Frjáls verslun - 01.11.1979, Side 43

skodun
Fréttareglur útvarpsins
Grein eftir Ólaf
Sigurðsson,
fréttamann
Það hefur ekki farið framhjá mörgum, að talsverð-
ar umræður hafa orðið um fréttaflutning útvarps, á
undanförnum mánuðum. Sérstaklega sætti útvarpið
gagnrýni á Alþingi á sl. vori. Meðal annars snerist
sú gagnrýni um þingfréttir, sem hafa orðið sífellt
umsvifameiri þáttur í fréttum. Af skiljanlegum
ástæðum er þingmönnum annt um að hlutur þeirra
verði sem mestur í fréttum.
Nú er fréttastofa útvarps ekki hafin yfir.gagnrýni,
frekar en aðrar stofnanir og vissulega verður að gera
kröfur til stofnunar, sem hefur svo víðtækan aðgang
að heimilum og sálum manna. Vafalaust verður
mönnum eitthvað á í fréttum útvarpsins og væntan-
lega sjónvarpsins líka, en kröfurnar eru meiri, sem
gerðar eru til þeirra en til blaöamanna á dagblöðum.
Vafalaust er þetta réttmætt, þar sem hér er um stofn-
anir almennings að ræða.
En nauðsynlegt er fyrir þá, sem gagnrýna aö hafa
hugmynd um hvað gagnrýna skal og því verður hér
gerð grein fyrir þeim reglum, sem fylgja þer við
fréttaflutning, en þær eru oft skýrar, en stundum mjög
óljósar, eða þá að aldrei hefur á túlkun þeirra reynt.
„Útvarpsstjóri gefur út reglur...
Reglur um fréttaflutning útvarps og sjónvarps er að
finna á þremur stöðum, í útvarpslögum frá 1971, í
reglugerð um Ríkisútvarpið frá 1972 og loks í reglum
um fréttaflutning Ríkisútvarpsins frá 1976.
Útvarpslög eru, eðli sínu samkvæmt, fremur al-
menn. Þar segir í 3. grein meðal annars: „Ríkisút-
varpið skal í starfi sínu hafa í heiöri lýöræðislegar
grundvallarreglur. Það skal virða tjáningarfrelsi og
gæta fyllstu óhlutdrægni gagnvart öllum flokkum og
stefnum í opinberum málum, stofnunum, félögum og
einstaklingum '. Þessi setning á að sjálfsögðu við út-
varpið allt, en ekki fréttir eingöngu. Sú leið er vand-
rötuð, sem þessi grein vísar. Þá segir í fjórðu grein:
„Útvarpsstjóri gefur út reglur um fréttaflutning og
auglýsingar í hljóðvarpi og sjónvarpi. Þar á meðal
auglýsingatíma, að fengnu samþykki útvarpsráðs".
Með þessari setningu lýkur í raun afskiptum útvarps-
ráðs af fréttaflutningi, sem heyrir beint undir útvarps-
stjóra. Þar á meðal heyrir það undir útvarpsstjóra að
ráða fréttamenn. Sá háttur hefur verið hafður á að
leggja nöfn umsækjenda undir útvarpsráð, til um-
sagnar, en ekki er útvarpsstjóra skylt að taka mark á
þeirri umsögn og dæmi um að það hafi ekki verið gert.
Á að gera grein
fyrir heimildum?
í reglugerö um Ríkisútvarp er fjallað nánar um
fréttir og meðal annars sagt að þær megi ekki vera
„blandnar neins konar ádeilum eða hlutsömum um-
sögnum" og lögð á það áhersla að fréttaskýringar
séu ávallt aðskildar frá fréttum og nafns höfundar
getið. Þá segir að gæta skuli þess að heimildir séu
sem fyllstar og óyggjandi. Því næst kemur setning,
sem öllum fréttamönnum er þyrnir í augum: Þar segir:
„Ríkisútvarpið verður ávallt að vera reiðubúið að gera
grein fyrir heimildum". Þetta er atriði sem víða um
heim hefur verið deilt um. Til dæmis hafa staðið yfir í
Bandaríkjunum viðamikil réttarhöld um það, hvort
blaðamanni New York Times beri skylda til að skýrá
frá heimildum sínum í morðmáli.
Það þekkja allir, sem við þlaðamennsku hafa starf-
að, að oft er hægt aö afla staðgóöra upplýsinga, ef sá
sem þær veitir hefur tryggingu fyrir því, að nafn hans
komi hvergi fram. Ekki verður sagt að reynt hafi á
þessa reglu í starfsemi fréttastofu útvarpsins og ef til
vill mótast fréttir útvarpsins af þessu. Óhætt er að
fullyröa að fréttamenn vita oft meira en þeir treysta
sér til að segja frá. Hiklaust má segja, að ákvæöi sem
þetta, sé það tekið þókstaflega, kemur í veg fyrir mikið
af frumkvæði fréttamanna.
Á það skal ekki lagður dómur, hversu réttmætt
þetta ákvæði er, en erlendis er það talið stefna frelsi
fréttastofnana í voða. Ef grannt væri skoðað mætti
sjálfsagt finna því dæmi að reglu þessari hefði ekki
verið fylgt, enda oft harla erfitt aö fylgja henni. Ekki
43