Frjáls verslun - 01.12.1963, Blaðsíða 8

samkvæmt sambandslögunum skylt að aðstoða ís-
lendinga eftir beztu getu og gæta íslenzkra hags-
muna eftir því sem á þurfti að halda. Ég held að
það sé sameiginlegt álit þeirra, sem kynntust gæzlu
Dana á utanríkismálum fslendinga, að þeir hafi
rækt þessa starfsemi vel og samvizkusamlega af
hendi. Mér er persónulega kunnugt um það, að
Danir vildu og ætluðu sér að vinna að hagsmunum
íslands eins og bezt varð á kosið og vinna sér
þannig traust þeirra á þessu sviði. Hitt er svo
annað mál að það gat komið fyrir að ekki varð
alltaf það gagn sem skyldi af þessari starfsemi vegna
skorts á þekkingu á íslenzkum málefnum og þörf-
um íslendinga. Úr slíku var þó alltaf reynt að bæta
eftir því sem unnt var.
Vísir að íslenzkri utanríkisþjónustu
Af hálfu ríkisstjórnar íslands var það forsætis-
ráðherrann, sem sá um afgreiðslu utanríkismálanna.
Störfin voru þá mestmegnis bréfa- og skeytavið-
skipti við danska utanríkisráðuneytið og ekki sér-
staklega umfangsmikil. Veturinn 1920—21 var Lár-
us Jóhannesson, nú hæstaréttardómari, í Kaup-
mannahöfn og kynnti sér þá m. a. nokkuð afgreiðslu
utanríkismála í danska utanríkisráðuneytinu og
annaðist hann þessi störf í Stjórnarráðinu um nokk-
urt skeið eftir heimkomu sína. Síðan voru málin
afgi-eidd í dóms- og kirkjumálaráðuneytinu, en á
þeim árum voru forsætisráðherrarnir jafnframt
dóms- og kirkjumálaráðherrar. Þegar skipting starfa
milli ráðherra var auglýst í árslok 1924, var svo
ákveðið, að forsætisráðherra skyldi fara með utan-
ríkismálin. Sendiráð íslands í Kaupmannahöfn
skrifaðist þó á við allar skrifstofur Stjórnarráðsins,
eftir því, sem málin gáfu tilefni til. Á þeim árum
er Jón Þorláksson var forsætisráðherra var ráðin
stúlka til þess að vinna sérstaklega að afgreiðslu
bréfaskiptanna við danska utanríkisráðuneytið og
eftir stjórnarskiptin 1927 þegar Tryggvi Þórhalls-
son var orðinn forsætisráðherra varð fyrst til vísir
að sérstakri skrifstofu í Stjórnarráðinu til afgreiðslu
á utanríkismálum. Jón Grímsson, nú bankafulltrúi,
annaðist skrifstofustörfin fyrst í stað. Þau urðu
nú brátt fleiri og fjölbreyttari og þegar undirbún-
ingur undir Alþingishátíðina 1930 hófst fyrir alvöru,
kom brátt að því, að nauðsynlegt varð að stofna
til sérstaks starfs vegna utanríkismálanna. Forsætis-
ráðherra fékk þá Stefán Þorvarðsson, sem hafði í
nokkur ár starfað hjá danska utanríkisráðuneyt-
inu, til þess að taka að sér þessj störf, og tók hann
við þeim haustíð 1929. Hann hafði fyrst framan af
eina stúlku til aðstoðar og stóð svo fram til 1937,
er bætt var við starfsfólki. Skrifstofan var nefnd
utanríkisináladeild Stjórnarráðsins og hélt því nafni
þar til utanríkismálaráðuneytið var stofnað með
bráðabirgðalögum sumarið 1940.
Þegar sambandslögin gengu í gildi var uggur í
mörgum út af ýmsum ákvæðum þeirra og var með-
ferð utanríkismálanna eitt af því, sem álitið var
að mundi gefast illa í Höndum Dana. Revnslan
sýndi þó, að þessi ótti var ástæðulaus. íslendingar
hefðu að ýmsu leyti átt erfitt með að annast sjálfir
utanríkismálin, ef þeir hefðu átt þess kost 1918, en
á næstu áratugum urðu miklar breytingar á öllum
sviðum utanríkismála, ekki sízt í viðskiptamálum
eftir að heimskreppan skall á 1930. Þá reyndi mjög
á íslendinga sjálfa, og þegar þar að kom fyrir rás
viðburðanna, að íslendingar urðu að taka þessi
mál í sínar eigin hendur voru þeir orðnir vel undir
slíkt búnir. En þótt við viðurkennum og metum að
verðleikum, að Danir hafi á þessum árum leyst
skyldustörf sín mjög vel af hendi, er þó gott að
minnast þess, að í utanríkismálum sem öðru gildir
hið fornkveðna, að sjálfs er höndin hollust.
(Heimildir, sem stuðzt hefur verið við í sambandi við samn-
ingu þessa erindis, eru þessar: Einar Arnórsson: pjóðréttarsam-
band Islands og Danmerkur, Rvík 1923; Knud Berlin: Den
dansk-islandske Forbundsfond, tredie genneinsete udgave, Kbh.
1933; Agnar Kl. Jónsson: Hin ytri skipun íslenzkra utanríkis-
mála 1918—1944, Skirnir 1945.)
★
Brigitte Bardot mun ekki krefjast þess, að ákæru
verði beint gegn 33 ára gömlum ítala, sem lögreglan
hneppti í gæzluvarðhald eftir að hann brauzt inn
í hótelherbergi hennar í Flórenz til þess að lesa
upp fyrir hana kvæðí.
(Daily Mail)
★
Þetta er ritað á legstein í negrakirkjugarði í
Georgíu-fylki í Bandaríkjunum:
Hér hvílir faðir tuttugu og níu barna. Hann vildi
eignast fleiri, en hafði ekki tíma til þess.
★
Fulltrúi vátryggingafélags: „Viljið þér þjóftryggja
allt innbú skrifstofunnar?“
Forstjórinn: „Allt nema klukkuna. Það fylgjast
allir með henni.“
8
FBJÁps yEBZLUN