðaður við 5%, síðan hækk-
aður í 8% og enn hefur hann verið aukinn. Rétt
er þó að benda á, að ákvæðið um útgáfu jöfnunar-
hlutabréfanna er talsverð leiðrétting, og svo ná-
tengd þessu vandamáli um arðgreiðslu, að rétt þyk-
ir að ræða það hér nú þegar.
Ef hlutafélag á 1. milljón kr. nettóeignir og hluta-
féð er 500 þús. kr., má það greiða hluthöfunum
50 þús. kr. arð, sem kemur til frádráttar skatt-
skyldum tekjum félagsins. En þetta þýðir í raun-
inni, að hluthafarnir fái ekki nema 5% arð af raun-
verulegri eign sinni. Nú mundi þetta leiða til þess
að gengi bréfanna á frjálsum markaði yrði miklu
lægra en „innra“ virði þeirra, a. m. k. ef almennir
markaðsvextir eru talsvert hærri en 5%. Því verður
auðvitað haldið fram, að þetta megi auðveldlega
lagfæra með útgáfu jöfnunarhlutabréfa, og er það
rétt að vissu marki. En sú útgáfa er nokkrum skil-
FRJÁpS VERZpUN
25