Frjáls verslun - 01.01.1976, Síða 82

'Frá
Iritsijórn
Viðskiptahöft
Engum dylst að fyrirsvarsmönnum þjóð-
arinnar er mikill vandi á höndum í viður-
eign við gífurlegasta efnahagsvanda sem
þjóðin hefur nokkru sinni staðið frammi
fyrir á seinni tímabilum sögu sinnar. Hin
afar óhagstæðu viðskiptakjör fyrir útflutn-
ingsafurðir okkar erlendis og þar af leið-
andi hrikalega neikvæð gjaldeyrisstaöa er
sem martröð í hugum allra íslendinga. Þeg-
ar svo er ástatt gerist það oft og einatt að
upp rísa raddir úr fjöldanum, sem þykjast
kunna ráð við öllu saman, benda á svo-
nefndar ,,patentlausnir“ og hafa sig óspart
í frammi með heitingum og bölbænum í
garð þeirra sem af festu og ábyrgð leita
haldbetri úrræða með útsýn yfir víöari sjón-
deildarhring. Því miður falla jafnvel vel
meinandi og heiðarlegustu stjórnmálamenn
í þá gryfju að ljá lýöskruminu eyra og haga
gerðum sínum til að þóknast þeim, sem
hæst bylur 1 þá stundina.
Mönnum er minnisstæður sá mikli vandi
sem viðreisnarstjórninni var á höndum ár-
in 1967—68. Á kosningaárinu 1967 stóð um-
fangsmikil umræöa um efnahagsmál eins
og vænta mátti. Erfiðleikarnir í utanríkis-
verzlun þá voru svipaðs eðlis og nú, þó ekki
jafn stórvaxnir. Foringjar stjórnarinnar
ræddu af einurð og víðsýni um orsakir og
tiltæk úrræði með langtímamarkmið í
huga. Lausnarorðið á vörum stjórnarand-
stöðunnar þáverandi var hins vegar „dansk-
ir tertubotnar“.
Samkvæmt gjörbreyttum viðskiptahátt-
um við útlönd, sem fylgdu efnahagslegri
viðreisn og betri lífskjörum en þjóðin hafði
nokkru sinni búið við, leyfðist mönnum að
flytja inn tilbúna tertubotna frá Danmörku,
vitaskuld vegna þess að hér reyndist vera
markaður fyrir þá. Sumt fólk vildi sem sagt
njóta frelsis til að ráðstafa peningunum
sínum til að kaupa danska tertubotna í stað
þess að baka úr innfluttum hráefnum.
Tertubotnapólitík andstæðinga viðreisn-
ar varö fræg af endemum, því að öllum al-
menningi varð að lokum ljóst að innflutn-
ingshöft á margumrædda tertubotna var
ekki sú niðurstaða í baráttunni við efna-
hagsörðugleikana, sem þjóðin þurfti á að
halda og beið eftir. Til þess var málið of ein-
angrað, lítilfjörlegt og ómerkilegt ef litið
var á tölulegar upplýsingar um verðmæti
þessa innflutnings. En hitt var þó meira um
vert. Þjóðin hafnaði þeirri leið að vegið yröi
að viðskiptafrelsinu í stóru eða smáu. Svo
minnisstæð var óáran innflutningshafta,
skömmtunar og siðspillingar í opinberu út-
hlutunarkerfi fyrri áratuga.
Nú reynir enn á þolgæði ráðamannanna,
hvort þeir vilja standa vörð um viðskipta-
frelsið og gera alvarlega tilraun til aö
breyta hagkerfinu með framtíðarlausn í
huga, eöa hvort þeir ætla að grípa til lítt
yfirvegaðra og samhengislausra skyndiráð-
stafana vegna upphrópana og æsinga lýð-
skrumara en veigra sér jafnframt við að
gera raunhæfa endurbót, sem dugi til lang-
frama.
Tertubotnarnir mörkuðu engin tímamót
að þessu leyti á viðreisnarárunum og útlent
súkkulaðikex er ekki líklegt til að gera það
heldur nú.
I þessu sambandi er vert að minna á orð
Gísla Einarssonar, formanns Verzlunarráðs-
ins í ágætri blaðagrein fyrir skömmu:
„Fyrir þá sem ekki vilja losna við sjúk-
dóminn, en lifa samt, eru deyfilyf haft-
anna ávallt handbær. Tolla má hækka,
jafnvel svo mikið að enginn hafi efni á er-
lendum vörum. Með kvótum má ákveða
vörumagn innfluttrar vöru, en vandinn er
að úthluta því sem flutt er inn. Hætt er viö,
aö þeir, sem eru í flokknum, fái meira en
hinir. Einnig má banna innflutning sumra
vara algjörlega og skapa þannig smyglurum
eins hagstæð lífskjör og hugsast getur. Þá
má banna erlendar lántökur einstaklinga
og neita almenningi um kaup á erlendum
gjaldeyri nema í mjög takmörkuöum mæli
og til ákveðinna nota. Ríkisvaldið verður
svo annað hvort að skammta útflutningsat-
vinnuvegunum tekjur í formi styrkja, eða
yfirtaka rekstur fyrirtækjanna. Allt þetta
og meira til má gera og hefur verið gert.
Verst er, að þessi lækning er verri en sjúk-
dómurinn sjálfur, og leiðir örugglega til
minnkandi hagvaxtar og þar af leiðandi til
stööugt versnandi lífskjara í samanburði
við aðrar þjóðir, sem búa við markaðshag-
kerfi.“
82
FV 1 1976